Dom Badenii okryty żałobą

Requiescat in pace

Jego Królewska Wysokość wielki xiążę Badenii Maxymilian zmarł w godzinach porannych 29 grudnia 2022 roku w zamku Salem. Miał 89 lat.

Monarcha był drugim z trojga dzieci wielkiego xięcia Bertolda (1906–1963) i grecko-duńskiej xiężniczki Teodory (1906–1969). Xiążę Maxymilian Andrzej Fryderyk Gustaw Ernest August Bernard urodził się 3 lipca 1933 r. w Salem. Miał siostrę, xiężną Małgorzatę (1932–2013; żona serbskiego xięcia Tomisława), i brata, Jego Wielkoxiążęcą Wysokość xięcia Ludwika (ur. 1937; mąż Anny Marii, z domu xiężniczki von Auersperg-Breunner).

Główną rezydencją rodziny był wspomniany zamek, którego część została w 1920 r. przeznaczona na szkołę koedukacyjną. Jej założycielami stali się późniejszy wielki xiążę Badenii Maxymilian (1867–1929) oraz pedagodzy Kurt Hahn i Karol Reinhardt. Ten władca i jego następcy posługiwali się w nowych realiach ustrojowych, zaistniałych w wyniku rewolucji i uzurpacji republikańskiej w 1918 r., sięgającym czasów średniowiecza i panowania Hermana II tytułem margrabiego Badenii.

Po 1929 r. szkołę, mającą kształcić przyszłą elitę Niemiec i znaną jako Schule Schloss Salem, wspierał syn założyciela, wielki xiążę Bertold, który 17 sierpnia 1931 r. poślubił w Baden-Baden kuzynkę w drugiej linii, xiężniczkę Teodorę, córkę xięcia Andrzeja i xiężnej Alicji, z domu xiężniczki Battenberg. W Salem zdobywał wiedzę młodszy brat xiężnej Teodory, xiążę Filip (1921–2021), później jako mąż „Elżbiety II” używający tytułu „xięcia Edynburga”. Xiążę Filip opuścił jednak zamek po dwóch semestrach, podążając za zmuszonym do emigracji z Niemiec Kurtem Hahnem do nowej, założonej w 1934 r. w Szkocji szkoły Gordonstoun. Nowa placówka została stworzona, nawiązując do reguł wypracowanych przez kilkanaście lat w Badenii. Do niej z kolei, po zakończeniu II wojny światowej, trafił następca tronu, młody xiążę Maxymilian. Przyszły władca studiował następnie ekonomię i leśnictwo w Heidelbergu i Monachium.

Wielki xiążę Bertold przez krótki czas był żołnierzem Wehrmachtu, lecz opuścił armię, kiedy odniósł poważne obrażenia podczas walk we Francji w 1940 r. W wieku 57 lat, prowadząc samochód, zmarł na zawał serca.

Na tron Badenii wielki xiążę Maxymilian wstąpił 27 października 1963 r. Nie mogąc korzystać z należnych mu prerogatyw monarchy, Najjaśniejszy Pan poświęcił się działalności gospodarczej, prowadząc winnice oraz inne przedsiębiorstwa rolnicze i leśne. Wina Markgraf von Baden produkowane są w zamku Salem nad Jeziorem Bodeńskim oraz w zamku Staufenberg w Ortenau. Nieruchomości Domu Badenii obejmują kilka tysięcy hektarów winnic, lasów i innych gruntów, a także kilka zamków.

W 1961 r. xiążę zaręczył się z kuzynką, xiężniczką Beatrycze zu Hohenlohe-Langenburg, jednak ten związek zakończył się z powodów osobistych.

W 1966 r. Najjaśniejszy Pan ogłosił swoje zaręczyny z Jej Cesarską i Królewską Wysokością arcyxiężniczką Walerią Izabelą Marią Anną Alfonsą Dezyderią Brygidą Zofią Tomasją Hubertą Józefą Ignacją, xiężniczką toskańską, urodzoną 23 maja 1941 r. Rodzicami przyszłej monarchini byli arcyxiążę Hubert Salwator (1894–1971) i arcyxiężna Róża Maria (1904–2001; z domu xiężniczka zu Salm-Salm). Państwo młodzi wzięli ślub cywilny 23 września 1966 r. w zamku Salem. Tydzień później w dolnoaustriackim zamku Persenbeug, domu panny młodej, odbył się ślub kościelny. Dzieci, które narodziły się z tego związku, zostały jednak wychowane jako luteranie.

