Kobiety wikingów też migrowały

Wojciech Pastuszka

Badania genetyczne potwierdzają duży udział skandynawskich kobiet w migracjach epoki wikingów.

Wedle powszechnych wyobrażeń działalność skandynawskich żeglarzy w IX-X w. n.e. polegała na zbrojnych najazdach, podczas których gromady mężczyzn mordowały, grabiły i gwałciły. Badania genetyczne, które zaprezentował właśnie zespół badaczy z Norwegii i Szwecji, dostarczyły jednak kolejnego dowodu na to, że wizja ta jest jedynie ogromnym uproszczeniem tego, co w tamtym czasie działo się w północno-zachodniej Europie.

Zespół, którego pracami kierowała Erika Hagelberg z Uniwersytetu w Oslo, przeprowadził szeroko zakrojone badania genetyczne nad DNA mitochondrialnym dawnych mieszkańców Norwegii. Ta część naszego genomu jest przekazywana wyłącznie przez matki, dzięki czemu pozwala dobrze poznać przemieszczanie się piękniejszej połowy ludzkiej populacji.

Uczeni uzyskali próbki z zębów i kości długich 80 szkieletów z lat 796-1066 znalezionych w Norwegii. W przypadku 45 osób udało im się uzyskać dawne DNA, które nadawało się do dalszych analiz.

Zgromadzone dane okazały się bardzo podobne do wcześniej badanego mtDNA 68 dawnych mieszkańców Islandii. Kolejne porównania naukowcy przeprowadzili z genami ponad 5000 współczesnych mieszkańców Szkocji, Szetlandów, Orkadów, Norwegii, Szwecji, Anglii, Niemiec i Francji. Ujawniły one, że mtDNA dawnych mieszkanek Norwegii i Islandii było najbliższe genom z Orkadów i Szetlandów.

Wyniki pokazują, że w epoce wikingów opuszczali Skandynawię nie tylko mężczyźni, ale również kobiety. Wspólnie zasiedlili archipelagi wokół Szkocji, a od około 870 r. Islandię, w czym – jak pokazały analizy genetyczne – uczestniczyły nie tylko kobiety urodzone w Norwegii, ale także pochodzące ze Skandynawii mieszkanki Orkadów, Szetlandów i Hebrydów Zewnętrznych.

Ustalenia genetyków nie są tak naprawdę wielką sensacją. Wizja epoki wikingów jako wyłącznie ery najazdów jest bardziej tworem kultury XIX i XX w. niż nauki. Działalność skandynawskich żeglarzy była tak naprawdę zdecydowanie bardziej zróżnicowana. Oprócz bezlitosnych rabusiów i morderców byli wśród nich również kupcy, a także ludzie, którzy po prostu szukali ziemi, by uprawiać zboże i hodować zwierzęta. Zresztą nierzadko jedna osoba mogła występować w trakcie swego życia w kilku rolach.

Badania z pewnością osłabiają pojawiające się czasami tezy, wedle których wyprawy wikińskich żeglarzy były spowodowane brakiem kobiet w Skandynawii. Młodzi wojownicy mieli napadać inne ziemie, aby zdobyć bogactwa i tym samym zwiększyć swoją atrakcyjność. Najnowsze badania pokazują jednak, że za morze wyprawiali się także żonaci i to bynajmniej nie po to, aby odpocząć od swojej małżonki, ale by osiedlić się z nią na nowym lądzie.

Wyniki badań ukazały się w The Royal Society „Philosophical Transactions B”.

Maja Krzewińska, Gro Bjørnstad, Pontus Skoglund, Pall Isolfur Olason, Jan Bill, Anders Götherström, Erika Hagelberg, Mitochondrial DNA variation in the Viking age population of Norway, The Royal Society „Philosophical Transactions B”, DOI: 10.1098/rstb.2013.0384, Published 8 December 2014