Rok 2022: fotografie, digitalizacja, nabytki

Muzeum Narodowe w Warszawie

Fotografia w Galerii Sztuki XIX Wieku

Od czerwca br. w Gabinecie Fotografii w Galerii Sztuki XIX Wieku można oglądać cykliczne pokazy zdjęć z kolekcji Muzeum. Grudniowa odsłona opowiada o dawnych wystawach sztuki w Europie. To blisko 50 oryginalnych fotografii – od dagerotypii po odbitki na papierach solnych lub albuminowych.

W Muzeum znajduje się wyjątkowa w skali kraju kolekcja fotografii. Znaczną część zbioru tworzą zdjęcia z drugiej połowy XIX wieku. Do tej pory jedyną szansą na ich prezentację były wystawy czasowe, na których występowały w roli głównej lub były tłem dla opowiadanej historii. Rok 2022 przyniósł nową inicjatywę – w Galerii Sztuki XIX Wieku wydzielono Gabinet Fotografii. W kameralnej, nowocześnie urządzonej przestrzeni fotografie prezentowane są rotacyjnie, w odsłonach trzymiesięcznych. Każda z kolejnych wystaw, stworzonych na podstawie autorskich scenariuszy, pozwala prześledzić związki między fotografią a innymi dziedzinami sztuki.

Wystawy 150 lat temu

Obecna odsłona Gabinetu Fotografii opowiada o wystawach sztuki w Europie w drugiej połowie XIX stulecia. Poza tym, że prezentuje jedne z najstarszych fotograficznych zabytków i prace wybitnych twórców, wystawa ta jest ciekawa także z innego względu. Zdjęcia pozwalają zajrzeć w przeszłość sprzed ponad 150 lat i prześledzić sposób prezentacji wystaw w ówczesnym czasie. Fotografie ukazują ekspozycje starożytności w Warszawie (1856/1857) i Krakowie (1858/1859), Powszechną Wystawę Krajową we Lwowie (1894) oraz wystawy warszawskie: wyrobów rękodzielniczych i płodów rolniczych (1857), przemysłowo-rolniczą (1874), dzieł sztuki stosowanej do przemysłu (1881) i umeblowań stylowych (1896). Na zdjęciach uwieczniono zarówno sale wystawowe, jak i pojedyncze eksponaty. W gabinecie prezentowane są również fotografie poświęcone paryskim salonom sztuki i wielkim ekspozycjom światowym, zorganizowanym w Wiedniu i Paryżu w ostatnim trzydziestoleciu XIX wieku.

Pierwsze albumy wystawowe

Wystawy szybko stały się tematami albumów fotograficznych. W gabinecie pokazujemy dwa takie albumy, dokumentujące monumentalne wystawy sztuki zorganizowane w Warszawie i Krakowie w latach pięćdziesiątych. Autorem tych prekursorskich wydawnictw jest pionier polskiej fotografii Karol Beyer. Ze względu na koszty przygotowania nakład obu wersji albumowych nie był wysoki. Do dziś znanych jest niewiele ich egzemplarzy, z których każdy nosi indywidualne cechy. Oba albumy z kolekcji prezentujemy w znajdującej się pośrodku gabinetu gablocie, eksponowane są na kartach tytułowych.

Fotografia stereoskopowa święci triumfy

W 1851 r. na Wystawie Światowej w Londynie zaprezentowano m.in. rewolucyjną technikę mokrego kolodionu, która zdominowała fotografię na kolejne dziesięciolecia. Tu także pojawiła się fotografia stereoskopowa. Do oglądania pary odbitek (stereopara) służył stereoskop, czyli specjalne okulary z soczewkami, które – ustawione w konkretnej odległości – dawały zamierzony, trójwymiarowy efekt. Stereoskopy idealnie przyjęły się w prezentacjach wystaw i salonów sztuki. Począwszy od Great Exhibition of the Works of Industry of All Nations, w formacie stereoskopowym uwieczniono niemal wszystkie wystawy światowe, które odbywały się w Europie w drugiej połowie wieku. Prezentowane obecnie w gabinecie stereoskopie zostały wykonane na Wystawie Powszechnej w Wiedniu w 1873 r. i pokazują fragmenty ekspozycji sztuki francuskiej, niemieckiej i włoskiej.

Mecenasem Galerii Sztuki XIX Wieku jest PGE Polska Grupa Energetyczna.

