Polskie obywatelstwo księżnej Daisy von Pless

Mateusz Mykytyszyn

Wałbrzych, 13 września 2022 r.

Oświadczenie w sprawie polskiego obywatelstwa księżnej Daisy von Pless

Książę Jan Henryk XV Hochberg von Pless, jego angielska żona Maria Teresa, znana powszechnie jako księżna Daisy, oraz troje synów tej pary stali się obywatelami polskimi w wyniku podziału Górnego Śląska w 1922 roku między Polskę a Niemcy.

W czerwcu tego roku ziemia pszczyńska, a wraz z nią znajdująca się na jej obszarze ordynacja pszczyńska zmieniły przynależność państwową i znalazły się w granicach II Rzeczypospolitej Polskiej, a dokładnie – w autonomicznym województwie śląskim.

11 września 1922 roku, zgodnie z Konwencją Genewską, książę złożył deklarację o wyborze miejsca zamieszkania: w Pszczynie. Wiązało się to przyznaniem całej rodzinie obywatelstwa polskiego. Swój wybór motywował oficjalnie miejscem urodzenia i tytułem, jaki posiadał. Władze Niemiec nie cofnęły mu wówczas paszportu, ale i tak przyjęcie przez księcia Hochberga von Pless i jego rodzinę obywatelstwa polskiego spotkało się z krytyką prasy niemieckiej.

Sześć tygodni później, a dokładnie: 25 października 1922 r., odbyła się rozprawa rozwodowa Jana Henryka XV i Daisy przed Sądem Krajowym w Berlinie. Po rozwodzie księżna utraciła obywatelstwo niemieckie, ale zachowała polskie. Polski paszport posiadała aż do śmierci w 1943 r. w Wałbrzychu. Regularnie odnawiała go w konsulacie polskim we Wrocławiu.

W Archiwum Państwowym w Katowicach (oddział w Pszczynie) oraz w Archiwum Państwowym we Wrocławiu, do którego trafiły po wojnie archiwa Hochbergów z Książa i Wałbrzycha, odnajdziemy dokumenty potwierdzające posiadanie polskiego obywatelstwa przez księżną von Pless.

Są to m.in.:

– notatka z 15 lipca 1936 r. podpisana przez osobistego sekretarza syna księżnej Daisy, księcia Jana Henryka XVII, o nazwisku Johann Schary, oraz przez osobistą pokojówkę księżnej Daisy, Dolly Crowther. Z dokumentu dowiadujemy się o potwierdzeniu odbioru wystawionego w konsulacie w Breslau polskiego paszportu księżnej przez Miss Crowther. Znajduje się w nim także informacja o poprzednim polskim paszporcie (Nr. 323378) księżnej Daisy, który wystawił z kolei polski konsulat w Monachium w 1933 r.

– podania do polskiego konsulatu w Breslau o przedłużenie paszportu z 30 listopada 1937 r. Dokument o numerze 323378/3557/33 wystawiony na nazwisko Marja Teresa Fürstin von Pless.

– karta zameldowania księżnej Mary Therese von Pless w jej ostatnim domu w Wałbrzychu (willa przy Friedlandestarsse 43, dziś ul. Moniuszki 43) z 10 października 1940 r. W rubryce „obywatelstwo” wpisano: polskie. W dokumencie odnajdujemy ponadto adnotację, że polskim paszportem księżna okazała się w urzędzie gminy w Nieder Salzbrunn (dziś Szczawienko).

Mateusz Mykytyszyn

Prezes Fundacji Księżnej Daisy von Pless

Wymeldowanie z Książa (1940). W rubryce „obywatelstwo”: polskie.