Święto Zegara

Zamek Królewski w Warszawie — Muzeum

Wskazówki nowego zegara na Wieży Zygmuntowskiej Zamku Królewskiego w Warszawie ruszyły 19 lipca 1974 roku o godz. 11.15 podczas uroczystości z okazji zakończenia pierwszego etapu odbudowy Zamku – oddania bryły w stanie surowym. Był to pierwszy w pełni ukończony i działający mechanizm w rekonstruowanym obiekcie. Ikoniczny zegar odmierza czas warszawiakom już pół wieku. Aby uczcić okrągłą rocznicę jego uruchomienia, 19 lipca 2024 r. został ustanowiony Świętem Zegara.

Warto podkreślić, że pierwszy zegar na Wieży Zygmuntowskiej został zbudowany już w 1622 r. Jego twórcą był zegarmistrz warszawski Jan Sulej. W swojej ponad czterystuletniej historii zegar miał wielu opiekunów, którymi byli sławni zegarmistrzowie. Jednym z nich był Franciszek Gugenmus. Podczas pożaru Zamku 17 września 1939 r. zegar na wieży zamkowej został poważnie uszkodzony. Jego wskazówki zatrzymały się na godz. 11.15 i w tym położeniu pozostały aż do całkowitego zniszczenia gmachu przez wojska niemieckie we wrześniu 1944 r.

W czasie odbudowy Zamku powstał nowy zegar wieżowy. Prace nad jego budową rozpoczęto w 1972 r. Konstruktorem mechanizmu był mgr inż. Marek Górski. Projekt rekonstrukcji elementów zewnętrznych (tarcze i wskazówki) opracował zespół pracowników Instytutu Przemysłu Budowlanego Politechniki Warszawskiej pod kierunkiem prof. Stanisława Marzyńskiego. Wykonawcą mechanizmu oraz tarcz i wskazówek był specjalny zespół członków Cechu Złotników, Zegarmistrzów, Optyków, Grawerów i Brązowników m.st. Warszawy, pracujący pod kierunkiem mistrzów Władysława Zaleskiego i Eugeniusza Wójcika. Od chwili uruchomienia zegarem przez 30 lat społecznie opiekowali się Władysław Zaleski, Zdzisław Mrugalski i Marek Górski. Obecnie pieczę nad nim sprawuje syn pana Marka Górskiego – Bartłomiej Górski.

Zegar jest symbolem niezmienności i ciągłości historii Zamku Królewskiego w Warszawie. Od momentu uruchomienia go 19 lipca 1974 r., gdy stał się pierwszym w pełni ukończonym i działającym elementem odbudowywanego Zamku, symbolizował nadzieję i determinację w dążeniu do przywrócenia świetności królewskiej rezydencji. Dziś, obchodząc Święto Zegara, celebrujemy nie tylko rocznicę jego uruchomienia, ale również nieustające dążenie do zachowania i przekazywania naszego dziedzictwa przyszłym pokoleniom – mówi pan prof. Wojciech Fałkowski, dyrektor Zamku Królewskiego w Warszawie.

W 2024 r. obchodzimy ostatni rok jubileuszu pięćdziesięciolecia odbudowy Zamku. Jednym z projektów realizowanych w ramach jego uczczenia jest także otwarcie po modernizacji wystawy Zniszczenie i odbudowa Zamku Królewskiego w Warszawie. Wystawa z powodów technicznych nie była dostępna dla zwiedzających od czasu pandemii. Multimedialna ekspozycja, przygotowana w nowej aranżacji, prezentuje niezwykłą historię Zamku od momentu jego powstania przez dramatyczne losy w trakcie II wojny światowej (wysadzenie murów w powietrze) i czas walk o odbudowę zabytku aż po chwilę obecną.

Wystawa mieści się w piwnicach dawnej rezydencji królewskiej. Z wykorzystaniem rozwiązań multimedialnych i zachowanych archiwaliów ukazuje historię gmachu jako rezydencji książąt, królów, prezydentów Rzeczypospolitej, a także miejsca obrad Sejmu i Senatu. Podkreśla również długoletnie wyczekiwanie społeczeństwa na decyzję o odbudowie Zamku, który był i jest dla Polaków symbolem niepodległości. Jest także formą podziękowania za ogromne zaangażowania narodu polskiego w dzieło odbudowy, które pod względem konserwatorskim bez wątpienia jest ewenementem na skalę światową. Uratowane z płonącego gmachu, wygrzebane z gruzów, przechowane z narażeniem życia fragmenty wyposażenia z sal królewskich znalazły swoje miejsce w odnowionych wnętrzach. Do komnat zamkowych wróciły uratowane dzieła sztuki i tysiące detali architektonicznych. Wystawa Zniszczenie i odbudowa Zamku Królewskiego w Warszawie, ponownie udostępniona w roku kończącym jubileusz, pozwala zrozumieć ogrom i wysiłek tego przedsięwzięcia.

Wystawa jest kluczem do zrozumienia i docenienia naszego muzeum, prawidłowego odczytania historii zamkowych wnętrz. Jest promocją naszej kultury wśród gości z całego świata licznie odwiedzających Zamek i przykładem ogromnej troski o zachowanie dziedzictwa narodowego, w które zaangażowana była cała grupa odważnych osób, muzealników i konserwatorów, historyków, ale i cała rzesza bezimiennych bohaterów – mówi pan prof. Wojciech Fałkowski.

Z okazji święta przygotowany został bogaty program wydarzeń zamkowych, zarówno dla dzieci, jak i dorosłych. Można m.in. odkryć sekrety innych zamkowych zegarów podczas spacerów z edukatorami, którzy opowiedzą o tej niezwykłej kolekcji, wejść na Wieżę Zegarową i spotkać się tam z zegarmistrzem czy posłuchać wykładów przygotowanych przez członków cechu, który wykonał mechanizm zegara na wieży zamkowej w czynie społecznym. Odbędzie się także konkurs wiedzy o zegarze i Zamku, przygotowany przez Polskie Towarzystwo Zegarmistrzowskie i prowadzony z użyciem specjalnej aplikacji quizowej. Do wygrania atrakcyjne nagrody. Prezentowana będzie również wystawa prac wykonanych na konkurs plastyczny Zegar historii. Fascynujące opowieści Wieży Zegarowej. Na miejscu można pobrać druk edukacyjny (dodatek do biletu) – zawierający liczne ciekawostki na temat zamkowej kolekcji zegarów.