*****

Azjatyckie dziedzictwo w świecie cyfrowym

Muzeum posiada w zbiorach bogatą kolekcję dzieł sztuki pochodzących z terenu Azji. Wysmakowana japońska ceramika, filigranowa biżuteria ludów azjatyckich stepów, chińskie misterne naczynia i pełne finezji wyroby z czerwonej laki, rzeźby hinduskich bogów oraz zabytki kultury buddyjskiej – te oraz wiele innych obiektów można obejrzeć na platformie Cyfrowe MNW, dzięki projektowi Hereditas. Digitalizacja i udostępnianie zbiorów MNW.

Proces digitalizacji i współczesne technologie pozwalają upowszechniać dziedzictwo kulturowe na niespotykaną wcześniej skalę. Zbiory z magazynów, które dotychczas udostępniane były głównie in situ jedynie wąskiej grupie badaczy, dzięki internetowi stają się dostępne dla wszystkich zainteresowanych. Na platformie Cyfrowe MNW prezentujemy już 68 tysięcy obiektów z kolekcji Muzeum. Dzięki projektowi Hereditas. Digitalizacja i udostępnianie zbiorów MNW każdego tygodnia fotografowane są setki kolejnych dzieł sztuki. Spośród nich wyróżniają się egzotyką, ciekawą ikonografią i kunsztem wykonania obiekty ze Zbiorów Sztuki Orientalnej.

Blask wschodniej sztuki

W ostatnim czasie do grona zdigitalizowanych obiektów dołączyły m.in. chińskie tłoki pieczętne i guzy do oficjalnych nakryć głowy urzędników Państwa Środka, pełne subtelności i klasycznego piękna kwieciste japońskie wazony, emaliowane, filigranowe naczynia z Azji Centralnej oraz liczne przykłady metalowej rzeźby hinduskiej i buddyjskiej. – Wytworzenie wizerunków obiektów wykonanych z różnych materiałów i w różnych technikach wymaga doświadczenia i nabycia pewnej warsztatowej wszechstronności, której fotografowie w muzeach uczą się latami. Trudność polega na zbudowaniu dedykowanego dla danej grupy obiektów stanowiska digitalizacyjnego i umiejętności zastosowania odpowiednich modyfikatorów światła. Naszym celem jest uzyskanie możliwie najbardziej wiernego i pełnego cyfrowego wizerunku obiektu, oddającego jego barwy, fakturę powierzchni, kształt, przestrzenność, proporcje i cechy materiału, z jakiego został wykonany. Do jednych z trudniejszych należą zdecydowanie obiekty silnie odbijające światło, takie jak ceramika czy obiekty z metalu, a tych ostatnich było szczególnie dużo, jeśli chodzi o zabytki z Azji – mówi pani Joanna Dziewulska, kierownik Działu Digitalizacji i Dokumentacji Wizualnej. Fotografie obiektów wraz z opisami katalogowymi są sukcesywnie udostępniane na portalu Cyfrowe MNW.

Profesjonalne pracownie fotograficzne

W ramach projektu utworzono pięć w pełni wyposażonych w wysokiej klasy sprzęt fotograficzny i oświetleniowy stanowisk digitalizacyjnych. Trzy z nich, na których fotografowane są obiekty na podłożu papierowym i przestrzenne, znajdują się w Pawilonie Fotograficznym, zbudowanym za Gmachem Głównym. Pozostałe, przeznaczone do fotografowania negatywów i materiałów rękopiśmiennych oraz map i atlasów, w Kamienicy Krystalla i Muzeum Plakatu w Wilanowie. Dzięki dofinansowaniu możliwe było również przeprowadzenie certyfikowanego szkolenia dla fotografów, grafików i specjalistów ds. archiwizacji z metod kontroli jakości digitalizacji i zarządzania barwą wg norm FADGI i Metamorfoze. Zakończenie projektu Hereditas i opublikowanie jego efektów w postaci 40 tysięcy nowych obiektów zaplanowano na rok 2023.

Dofinansowanie w wysokości 15306884 zł 82 gr zostało przyznane z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa w ramach działania 2.3 Cyfrowa dostępność i użyteczność informacji sektora publicznego, poddziałanie 2.3.2 Cyfrowe udostępnienie zasobów kultury. Projekt współfinansowany jest również ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w wysokości 2803898 zł 93 gr. Całkowita wartość inwestycji wynosi 19976387 zł 57 gr brutto.

