Sobiescy i Stuartowie — wystawa o niezwykłych związkach wyjątkowych rodów

Nauka w Polsce

Związkom między rodem Sobieskich a dynastią Stuartów – jedną z najważniejszych rodzin królewskich Anglii, Szkocji i Irlandii – poświęcona jest wystawa czasowa w Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie. Będzie można ją oglądać od 24 października do końca maja 2026 roku.

Wystawa Sobiescy i Stuartowie – blask i widmo korony to pierwsza tego typu prezentacja arcydzieł malarstwa, zebranych i ułożonych w narrację o relacjach rodzinnych i politycznych pomiędzy rodami Sobieskich i Stuartów. Ekspozycja łączy dzieła sztuki, pamiątki osobiste i dokumenty, także z kolekcji prywatnych, które nigdy dotąd nie były udostępniane szerokiej publiczności ‒ informują twórcy wystawy z Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie.

Wśród najważniejszych obiektów znajdują się m.in. portrety Marii Klementyny Sobieskiej i Jakuba III Stuarta autorstwa Antonio Davida, portrety ich synów – Karola Edwarda¹ i Henryka Benedykta², zegarek Marii Klementyny, modlitewnik królowej Marii Stuart, ryciny z wizerunkami bohaterów ekspozycji i rzymskich pałaców, w których żyli. Zwiedzający zobaczą także sceny ślubu pary, chrztu ich syna, unikatowy list królewicza Konstantego Sobieskiego z 1720 r. i wiele innych dzieł sztuki i pamiątek.

Centralną postacią wystawy jest Maria Klementyna Sobieska – wnuczka króla Jana III i Marii Kazimiery, żona Jakuba III Stuarta, pretendenta do tronu Anglii, Szkocji i Irlandii³. W wieku 17 lat została jego narzeczoną i po wielu perturbacjach – w tym aresztowaniu na zamku w Innsbrucku z woli cesarza przeciwnego małżeństwu – i dramatycznej ucieczce przez Alpy dotarła do Italii, by poślubić Jakuba w 1719 roku.

– Losy królewny – od obiecującego małżeństwa, przez krótkie szczęśliwe pożycie w Italii, którego owocem było dwóch synów, przez konflikt z mężem, narastający w wyniku różnic poglądów dotyczących ich wychowania, aż po odosobnienie w klasztorze i śmierć – odzwierciedlają losy wielu kobiet tamtej epoki, których życie było uwarunkowane wielką polityką – opisują twórcy wystawy.

Dzięki współpracy z instytucjami z Ukrainy – Lwowską Narodową Galerią Sztuki im. B. Woźnickiego oraz Lwowskim Muzeum Historycznym – w trakcie trwania wystawy pokazane zostaną po raz pierwszy w Polsce obiekty związane z rodziną Sobieskich, należące do zbiorów ukraińskich. Uzupełnieniem będą eksponaty z Zamku Królewskiego w Warszawie, Biblioteki Narodowej. Muzeum Narodowego w Warszawie oraz z własnych zbiorów Muzeum Pałacu w Wilanowie.

Uzupełni ją ścieżka muzyczna składająca się z wybranych utworów z kręgu mecenatu Marii Klementyny i Jakuba III/VIII, wybranych przez dr Anetę Markuszewską, autorkę książki W cieniu korony. Muzyka w polityce Jakuba III Stuarta i jego żony Marii Klementyny Sobieskiej w Rzymie (1719–1735).

Wystawie towarzyszy program edukacyjny adresowany do różnych grup odbiorców. 25 października 2025 r. odbędzie się także międzynarodowe seminarium naukowe z udziałem ekspertów z Polski, Wielkiej Brytanii i Włoch, m.in. wybitnego znawcy Stuartów prof. Edwarda Corpa, poświęcone historii obu rodzin królewskich i badaniom ich spuścizny.

Patronat nad wystawą objął Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA, a patronat honorowy: Ambasada Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej w Warszawie.

Tekst pochodzi z serwisu Nauka w Polsce.

¹ Karol III – król Anglii, Szkocji i Irlandii w latach 1766–1788 – przypis redakcji Portalu Legitymistycznego.

² Henryk IX/I – król Anglii, Szkocji i Irlandii w latach 1788–1807, xiądz od 1748, wyniesiony do godności kardynalskiej w 1747 roku – przypis Portalu Legitymistycznego.

³ Jakub III/VIII był królem Anglii, Szkocji i Irlandii w latach 1701–1766. Maria Klementyna panowała wraz z nim w latach 1719–1735 – przypis Portalu Legitymistycznego.