Wielki Czwartek: Uroczysta msza święta

Rok Boży w liturgji i tradycji Kościoła świętego

W Wielki Czwartek odprawia po kościołach parafjalnych jeden tylko kapłan mszę świętą; inni kapłani przystępują podczas tej mszy do komunji świętej. Ofiara mszy św. ma się bowiem tego dnia odprawić na wzór ofiary Pana Jezusa we Wieczerniku, w której wzięli udział apostołowie święci.

W modlitwach dzisiejszej mszy św. wyraża się radość i smutek. Powodem wesela jest ustanowienie Najświętszego Sakramentu. Ze słowami radosnego hymnu Gloria mieszają się dźwięki organów i bicie dzwonów, które po ukończeniu hymnu zamilkną aż do Wielkiej Soboty. O obchodzonej dziś pamiątce ustanowienia Najświętszego Sakramentu mówi lekcja. Czytamy tam: „Gdyż ilekroć ten chleb jecie i ten kielich pijecie, śmierć Pańską opowiadacie, aż On przyjdzie. Przetoż ktokolwiek je ten chleb, lub pije kielich Pański niegodnie, winien będzie Ciała i Krwi Pańskiej. Bo kto je i pija niegodnie, potępienie sobie je i pije, iż nie rozróżnia Ciała Pańskiego. Niechajże tedy pozna człowiek samego siebie, a tak niechaj je z chleba tego, i z kielicha pije.”

Na czystość serca, osiągniętą przez poznanie samego siebie, z jaką mamy przyjmować komunję świętą, wskazuje symbolicznie także ewangelja mszy św. o umywaniu nóg; uczy też ona czynnej miłości bliźniego.

Na ten przykład czynnej miłości bliźniego wskazuje również komunja, która zawiera w głównej części ostatnie słowa ewangelji i tak brzmi: „Pan Jezus, gdy skończył wieczerzę z uczniami Swymi, umył im nogi i przemówił do nich: Czy rozumiecie, co wam uczyniłem, Ja, Pan i Mistrz? – Dałem wam przykład, abyście i wy tak czynili”.

We mszy św. Wielkiego Czwartku kapłan konsekruje trzy hostje; jedną spożywa w komunji świętej, dwie pozostałe kładzie do kielicha, który okrywa białym welonem, i przenosi do tak zwanej ciemnicy, t. j. do bocznego ołtarza lub bocznej kaplicy. Podczas procesji śpiewa się hymn: „Pange lingua…” – „Sław, języku, pieśnią błogą Cudo Ciała chwalebnego”. To przechowanie Najświętszego Sakramentu na innem niż zwykle miejscu ma wyobrażać wtrącenie Pana Jezusa do więzienia po Jego pojmaniu. Jednej z przechowanych hostyj używa kapłan we Wielki Piątek do tak zwanej mszy świętej „uprzednio poświęconych darów”, drugiej dla wystawienia w monstrancji przy grobie.

Obnażenie ołtarzy. Zakończeniem nabożeństwa wielkoczwartkowego jest obrzęd obnażenia ołtarzy. Ma on nam przypomnieć opuszczenie Chrystusa Pana przez apostołów i obnażenie Go przed ukrzyżowaniem. Kapłan przy tych czynnościach odmawia psalm 21, w którym zachodzą słowa: „Rozdzielili sobie szaty moje, a o suknię moją los miotali”.

Poświęcenie olejów świętych i umywanie nóg

W kościołach katedralnych poświęca biskup podczas mszy świętej oleje święte, ponieważ Chrystus Pan ustanowieniem Najświętszego Sakramentu otworzył źródło wszelkich łask, z którego spływają na nas siedmioramiennym potokiem sakramentów świętych. „Dzień, w którym ustanowił Pan Jezus Najświętszy Sakrament, jest najstosowniejszym dla poświęcania tych rzeczy, których używamy do sprawowania innych sakramentów, ponieważ wszystkie mają pewien szczególny związek z Najświętszym Sakramentem Ołtarza” (Św. Tomasz z Akwinu). Poświęcone oleje jeszcze tego dnia odbierają wszystkie kościoły diecezji, a pozostałe z ubiegłego roku zostają spalone. Święcenie olejów pochodzi z czasów apostolskich.

Po mszy świętej odbywa się w niektórych kościołach katedralnych umywanie nóg dwunastu ubogim. Dokonywa tej ceremonji biskup. Dawniej także katoliccy panujący w szczególnie uroczysty sposób naśladowali ten przykład pokory Pana Jezusa. W Polsce był Zygmunt III pierwszym, który tego obrządku statecznie dopełniał. Za Stanisława Augusta raz się zdarzyło, że każdy z dwunastu wybranych starców liczył ponad sto lat, jeden nawet 125. Usadzono ich po obrzędzie umycia nóg do stołu, a król i najwybitniejsze osoby im usługiwały. Każdy starzec otrzymał zupełny ubiór, łyżkę, nóż i grabki srebrne, tudzież serwetę, w której dukat był zawiązany. Następowała potem wieczerza Pańska, do której król Imć wzywał wszystkie najznakomitsze osoby w stolicy. Po niej napełniał się zamek jeszcze więcej osobami, ciekawemi słyszeć oratorjum, czyli pobożne jakie widowisko przez najlepszych wykonane mistrzów. Kończyła pobożną uroczystość kwesta. Ta zwykle przyniosło 4-5 tysięcy dukatów, które rozdzielono pomiędzy szpitale stolicy.