Jak rosyjscy carowie wstępowali na tron

Głos Rosji

Od 27 września 2013 do 22 stycznia 2014 roku w kremlowskich muzeach można zwiedzić jedyną w swoim rodzaju wystawę „Koronacje cesarskie na moskiewskim Kremlu”. Każdy z czterystu exponatów posiada nieocenioną wartość i nigdy nie opuścił Rosji. Expozycja pokazuje wyraźnie, że wstąpienie na tron było spektakularnym i kosztownym wydarzeniem.

Koronacje rosyjskich carów przebiegały wystawnie i odświętnie: brokatowe szaty, złote krzyże i regalia władzy obsadzone kamieniami szlachetnymi oraz oczywiście główny atrybut władzy — legendarna Czapka Monomacha, która według legendy przybyła do Rosji z Bizancjum. Uroczysta ceremonia odbywała się w Soborze Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny, głównej cerkwi na Kremlu. Pewna stara, ilustrowana kronika dokładnie opisuje ceremonię wstąpienia na tron na początku XVII wieku Michała I Fiodorowicza, który został koronowany jako pierwszy przedstawiciel swojej dynastii.

Kurator wystawy, Irena Bobrowicka, opisuje, jak wyglądała koronacja. Najbardziej zaufani ludzie z otoczenia Michała I Fiodorowicza wnieśli regalia na pięknych paterach na podwórze skarbca. Niesiono na nich Czapkę Monomacha, Krzyż Święty oraz naszyjnik zwany barmą, a berło i jabłko trzymano w rękach. Pochodowi, który kierował się ku Soborowi Zaśnięcia NMP, towarzyszyło bicie cerkiewnych dzwonów.

Tam powitano w drzwiach cara, zaprowadzono go do wspaniale urządzonego podium po środku cerkwi, a wśród nieustających modlitw nałożono Czapkę oraz wręczono mu berło i jabłko. Następnie rozpoczęła się liturgia, krótko przed której końcem celebrowano kolejny sakrament: car został namaszczony mirrą, która miała przynieść mu siłę i mądrość potrzebne najwyższemu władcy. Następnie wstąpił na ołtarz i przyjął Komunię Świętą.

Według tego scenariusza został koronowany również Piotr I, lecz w wyniku sporu dynastycznego nie wstąpił na tron samodzielnie, a razem ze swoim bratem, Iwanem. Dla Piotra zostało wykonane kolejne cenne nakrycie głowy, która przypominała Czapkę Monomacha. Była to ostatnia podwójna koronacja. W sumie przeprowadzono jeszcze jedenaście koronacji. Car-reformator, Piotr I Wielki, ogłosił się cesarzem i sam ukoronował swoją małżonkę, Katarzynę I, dla której zamówiono suknię wieczorową i koronę, typowy zachodni atrybut władzy. Ta korona jako rzadki egzemplarz mogła być postrzegana jako pierwsza korona cesarstwa.

Piotr I nałożył na mistrza ceremonii dodatkowe obowiązki, jako że założył Petersburg nad Bałtykiem i przeniósł tam stolicę, a Moskwie pozostawił znaczenie religijne. Kolejne koronacje nadal odbywały się na moskiewskim Kremlu i stały się uciążliwymi uroczystościami. Tak więc wartościowe regalia, w tym także sławna korona cesarska, musiały być dostarczane w bezpieczny sposób, podkreśla Helena Gagarina, dyrektor muzeum moskiewskiego Kremla.

Regalia znajdowały się w Petersburgu i dostarczane były do Moskwy na każdą koronację w XIX wieku. Wiele insygniów koronacyjnych zostało przekazanych do muzeum zaraz po ceremonii, po tym jak kremlowskie kolekcje zostały przekształcone w muzeum w roku 1806.

Pomysł pokazania wszystkich skarbów, które łączą się z rytuałem wstąpienia na tron rosyjskich władców, długo dojrzewał w muzeach moskiewskiego Kremla. Helena Gagarina jest zdania, że taka wystawa jak najlepiej pasuje do [obchodów] jubileuszu czterechsetlecia dynastii Romanowów. Wystawie towarzyszą filmy i wspaniały, dwutomowy katalog.

opracowanie: Justyna Kocój