Jesteś tutaj: Ogłoszenia i aktualności » Aktualności » Konserwacja „Czwórki” Józefa Chełmońskiego zakończona

Konserwacja „Czwórki” Józefa Chełmońskiego zakończona

Muzeum Narodowe w Krakowie

Czwórka Józefa Chełmońskiego odzyskała pierwotny blask. Obraz znów zachwyca pełnią kolorów, lekkością i dynamiką kompozycji. Weekend urodzinowy w Sukiennicach to doskonała okazja, by na własne oczy zobaczyć wielkoformatowe dzieło.

Od ostatniej konserwacji i oczyszczania lica minęło niemal 50 lat. Przez ten czas obraz zdążył się mocno zabrudzić, pokrywające go werniksy – pożółknąć, a retusze przebarwić, odznaczając się brzydkimi plamami w obrębie warstwy malarskiej. Właśnie nieestetyczny wygląd dzieła, odbierający mu wybitne walory artystyczne, był przyczyną podjęcia decyzji o konserwacji. Od lipca 2020 roku realizowano trudny i długotrwały proces oczyszczania malowidła. Ze względu na gabaryty dzieła, a także by uniknąć zdejmowania płótna i nawijania na wałek, prace konserwatorskie wykonywano w przestrzeni wystawy, w obecności zwiedzających. Konserwatorzy oczyścili płótno, usunęli stare werniksy, uzupełnili oraz wyretuszowali ubytki zaprawy i warstwy malarskiej. Na koniec położyli werniks zabezpieczający na całe lico obrazu. Znów można podziwiać wyszukane odcienie i zestawienia kolorów. Także rama zyskała nowy blask.

Równolegle z konserwacją Czwórkę poddano wnikliwym badaniom. Wykonano fotografie w promieniowaniu analitycznym: UV, IR, RTG. Najciekawszych informacji dostarczył rentgenogram, który ukazuje dynamiczny proces tworzenia dzieła i zaskakujące zmiany decyzji autora. Poza obrazowaniem w różnych zakresach promieniowania wykonano badania z zastosowaniem innych metod nieinwazyjnych – analizy wizualnej, fluorescencji rentgenowskiej (XRF), a także analizę próbek technikami MO, SEM-EDS, FTIR, GC/MS. Dzięki badaniom rozpoznano budowę technologiczną, technikę wykonania obrazu, zastosowane przez artystę pigmenty i sposób ich łączenia, a także skład zaprawy, rodzaj płótna i spoiwa farb. Ujawniono nieznane dotąd etapy powstawania dzieła, rzucając nowe światło na proces twórczy. Zauważyliśmy, że paleta pigmentów jak na taki duży obraz jest stosunkowo skromna, co wiąże się z ograniczoną kolorystyką kompozycji. W sumie zidentyfikowano około piętnastu pigmentów. Niektóre z nich występują jednak tylko w warstwach podmalowania. Wiemy, że nie od razu obraz wyglądał tak, jak go ostatecznie widzimy. Artysta pracował stopniowo, nanosząc kolejne warstwy malarskie, wprowadzał poprawki i zmiany koncepcyjne. Nie zawsze dbał, aby nałożone wcześniej warstwy zdążyły dobrze wyschnąć, używał też dużo spoiwa. Dlatego w wielu miejscach farba, schnąc, zmarszczyła się, gdzieniegdzie powstały jej rozstępy, odsłaniając kolor leżącej pod spodem warstwy – mówi pani Dominika Sarkowicz, kierowniczka Pracowni Konserwacji Malarstwa i Rzeźby w Sukiennicach.

fot. Mykyta Platonov

Chełmoński namalował Czwórkę w Paryżu w 1881 roku, przedstawia ukraiński pejzaż z pędzącymi końmi. Płótno, mające ponad 6,5 metra szerokości i ponad 2,7 metra wysokości, jest nie tylko jednym z najcenniejszych obrazów w kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie, lecz także należy do najbardziej rozpoznawalnych, wręcz ikonicznych dzieł polskiego malarstwa. Umieszczone obecnie na południowej ścianie galerii, na wprost wejścia, widoczne z jej drugiego końca, stanowi jeden z filarów stałej ekspozycji w Sukiennicach, w których jest prezentowana dziewiętnastowieczna sztuka polska. Dzieło w swej niebywałej dynamice i sile wyrazu odzwierciedla wielki temperament artystyczny Chełmońskiego, ukazując zarazem jego odwagę twórczą i malarski rozmach.

Konserwację obrazu wykonały specjalistki z Pracowni Konserwacji Malarstwa i Rzeźby w Sukiennicach. Badania tego dzieła przeprowadzono w ramach interdyscyplinarnego projektu badawczo-wystawienniczego związanego z przygotowaniem monografii Józefa Chełmońskiego (1849–1914). Prace zostały zrealizowane przez konserwatorki z Pracowni Konserwacji Malarstwa i Rzeźby w Sukiennicach, Laboratorium Analiz i Nieniszczących Badań Obiektów Zabytkowych Muzeum Narodowego w Krakowie – we współpracy z Muzeum Narodowym w Poznaniu oraz naukowcami z innych instytucji.

Muzeum Narodowe w Krakowie, Muzeum Narodowe w Warszawie oraz Muzeum Narodowe w Poznaniu prowadzą projekt badawczy poświęcony twórczości Józefa Chełmońskiego. Celem przedsięwzięcia jest m.in. przygotowanie obszernej monografii Chełmońskiego obejmującej jego biografię oraz krytyczne omówienie dorobku twórczego. Projekt badawczy trzech muzeów zakończy się wystawami w każdej z uczestniczących instytucji. Szczegółowe wyniki badań nad obrazem zostaną opublikowane i zaprezentowane na ekspozycji dotyczącej konserwacji i badań Czwórki, która jest planowana w Sukiennicach równolegle do krakowskiej odsłony monograficznej wystawy dzieł Chełmońskiego w terminie od 8 sierpnia do 30 listopada 2025 roku.

PMK Design
© Organizacja Monarchistów Polskich 1989–2025 · Zdjęcie polskich insygniów koronacyjnych pochodzi z serwisu replikiregaliowpl.com.