Niedziela Kwietna, Palmowa, Wierzbna

Rok Boży w liturgji i tradycji Kościoła świętego

Niedziela Palmowa została tak nazwaną na pamiątkę uroczystego wjazdu Pana Jezusa do Jerozolimy, gdzie lud rzucał na znak czci i hołdu gałęzie palm pod nogi osiołka, dźwigającego Chrystusa Pana. Na tę samą pamiątkę prowadzono w dawnych czasach w czasie procesji osiołka drewnianego, zwanego palmowym osiołkiem. – W środkowej i północnej Europie zastępują palmę gałązkami wierzbiny, która w tym czasie puszcza już pączki, zwane baziami lub kotkami. Dlatego to nazwał lud Niedzielę Palmową Niedzielą Wierzbną.

Z gałązkami wierzbowemi, przybranemi często wiechami trzcinowemi, spieszą dnia tego wierni do kościoła, by dać je do poświęcenia i zachować potem w domu, zatknięte za obrazem. Pączki z wierzbiny poświęconej, jako przynoszące zdrowie, daje ojciec lub matka rodzinie i domownikom do połknięcia, mówiąc: „Doczekaliśmy się pierwszej święconki, daj nam Boże doczekać i drugiej”.

Palma, czyli wierzba poświęcona, ma według wierzenia ludowego moc leczniczą i ochronną, dlatego to z gałązką palmy w ręku wypędza gospodarz poraz pierwszy bydło na wiosnę: – z palm robi krzyżyki i zatyka je na polu, aby chroniły od gradu, – przybija krzyżyki z palm nad drzwiami, aby strzegły budynku od pioruna.

Ten, kto najwcześniej w Niedzielę Palmową wstaje, budzi drugich, uderzając palmą i mówi:

Palma bije, nie ja biję;
Za tydzień Wielki dzień,
Za sześć noc – Wielkanoc!

Po upływie roku zdejmują palmę z za obrazu i palą, by zrobić miejsce nowej.

W okolicach Krakowa przebierają się chłopacy w Palmową Niedzielę w stary kożuch, wełną na wierzch, na głowę kładą kapelusz papierowy, twarz smolą sadzą, w prawej ręce trzymają pałkę, młotek lub siekierę drewnianą, w lewej koszyk. Chodzą od chaty do chaty, prawiąc śmieszne oracje, bez sensu i bez związku, a dostawszy datek, najczęściej jaja, idą dalej. – Obchody te nazywają „obchodem z lilijką” lub obchodem „puchernika” lub „koniarza”, gdyż nieraz dosiada chłopak drewnianego konia na kiju.