Fontanny z Książa — odtworzono rzeźby na Tarasie Środkowym

Zamek Książ

Wraz z nadejściem wiosny zakończyła się trwająca od 2021 r. renowacja i naprawa 36 fontann zdobiących francuskie tarasy ogrodowe przylegające do zamku Książ od strony południowej. Gdy zakończą się prognozowane na kwiecień nocne przymrozki, uruchomione zostaną zabytkowe wodotryski na tarasach Flory, Wodnym, Zachodnim, Różanym, Podkowiastym – i po raz pierwszy od prawie 20 lat dwie fontanny na Tarasie Środkowym. W ramach renowacji tych ostatnich odtworzono zaginione w czasie II wojny światowej lub tuż po niej, wykonane 103 lata temu, dwie rzeźby bóstw wodnych.

Wraz z tegorocznym otwarciem tarasów odwiedzający ogrody turyści mają możliwość zobaczenia widoku, który nie istniał od 80 lat. Dawny splendor odzyskały różniące się szczegółami wolnostojące fontanny na Tarasie Środkowym. Posiadają wysokie baseny na planie regularnego czworoliścia przenikającego się z kwadratem, a umieszczone są na obszernych, powtarzających ten plan kamiennych podestach. Ściany basenu zdobi płaski, neomanierystyczny ornament okuciowy, narożniki ujęte są lizenami. Ustawioną pośrodku basenu na cokole przysadzistą kolumnę pokrywa płaski ornament okuciowy i zdobią cztery plastyczne maszkarony. Kompozytowy kapitel kolumny łączy ponad okrągłą przewiązką rozłożyste liście akantu z czterema narożnymi wolutami. W ustach maszkaronów o formie stylizowanych głów męskich o roślinnym zaroście zamontowane są wyloty dysz, z których jeszcze w tym miesiącu wytrysną strumienie wody.

Fontannę zachodnią wieńczy figura dziewczyny z dzbanem, z którego woda tryska w górę. Na kolumnie fontanny wschodniej ustawiona została analogicznie postać mężczyzny unoszącego rybę z dyszą wodotrysku zamontowaną w pysku. Wykonał je w 1922 r., odnotowany w leksykonie Vollmera, rzeźbiarz akademicki Max Blichmann ze Świebodzic pod nadzorem mistrza budowlanego R. Heubnera, który był w tamtym czasie kierownikiem budowy w Książu.

Odtworzenie rzeźb było możliwe dzięki współpracy zamku z Politechniką Wrocławską. Podczas kwerendy w Archiwum Państwowym we Wrocławiu pani prof. Agnieszka Gryglewska, która bada dwudziestowieczną przebudowę Książa, odnalazła fotografie oryginalnych gipsowych modeli wykonanych przez rzeźbiarza w 1922 r. oraz informacje na temat wymiarów figur (wierzchołek: 70 cm, plinta: 20 × 21 × 1,5 cm) i materiału, z jakiego zostały wykonane.

Na zdjęciu lotniczym z 1925 r. widać fontanny ustawione po dwóch stronach roślinnego parteru na symetrycznie zakomponowanym tarasie. Po II wojnie światowej zrabowano figury, które je wieńczyły. Obydwie fontanny noszą ślady napraw wykonywanych doraźnie od lat siedemdziesiątych XX w.

Baseny w 2017 r. nakryte zostały dekoracyjną, ażurową kowalską kratą z listew i giętych prętów, zabezpieczającą zbiornik. Łącznie renowacji doczekało się już 36 wodotrysków. Jako pierwsze w 2019 r. wykonane zostały prace konserwatorskie i restauratorskie fontanny bogini Flory i fontanny z gryfonami na tarasie Flory. W następnej kolejności odrestaurowane zostały fontanny: Kaskadowa na Tarasie Różanym oraz trzy fontanny na Tarasie Zachodnim. Najbardziej skomplikowane prace prowadzono na Tarasie Wodnym, gdzie znajduje się aż 27 fontann.

Remonty na książańskich tarasach realizowane były ze środków własnych Książa, środków ministerialnych, a także pieniędzy pozyskanych z Unii Europejskiej w ramach programu Interreg. Remont ostatnich dwóch fontann wraz z odtworzeniem rzeźb kosztował 610 848 złotych, a koszt wszystkich do tej pory wyremontowanych i zrekonstruowanych wodotrysków to ponad 2 mln 500 tys. złotych.