Gabinet Osobliwości

Zamek Książ

Historyczny gabinet osobliwości hrabiego Konrada Ernesta Maksymiliana von Hochberga po ponad dwóchsetletniej obecności w zamku Książ został unicestwiony pod koniec II wojny światowej. Zamek po 80 latach podjął się monumentalnego dzieła odtworzenia tajemniczej Kunstkamery. Cenne dzieła sztuki, starożytne naturalia, pamiątki po właścicielach Książa i wiele innych obiektów będzie można od 1 lipca 2025 roku podziwiać w ramach wystawy stałej.

Dzięki współpracy z dwudziestoma dwoma partnerami (muzeami, uczelniami wyższymi, fundacjami i kolekcjonerami) na pierwszym piętrze zamku będzie można zobaczyć nową wystawę. W zamyśle nawiązuje do gabinetu sztuki hr. Konrada Ernesta Maksymiliana (1682‒1742), który należał do najwybitniejszych panów na Książu i nadał mu zachwycający „kostium barokowy”.

To dla nas ogromna radość, że tak wiele instytucji i osób prywatnych, w tym tak prestiżowych jak nasi wieloletni partnerzy, czyli Muzea Narodowe z Wrocławia i Poznania, zdecydowało się na udział w naszym projekcie. Na potrzeby ekspozycji swojej kolekcji hrabia zlecił wykonanie dekoracyjnych witryn lakierowanych na czerwono, pokrytych złotem i malowidłami z motywami orientalnymi. Komplet ten zaginął pod koniec II wojny światowej, ale dziś jest już na powrót w Książu i specjalnie dla gości odwiedzających Zamek wypełniliśmy go nową treścią. Obecna wystawa powstała dzięki współpracy z wieloma muzeami oraz kolekcjonerami i jest formą dialogu z dawnym gabinetem osobliwości hrabiego Maksymiliana – wyjaśnia pani Dorota Karolewska, prezes zamku Książ.

Wśród zaprezentowanych przedmiotów zobaczymy m.in. czaszkę niedźwiedzia jaskiniowego, osiemnastowieczne modele anatomiczne z kości słoniowej, bezcenne karkonoskie szkło czy steampunkowe modele skorupiaków przekazane przez książęcą rodzinę Sapiehów, a także obrazy, książki i mapy.

Tego typu gabinety były poprzednikami dzisiejszych muzeów, stąd nazywane były niekiedy komnatami rozumu, ponieważ pozwalały na usystematyzowanie ówczesnej wiedzy o świecie. Cieszyły się ogromną popularnością w XVII i XVIII wieku. Oświeceni władcy i arystokraci gromadzili w nich kolekcje prezentujące różnorodne obiekty obrazujące bogactwo świata przyrody oraz osiągnięcia rzemiosła artystycznego i sztuki – dodaje kuratorka wystawy, pani Katarzyna Sielicka.

Najważniejszymi, bo oryginalnymi i pochodzącymi z Książa, eksponatami na wystawie są niezwykle cenne barokowe witryny, w których prezentowana jest kolekcja stu dziesięciu przekazanych na ekspozycję przedmiotów.

Po II wojnie światowej, kiedy nie było jeszcze decyzji o remoncie Książa, osiem z dziewięciu gablot trafiło do Muzeum Narodowego w Poznaniu (oddziału w Rogalinie), a jedna do Muzeum Narodowego w Warszawie – jako przekaz ze składnicy muzealnej w Kłodzku. Wysyłano tam meble z pałaców i dworów na Dolnym Śląsku.

Spełnione marzenie każdego muzealnika. Tak opisywano ich powrót do zamku. Istnieje doktryna muzealna, która głosi, że w miarę możliwości należy przywracać historyczne obiekty do miejsc ich pochodzenia, które opuściły w wyniku działań wojennych. W Książu staliśmy się uczestnikami i świadkami tego wyjątkowego wydarzenia.