Jego Królewska Wysokość zmagał się z problemami finansowymi, które sprawiły, że w 1995 r. władca musiał zorganizować wyprzedaż mebli, naczyń, obrazów i trofeów myśliwskich (łącznie 25 tysięcy przedmiotów), aby spłacić długi. Kwota zadłużenia sięgała 184 milionów dolarów. Experci domu aukcyjnego Sotheby’s zapoznali się z zawartością dynastycznego skarbca – przechowywanego na terenie wielkoxiążęcego Nowego Zamku – informując następnie, że zmagazynowano w nim kolekcje siedemnasto- i osiemnastowiecznych mebli, flamandzkie gobeliny, porcelanę miśnieńską i niezliczone dzieła sztuki. Aukcja trwała przez piętnaście dni i przyniosła ponad 21 milionów dolarów. Wielki xiążę zawarł również umowę z władzami regionalnymi, które zgodziły się zapłacić ponad 31 milionów dolarów za zakupiony przez nie zbiór zabytków. Poza tym dla uzdrowienia dynastycznych finansów konieczna stała się daleko idąca reorganizacja firm należących do rodziny.

Ówczesny następca tronu, JKW xiążę Bernard, poinformował za pośrednictwem dziennika „New York Times”, że Nowy Zamek także zostanie sprzedany. Doszło do tego dopiero w 2003 r., kiedy kuwejcka Grupa Al-Hassawi zakupiła posiadłość z zamiarem stworzenia tam hotelu. Jednak po licznych perypetiach i zmianach planów przebudowy władze miejskie Baden-Baden w lutym 2022 r. anulowały plan zagospodarowania przestrzennego, a zamek pozostaje własnością pani Fawzii Al-Hassawi.

Kiedy w 1998 r. władca skończył 65 lat, przekazał najstarszemu synowi ekonomiczną odpowiedzialność za dobra Domu Badenii.

Wielki xiążę wspierał proszących o pomoc i angażował się w działania na rzecz dobra wspólnego. Był członkiem ponad sześćdziesięciu klubów i stowarzyszeń. Zasiadał we władzach wspólnoty protestanckiej znanej jako Ewangelicki Kościół Krajowy Badenii. Szczególnie bliski jego sercu był Czerwony Krzyż (otrzymał honorowe członkostwo zarządu okręgu obejmującego teren nad Jeziorem Bodeńskim). W 1982 r. Najjaśniejszy Pan powołał stowarzyszenie GermanAid-Baden, organizację non-profit, która wspiera uchodźców w krajach Trzeciego Świata (m.in. uchodźców z Etiopii mieszkających w Sudanie). Innym polem jego zainteresowań była ochrona zabytków – za szczególnie ważne uważał zachowanie dziedzictwa historycznego. Za jego panowania przeprowadzono renowację zamku Salem.

Zmarły pozostawił żonę oraz czworo dzieci: JWXW xiężniczkę Marię Luizę (ur. 3 lipca 1969; poślubiła Ryszarda Dudleya Bakera, amerykańskiego mistrza sōtō zen), JKW xięcia Badenii Bernarda (ur. 27 maja 1970; pojął za żonę Stefanię Annę Kaul), JWXW xięcia Leopolda (ur. 1 października 1971) i JWXW xięcia Michała (ur. 11 marca 1976; żonaty z Krystyną Höhne), a także czworo wnucząt: Zofię Baker, JKW xięcia następcę tronu Badenii Leopolda, JWXW xięcia Fryderyka i JWXW xięcia Karola Wilhelma.

Xiążę Michał jest dyrektorem generalnym winnicy Schloss Staufenberg. Xiężniczka Maria Luiza, naturalizowana obywatelka amerykańska, przez wiele lat mieszkała w Crestone w Kolorado, gdzie od 2016 do 2021 r. pracowała jako dyrektor szkoły Crestone Charter.

Nabożeństwa żałobne w Salem zaplanowano na 12 i 13 stycznia.

opracowanie: Adrian Nikiel