*****

Muzeum powiększa zbiory sztuki współczesnej

W 2022 r. Muzeum wzbogaciło zbiory sztuki XX i XXI w. o fotografie Zbigniewa Dłubaka, linoryty Teresy Jakubowskiej, meble zaprojektowane przez Edwarda Trojanowskiego oraz prace Magdaleny Moskwy. Zakup był możliwy dzięki programowi „Narodowa Kolekcja Sztuki Współczesnej Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego”.

Dzięki środkom ministerialnym Muzeum od 2013 r. systematycznie rozbudowuje kolekcję sztuki współczesnej. Program ma na celu uzupełnienie zbiorów o dzieła kanoniczne i reprezentatywne dla współczesnych zjawisk i tendencji artystycznych. W ubiegłych latach udało się pozyskać prace m.in. Marka Sobczyka, Józefa Robakowskiego, Andrzeja Pawłowskiego, Zofii Rydet i Zygmunta Rytki. Tegoroczny zakup to grafiki Teresy Jakubowskiej, eksperymentalne fotografie Zbigniewa Dłubaka, reliefowe prace Magdaleny Moskwy oraz meble do jadalni projektu Edwarda Trojanowskiego, wykonane przez krakowską Pracownię Andrzeja Sydora. Kupione obiekty podnoszą poziom merytoryczny kolekcji Zbiorów Sztuki Nowoczesnej. Ich reprezentacja znajdzie swoje miejsce w powstającej Galerii Sztuki XX i XXI Wieku, której otwarcie zaplanowano na drugą połowę 2024 r.

Lista obiektów:

1. Zbigniew Dłubak, Przypominam samotność cieśniny – ilustracja do poematu Pablo Nerudy „Serce Magellana”, 1948/1995, fotografia, odbitka żelatynowo-srebrowa, autorska, 40,2 × 30,2 cm

2. Zbigniew Dłubak, Odkrywcy zjawiają się i nic z nich nie zostaje – ilustracja do poematu Pablo Nerudy „Serce Magellana”, 1948, fotografia, odbitka żelatynowo-srebrowa, autorska, 40,4 × 30 cm

3. Zbigniew Dłubak, Miasto pozostawia mnie w tyle, 1948, fotografia, odbitka żelatynowo-srebrowa, autorska, 29,5 × 39,5 cm

4. Zbigniew Dłubak, Przeciągasz się jak kot, 1948, fotografia, odbitka żelatynowo-srebrowa, autorska, 27,4 × 40,2 cm

5. Zbigniew Dłubak, Bez tytułu, 1948, fotografia, odbitka żelatynowo-srebrowa, autorska, 30,2 × 40,1 cm

6. Zbigniew Dłubak, Ulice są dla ludzi nie dla słońca, 1948, fotografia, odbitka żelatynowo-srebrowa, autorska, 30,3 × 40,2 cm

7. Zbigniew Dłubak, Dzieci śnią o ptakach, 1948, fotografia, odbitka żelatynowo-srebrowa, autorska, 28,5 × 38,8 cm

8. Zbigniew Dłubak, „Półakty ruchu” – cykl sześciu fotografii, 1950/2022, odbitka barytowa, ok. 40 × 30 cm [×6], ed.1/5 + 2AP

9. Magdalena Moskwa, Bez tytułu, 2005, relief w zaprawie kredowej, olej, deska, 70 × 47 cm

10. Magdalena Moskwa, Bez tytułu, nr 72, 2013, relief w zaprawie kredowej, olej, deska, gablota szklana, 38 × 38 × 8 cm

11. Teresa Jakubowska, Miejsce na górze, 1966, papier, linoryt, 70 × 55 cm

12. Teresa Jakubowska, Walka kogutów (Wybory prezydenckie), 1995, linoryt, papier, 60 × 50 cm

13. Teresa Jakubowska, Odlot polskiej inteligencji, 1966, linoryt, papier, 70 × 50 cm

14. Teresa Jakubowska, Czekając na koniec świata, 1999, linoryt, papier, 70 × 50 cm

15. Teresa Jakubowska, Plac Niebiańskiego Spokoju, 1999, linoryt, papier, 90 × 60 cm

16. Edward Trojanowski, Komplet mebli do jadalni, wyk. Pracownia Andrzeja Sydora w Krakowie, 1908, drewno dębowe; rozkładany stół, 78 × 130 × 100 cm; sześć krzeseł, 94,2 × 45,5 × 54,5 cm; dwa fotele, 93 × 55 × 58,5; kredens, 180 × 166 × 61 cm; stolik pomocniczy, 60 × 40 × 52,6 cm

Dofinansowano ze środków ministra kultury i dziedzictwa narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.