Nowe oblicze Galerii Sztuki Średniowiecznej MNW

Muzeum Narodowe w Warszawie

Najbogatszą i najbardziej różnorodną kolekcję sztuki średniowiecznej w Polsce, należącą do zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie, już wkrótce będzie można oglądać w zupełnie nowej, wyjątkowej oprawie. Słynne dzieła – Piękna Madonna z Wrocławia, Poliptyk Grudziądzki, Poliptyk Zwiastowania z Jednorożcem, Tryptyk z legendą świętego Stanisława Biskupa z Pławna czy monumentalny ołtarz z Pruszcza Gdańskiego – prezentowane będą w nowoczesnej i atrakcyjnej dla współczesnego odbiorcy aranżacji. Za projekt, pozwalający na nowo odkryć świat wyobrażeń sztuki średniowiecznej i wielość jej funkcji, odpowiada młody, utytułowany zespół warszawskiej pracowni architektonicznej WWAA. Galeria dostępna będzie od 11 grudnia 2013 roku.

W Galerii Sztuki Średniowiecznej MNW znajdują się głównie obiekty z okresu późnego średniowiecza (XIV-XVI w.), pochodzące z różnych regionów dzisiejszej Polski, a także kilka eksponatów z zachodu Europy. Są to dzieła, które pierwotnie przeznaczone były niemal wyłącznie do kościołów. Ekspozycja została zaprojektowana tak, aby widzowie mogli jak najlepiej zrozumieć rolę sztuki w życiu religijnym czasów średniowiecza – w epoce, w której nie istniało pojęcie sztuki we współczesnym znaczeniu. W galerii zobaczymy imponujące ołtarze skrzydłowe, rzeźby zdobiące tzw. belki tęczowe, filary, jak również liczne obiekty mniejszych rozmiarów: sprzęty liturgiczne, ołtarzyki, obrazy i rzeźby przeznaczone do prywatnej modlitwy. Prezentacja tak różnorodnych dzieł pozwoli poznać niemal pełen obraz wielu dziedzin sztuki: malarstwa, rzeźby drewnianej, kamiennej i alabastrowej oraz rzemiosła artystycznego. Wbrew dotychczasowym podziałom na techniki, galeria przybliży widzowi średniowieczną kulturę wizualną, w której w przestrzeni świątyni istniały obiekty o zróżnicowanym charakterze. Warunki ekspozycji muzealnej nie oddadzą w pełni tego, jak pierwotnie funkcjonowały dzieła, ale sposób prezentacji powinien sprzyjać refleksji o funkcjach i sposobach niegdysiejszego operowania przedmiotami sztuki – opowiada prof. Antoni Ziemba, kurator Zbiorów Dawnej Sztuki Europejskiej MNW – Na ekspozycji niemal wszystkie obiekty można obejść lub przynajmniej obejrzeć z tyłu. Ważne jest bowiem ukazanie materii dzieł, także ich rewersów, nieopracowanych i ujawniających surowe drewno bądź inny materiał.

Celem ekspozycji jest też ukazanie zarówno zjawisk uniwersalnych, jak i typowych tylko dla niektórych regionów średniowiecznej Europy. W galerii prezentowane są ponadlokalne zjawiska sztuki XII-XV wieku, np. usamodzielnienie się rzeźby figuralnej od architektury w epoce romańskiej, środkowoeuropejska rzeźba z kręgu Madonn na Lwie, oraz tzw. międzynarodowy styl dworski, określany również jako piękny (ok. 1400). Wiele włączonych do wystawy dzieł świadczy także o odrębnym charakterze ważnych dla Europy Środkowej regionów: Śląska 1440-1520 (wielkie, wieloskrzydłowe ołtarze, epitafia, tablice wotywne i dydaktyczne, droga krzyżowa), Małopolski, Wielkopolski i Kujaw 1440-1520 (ołtarze, obrazy dewocyjne) oraz Gdańska i regionu północnohanzeatyckiego 1420-1520 (z okazałymi ołtarzami z Hamburga i Pomorza).

