Odeszła prof. Zofia Kurnatowska

Wojciech Pastuszka

11 sierpnia 2013 roku zmarła profesor dr hab. Zofia Hilczer-Kurnatowska, wybitna archeolog mediewistka, której dokonania w zakresie problematyki formowania się państwa pierwszych Piastów zyskały trwałe miejsce nie tylko w polskiej historiografii – poinformował Instytut Prahistorii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Od początku pracy naukowej jej zainteresowania skupiały się na problematyce wczesnośredniowiecznej Słowiańszczyzny. Brała udział w badaniach na Ostrowie Tumskim w Poznaniu, w Bonikowie, Daleszynie czy Radaczu. Opracowywała także niektóre kategorie wytworów, również w aspekcie rozwoju rzemiosł, czego wyrazem stała się rozprawa o ostrogach z X-XIII w. na ziemiach polskich.

Głównym obszarem badawczym prof. Kurnatowskiej było osadnictwo wczesnośredniowieczne na terenie Wielkopolski. Materiały z badań prowadzonych na stanowiskach nadobrzańskich stanowiły dla niej podstawę rozprawy doktorskiej pt. Dorzecze górnej i środkowej Obry od VI do początków XI wieku, obronionej w 1964 r., a opublikowanej w 1967 r. W dalszym ciągu rozwijała studia nad wybranym obszarem badawczym, podsumowując je na tamtym etapie w rozprawie habilitacyjnej pt. Początki wczesnego średniowiecza w Polsce zachodniej” (1970 r.). Była współautorem siedmiotomowej pracy Studia i materiały do osadnictwa Wielkopolski wczesnohistorycznej.

W ramach tego nurtu badawczego prof. Hilczer-Kurnatowską interesowały ostatnio przemiany osadnicze na terenie Wielkopolski związane z procesem formowania się państwa polskiego.

Drugim owocnym polem zainteresowań badawczych prof. Kurnatowskiej były studia nad dziejami i kulturą Słowiańszczyzny południowej. Zapoczątkował je udział w pracach wykopaliskowych na terenie Bułgarii – w Styrmen i Odercy (1960-1972), a w ślad za nimi – pobyty naukowe w Bułgarii (1964) i Rumunii (1965).

Osobnym dokonaniem, o szerszym zakresie chronologicznym, były badania na terenie klasztoru oo. benedyktynów w Lubiniu, prowadzone w latach 1978-1987 i 1990-1991 wraz z mężem doc. dr. hab. Stanisławem Kurnatowskim.

Działalność profesor Kurnatowskiej nie ograniczała się do pracy naukowej. Prowadziła także wykłady monograficzne z zakresu problematyki wczesnego średniowiecza dla studentów archeologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu. Była promotorem prac doktorskich i recenzentem licznych rozpraw, zarówno doktorskich, jak i habilitacyjnych. Szczególnie intensywna była jej działalność wydawnicza. Oprócz pracy nad Studiami i materiałami do osadnictwa Wielkopolski wczesnohistorycznej od 1953 r. była sekretarzem redakcji, a od 1990/91 r. współredaktorem, a właściwie redaktorem „Slavia Antiqua”. Redagowała „Studia Lednickie” – periodyk Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy, i zeszyty „Biblioteki Studiów Lednickich”, a także „Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne” – czasopismo poznańskiego Oddziału Stowarzyszenia Naukowego Archeologów Polskich. Ponadto była konsultantem i recenzentem Enzyklopädie zur Frühgeschichte Europas. Równie intensywny był jej udział w pracach wielu organizacji, m.in. w Komitecie Słowianoznawstwa PAN, Komisji Slawistycznej i Komisji Archeologicznej Oddziału PAN w Poznaniu, Komisji Bałkanistycznej przy Komitecie Słowianoznawstwa PAN i w komitecie krajowym Międzynarodowej Unii Archeologii Słowiańskiej, a także w Wydziale Nauk Humanistycznych i Komisji Archeologicznej PTPN. Była inicjatorką powołania i wieloletnim prezesem Stowarzyszenia Naukowego Archeologów Polskich, a od 1997 r. – honorowym członkiem tej organizacji. O jej naukowej pozycji świadczy wybór na członka-korespondenta Deutsches Archäologisches Institut w Berlinie, a ostatnio Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie.

Prof. dr hab. Zofia Hilczer-Kurnatowska, mimo formalnego przejścia przed dziesięciu laty w stan spoczynku, była wciąż osobą niezwykle aktywną, angażującą się we wszystkie inicjatywy poznańskiego środowiska naukowego.