Pamięć o kulturze szlacheckiej we współczesnej Polsce

Krzysztof Rogulski

Szanowni Czytelnicy Portalu Legitymistycznego,

jest mi niezmiernie miło podzielić się z Państwem tematyką badań realizowanych przeze mnie w Szkole Doktorskiej Nauk Humanistycznych i Społecznych Uniwersytetu Zielonogórskiego w dyscyplinie historia – prowadzę badania nad pamięcią kultury szlacheckiej we współczesnej Polsce.

Ich celem jest identyfikacja skali zachowania uświadomionych i nieuświadomionych przejawów pamięci kultury szlacheckiej wewnątrz społeczeństwa polskiego po roku 1989 w aspekcie żywotności tradycji szlacheckich oraz podtrzymywania szlacheckiej tożsamości. Badania sondujące zmierzają do uzyskania katalogu współczesnych przejawów urzeczywistniania się tradycji kultury materialnej oraz duchowych, symbolicznych i rytualnych oznak szlacheckości w sferze wartości i obyczaju.

Celem pracy jest wykazanie trwałości kultury antenatów, pomimo kształtowania na potrzeby krajowej i zagranicznej opinii publicznej negatywnego obrazu szlachty polskiej. Na ten wizerunek wpływały w kolejności chronologicznej: aspiracje przedstawicieli innych niż szlachta stanów Rzeczypospolitej w XVIII wieku, polityka administracji państw zaborczych od rozbiorów do zakończenia I wojny światowej, propaganda bolszewickiej Rosji, działania totalitaryzmów niemieckiego i sowieckiego oraz antyszlachecka i antykapitalistyczna, rzekomo zaś „ludowa” polityka i propaganda Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej – a także najnowsze ich odmiany w postaci tzw. ludowej historii Polski. Przedmiotem niniejszych poszukiwań i rozważań jest również fenomen renesansu dziedzictwa rodzimej szlachty, zapoczątkowanego zrzuceniem komunistycznego jarzma w roku 1989.

Projekt wyrasta ze wzmożonego zainteresowania badaczy, wywodzących się z różnorodnych kręgów dyscyplin naukowych, pamięcią kulturową. Nowoczesna eksploracja omawianego zjawiska sięga lat dwudziestych XX wieku. Powstały wówczas dwie teorie odnoszące się do pamięci kulturowej. Jedną z nich ukuł Maurice Halbwachs w ramach socjologii pamięci zbiorowej (memory collective), drugą zaś – Aby Warburg, nazywając zjawisko pamięcią społeczną. Wzrost znaczenia badań nad pamięcią kulturową oraz paralelnie występujące problemy z identyfikacją tożsamości narodowych i kulturowych nowoczesnych społeczeństw Zachodu, w tym Polski, zdeterminowały wybór tematu pracy badawczej. Szczególnie przedmiot pamięci kultury szlacheckiej we współczesnej Polsce jest motywem rzadko pojawiającym się w opracowaniach historyków. Biorąc pod uwagę rangę i znaczenie problemu, zrodził się pomysł na uzupełnienie wskazanej niszy badawczej w ramach tego przedsięwzięcia.

Dysertacja otworzy perspektywę w badaniach historycznych, które dotąd nie zajmowały się szerzej pamięcią kultury szlacheckiej w Polsce XXI wieku. Efektem będzie zainicjowanie interdyscyplinarnych badań obecnych mieszkańców oraz krajobrazu historycznego kraju w ujęciu retrospektywnym. Projekt daje również nadzieję na rozbudzenie zainteresowania historyków podejmowanym tematem.

Przeprowadzone badania powinny wzbogacić refleksję nad wpływem nobilitowanych przodków na portret własny społeczeństwa polskiego. Podejmowane próby wymagają zastosowania metody obserwacji uczestniczącej w terenie, której prekursorem był Bronisław Malinowski. Do poddanego obserwacjom terenu, w moim rozumieniu, należy zaliczyć także przestrzeń internetu, w tym mediów społecznościowych.

Charakter prowadzonych wewnątrz współczesnego społeczeństwa eksploracji zdeterminował zapożyczenie metod badawczych stosowanych w innych dyscyplinach naukowych. Narzędziem pomiarowym wykorzystywanym w psychologii społecznej jest test utajonych skojarzeń (Implicit Association Test – IAT), znany w literaturze przedmiotu również jako test postaw utajonych. Badanie polega na automatycznym powiązaniu świadomych deklaracji z nieświadomymi, a jednak rzeczywistymi postawami respondentów, mierzonym siłą szybkości udzielenia odpowiedzi.

Uprzejmie proszę o przejście do strony badania: http://test-iat.ih.uz.zgora.pl:8090/#/

Innym badaniem, zapożyczonym z socjologii, a zastosowanym w prowadzonych eksploracjach, jest klasyczna ankieta: https://forms.gle/QvCBSsnUUjjGtTs88

Proszę również o dystrybucję wskazanych adresów wśród znajomych. Wartość badań dla naszego społeczeństwa zależy bowiem od wielkości przebadanej populacji Polek i Polaków.

Z poważaniem

Krzysztof Rogulski