Aranżacja przestrzeni wystawienniczej powierzona pracowni architektonicznej WWAA (laureaci wielu nagród, m.in. za Pawilon Polski na Expo w Szanghaju 2010) nie ma naśladować wnętrza kościelnego, lecz sprawiać, że niezwykłe dzieła sztuki średniowiecznej przemówią same za siebie. Dzięki nowym rozwiązaniom konstrukcyjnym poliptyki skrzydłowe, takie jak słynny Poliptyk Grudziądzki, są dostępne ze wszystkich stron, łącznie z rewersami skrzydeł, które do tej pory nie były widoczne dla widzów. Zwiedzający będą mogli poznać pełne programy ikonograficzne monumentalnych dzieł. Istotną zmianą w przestrzeni ekspozycji jest odsłonięcie okien z widokiem na dziedziniec muzeum i zniesienie wtórnych podziałów wewnętrznych pomieszczeń. Przywrócono tym samym dawny, zabytkowy kształt sal zaprojektowanych przez Tadeusza Tołwińskiego, twórcę gmachu MNW.

Rozwiązania przestrzenne i materiały wybrane przez architektów tworzą minimalistyczną oprawę, służącą doskonałej prezentacji eksponatów i nie stanowiącą dla nich konkurencji. Ciemny, grafitowy kolor ścian oraz surowe metalowe nośniki eksponatów podkreślają ich wagę, wysuwają je na pierwszy plan. Wielką rolę odgrywa światło: sztuczne (reflektorowe) łączy się z naturalnym (zewnętrznym), eksponując lśnienia złotych teł na obrazach i rzeźbach.

Program wydarzeń towarzyszących otwarciu Galerii Sztuki Średniowiecznej obejmuje interaktywne warsztaty familijne prowadzone przez animatorów, spotkania na wystawie i wykłady w Kinie MUZ z udziałem wybitnych mediewistów oraz koncerty muzyki dawnej. Przygotowano również druki edukacyjne dla dzieci i dorosłych oraz audioprzewodniki (do wyboru – z klasycznym oprowadzaniem lub ścieżką muzyczną). Gościom z dysfunkcją wzroku Muzeum oferuje audiodeskrypcje i zestawy tyflografik; dla zwiedzających z dysfunkcją słuchu organizowane będą oprowadzania z tłumaczeniem na PJM (Polski Język Migowy). Szczegółowy program wydarzeń (do maja 2014 roku) znajduje się na stronie internetowej Muzeum w zakładce Edukacja.

Instytucją finansującą projekt jest Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Mecenasem Galerii jest PKO Bank Polski – od lat konsekwentnie wspierający działalność MNW. 

*****

Nowe Narodowe – Nowe aranżacje Galerii Stałych MNW

W roku 2012 zakończono przebudowę i rearanżację muzeum oraz udostępniono zwiedzającym następujące przestrzenie ekspozycyjne: Galerię Dawnego Malarstwa Europejskiego, Galerię Portretu Staropolskiego i Europejskiego, Galerię Sztuki XIX Wieku, Galerię Sztuki XX i XXI Wieku.

Nowa aranżacja galerii stałych ma na celu powiązanie wielu dotychczasowych narracji – od archeologicznego studium starożytności i klasycznego antyku przez średniowiecze po czasy nowe i najnowsze – w jedną uniwersalną panoramę sztuki i kultury. W ten sposób przełamane zostaną dawne kanony i schematy tradycyjnej muzeologii, wynikające z periodyzacji i historii sztuki opisanej według „szkół narodowych”. Nowe galerie MNW przedstawią wspólne dziedzictwo cywilizacji europejskiej, przy jednoczesnym zachowaniu różnic epok i regionów, ukazując różnorodność we wspólnocie. Stworzona zostanie spójna opowieść o sztuce polskiej, europejskiej i światowej.

Jesienią 2014 roku zwiedzającym udostępniona zostanie Galeria Faras, jedyna w Europie ekspozycja średniowiecznego malarstwa nubijskiego z doliny Nilu prezentująca ponad 60 malowideł z okresu od VIII do XIV wieku. Otwarcie Galerii Sztuki Starożytnej planowane jest w 2015 roku.