Ukazał się pierwszy tom „Przeglądu geopolitycznego”

R.L.

Nakładem Instytutu Geopolityki ukazał się pierwszy tom „Przeglądu geopolitycznego”, udostępniony także w wersji elektronicznej pod adresem: http://www.geopolityka.org.pl/images/pg_tom_1.pdf.

Wartość publikacji wynika z pionierskiego na polskim gruncie podjęcia się przez redakcję zadania instytucjonalizacji geopolityki jako dyscypliny akademickiej. Jak pisze redaktor naczelny Leszek Sykulski (s.7), pismo ma skupiać wokół siebie grono badaczy zajmujących się geopolityką rozumianą jako nauka interdyscyplinarna, paradygmat badawczy oraz teoria interpretacji relacji międzynarodowych. W umieszczonych na końcowych stronach „Informacjach dla autorów” (s. 251) znaleźć możemy ponadto wskazówkę, że pismo zainteresowane jest także tekstami z zakresu geopolityki jako doktryny politycznej.

Omawiany tom pierwszy pisma, zawiera materiały dość niejednolite tematycznie i mające różną wartość merytoryczną. W naszej subiektywnej opinii, na szczególną uwagę zasługuje artykuł Jarosława Tomasiewicza Strategia oporu niekierowanego w wojnie asymetrycznej. Posługując się przykładami ekstremistycznych organizacji neonazistowskich, rasistowskich, ekologicznych, antyaborcyjnych i islamistycznych, autor omawia tam zasady funkcjonowania współczesnej postaci ruchów antysystemowych spod znaku leaderless resistance. Czytelnik ma zatem okazję zapoznać się z założeniem strategicznym stojącym u źródła tej koncepcji, sposobami koordynowania działań przez poszczególne podmioty oporu niekierowanego, ich przedmiotową specjalizację, sposoby wykorzystania warunków społeczeństwa informacyjnego, unikania działań represyjnych państwa, zdobywania informacji niezbędnych dla tego rodzaju działalności, rolę formacji ideowej, zasady współpracy legalnych i nielegalnych segmentów tego typu ruchów etc. Dodatkowym atutem są adresy licznych stron internetowych, na których osoba zainteresowana samodzielnymi badaniami znaleźć może szereg informacji szczegółowych, począwszy od manifestów ideowych, aż po podręczniki miejskiej partyzantki i porady w dziedzinie samodzielnego wytwarzania broni i uzbrojenia.

Kolejnym wartym polecenia materiałem jest artykuł Andrzeja Piskozuba, Artura Kozłowskiego i Marty Januch Zmarnowana szansa wyzwolenia całego terytorium dawnej Rzeczypospolitej u schyłku pierwszej wojny światowej. Autorzy prowadzą tam ciekawy historyczny wywód, w którym określają geopolityczne granice Polski przedrozbiorowej, następnie zaś wskazują na podobieństwo przebiegu tych granic do zachodniej granicy Rosji ustalonej w pokoju brzeskim z marca 1918 r. Podkreślona zostaje również rola mocarstw centralnych w podniesieniu sprawy niepodległości, zarówno Polski jak i państw wschodnioeuropejskich – Ukrainy, Litwy, Estonii, Łotwy i Białorusi. Sporo miejsca w tekście zajmuje dowodzenie zasadności oparcia zachodnich granic Polski nie na kryterium etnicznym, lecz historycznym. Ogólnie, artykuł jest bardzo ciekawie sformułowaną refutacją geopolityki endeckiej. Uwypuklone zostaje w nim również odśrodkowe oddziaływanie nacjonalizmu.

W omawianym tomie polecić również warto poświęcony omówieniu myśli tytułowego pioniera rosyjskiej geopolityki tekst Jakuba Potulskiego Wienamin Siemionow Tien-Szanski jako twórca rosyjskiej geopolityki. Współcześnie – również choćby w kontekście Polaków zamieszkałych za wschodnią granicą naszego państwa – wydaje się zachowywać aktualność sformułowana przez bohatera artykułu w odniesieniu do Syberii koncepcja „baz osadniczych”. Interesujące wydaje się też wskazanie na trzy położone na tej samej szerokości geograficznej kompleksy akwenów morskich (odpowiednio: Morze Śródziemne wraz z Czarnym, Morze Wschodniochińskie i Południowochińskie wraz z Japońskim, oraz Zatoka Meksykańska wraz z Morzem Karaibskim), jako na ośrodki koncentracji najbardziej znaczących w historii kultur.

Na uwagę zasługuje wreszcie tekst Tomasza Klina Wątki geopolityczne w dorobku Roberta Strausz-Hupé, w sposób bardzo przystępny i ciekawy prezentujący myśl geopolityczną tego odcinającego się skądinąd gwałtownie od samego pojęcia geopolityki badacza.

W artykule Leszka Sykulskiego Geopolityka akademicka w Polsce – zarys stanu badań i perspektyw rozwoju, znajdziemy z kolei zarówno informacje na temat współczesnego stanu badań w omawianej dziedzinie, jak też dotyczące tej dziedziny (często motywowanego ideologicznie) zwalczania, zarówno w PRL jak i już po jej upadku. Tekst zawiera też krótkie omówienie poglądów pionierów polskiej geopolityki w osobach Oskara Żebrowkiego, Wacława Nałkowskiego i Eugeniusza Romera, oraz nazwiska szeregu innych, wraz z bardzo cennymi wskazówkami bibliograficznymi. Z podobnych powodów, warto zapoznać się z opracowaną również przez L. Sykulskiego bibliografią polskiej geopolityki za rok 2008 (s. 229).

Obok wymienionych, w tomie znajdują się także artykuły Leszka Moczulskiego — definiujacy podstawowe pojęcia geopolityczne oraz wskazujący na korzyści i zagrożenia związane z myśleniem geopolitycznym (co zilustrowane zostaje przykładami zarówno historycznymi jak i współczesnymi — międzynarodowej polityki amerykańskiej wobec świata islamskiego), Stanisława Bielenia — o roli geopolityki w zmieniającym się porzadku międzynarodowym, Marleny Sawickiej — o próbach sformulowania rosyjskiej odpowiedzi na amerykański demoliberalny globalizm, Doroty Miłoszewskiej — o anarchizacji porządku międzynarodowego i demoliberalnych próbach jego przezwyciężenia w myśli Roberta Kaplana, Ireneusza Białkowskiego — o myśli Feliksa Konecznego, Jarosława Gryza — o rosyjskich koncepcjach geopolitycznego wykorzystania potencjału surowcowego tego państwa, recenzje książek Geopolitics and Globalization Briana W. Bloueta oraz Podmiotowość geopolityczna. Studia nad polską polityką zagraniczną pod redakcją Krzysztofa Szczerskiego, a także przetłumaczony przez Radosława Domke trzeci rozdział fundamentalnej pracy Halforda Mackindera Democratic Ideals and Reality (tłumaczenie dwóch poprzednich rozdziałów oraz wstępu tej pracy znalazło się w półroczniku „Geopolityka”, nr 2(3)/2009, s.187-207).

Pomimo widocznych niekiedy wyraźnie niedostatków korektorskich i graficznych, pismo sprawia bardzo obiecujące wrażenie, zaś wszystkim zainteresowanym geopolityką, można z przekonaniem polecić jego regularną lekturę.