Zmarł xiążę Andrzej Romanoff

Requiescat in pace

28 listopada 2021 roku zmarł w domu opieki w kalifornijskim San Anselmo Andrzej Andriejewicz Romanoff, xiążę Romanowski. Miał 98 lat, był najdłużej żyjącym potomkiem dynastii Romanowów w linii męskiej. W chwili zgonu był również najstarszym spośród potomków króla Danii Chrystiana IX.

Urodzony 21 stycznia 1923 r. w Londynie, xiążę Andrzej przyszedł na świat jako najmłodsze z trójki dzieci xięcia Andrzeja Alexandrowicza (1897-1981) i jego pierwszej żony Donny Elżbiety „Elsy” Ruffo di Sant’Antimo (1886-1940)¹. Ponieważ małżeństwo jego rodziców było morganatyczne, zarówno oni, jak i sam xiążę wraz z rodzeństwem – xiężniczką Xenią (1919-2000) i xięciem Michałem (1920-2008) – nosili tytuły Jaśnie Oświeconych xiążąt Romanowskich. Dorastał w pobliżu babci, wielkiej xiężnej Xeni (1875-1960; żony wielkiego xięcia Alexandra Michajłowicza), która na wygnaniu mieszkała we Frogmore Cottage w Windsorze. Dla młodych xiążąt tereny Windsoru stanowiły fantastyczny plac zabaw z rozległymi trawnikami, krętymi ścieżkami wzdłuż Tamizy, stawami rybnymi, szklarniami pełnymi egzotycznych roślin i polami do gry w polo.

W 1936 r. wielka xiężna Xenia i jej rodzina zostali poproszeni o opuszczenie Frogmore Cottage i wprowadzili się do Wilderness House w Hampton Court. Donna Elżbieta zmarła w wyniku odniesionych obrażeń, gdy w pobliżu ich domu wybuchła bomba, powodując zawalenie się belki stropowej.

Xiążę zdobył wykształcenie w Imperial Service College, następnie wstąpił do brytyjskiej marynarki (1942 r.) i służył w niej do końca II wojny światowej. Później na krótko zamieszkał w hrabstwie Kentu.

W 1949 r. xiążę Andrzej przeniósł się do Kalifornii, gdzie już mieszkali xiążę Wasyl (zajmujący się m.in. hodowlą kurczaków w hrabstwie Sonoma) i jego żona Natalia. Wraz ze swoim kuzynem, xięciem Nikitą Nikityczem, kupili bilety w jedną stronę i przepłynęli Atlantyk frachtowcem, który przewoził konie czystej krwi na Kentucky Derby. Po tygodniu spędzonym na zwiedzaniu Nowego Jorku xiążęta wsiedli do autobusu Greyhounda jadącego do San Francisco, aby tam spotkać się ze stryjostwem. Andrzej osiadł w Oakland, a 20 grudnia 1954 r. przyjął obywatelstwo amerykańskie. Studiował kryminologię i socjologię na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley.

Przyszły Amerykanin próbował sił w wielu przedsięwzięciach biznesowych – był m.in. stolarzem, zajmował się handlem międzynarodowym, lecz sukcesy odnosił przede wszystkim jako artysta.

Również xięcia Andrzeja i jego rodzinę dotknęła plaga nękająca domy panujące w XX i XXI stuleciu – rozwody i faktyczna bigamia. Był trzykrotnie żonaty. 9 września 1951 r. poślubił w San Francisco Helenę Konstantynowną Durnową (ur. 5 maja 1926 r. w Tokio – zm. 31 maja 1992 r. w Oakland²), córkę Konstantyna Afanasiewicza Durnowa i Felixy Stanisławowny z domu Zapalskiej. Małżonkowie dochowali się syna: xięcia Alexego, który przyszedł na świat 27 kwietnia 1953 r. w Alamedzie, a 19 września 1987 r. poślubił Zoettę Leisy. Rozwód nastąpił w roku 1959. W 1968 r. xiężna Helena ponownie wyszła za mąż.

21 marca 1961 r. xiążę i pochodząca z San Francisco Katarzyna Norris Roberts (była żona Gilberta Jaya Robertsa Jr.) stanęli przed obliczem sędziego Geralda Levina, aby znów znaleźć się w związku małżeńskim. Xiążę Nikita wystąpił jako drużba swojego kuzyna. Druga xiężna Romanowska urodziła się 1 marca 1935 r., była córką Franciszka i Alicji Norrisów oraz wnuczką znanej pisarki Katarzyny Norris. Z tego związku narodziło się dwóch synów: xiążę Piotr (ur. w San Francisco 21 listopada 1961 r.; mąż Barbary Jurgens) i xiążę Andrzej (ur. w San Francisco 20 lutego 1963 r.; mąż Elżbiety Flores i ojciec ur. w 1993 r. xiężniczki Natalii). 8 grudnia 1967 r. Katarzyna zmarła na zapalenie płuc³. Została pochowana na serbskim cmentarzu w Colmie, gdzie w 1989 r. spoczęły również doczesne szczątki xięcia Wasyla i xiężnej Natalii.

27 grudnia 1987 r. xiążę Andrzej po raz trzeci wstąpił na nową drogę życia⁴, poślubiając w Reno Agnieszkę Marię Storer (byłą żonę Tomasza Tone Storera, matkę dwojga dzieci, ur. 11 października 1933 r. w Santa Monica). Jego wybranka, którą poznał w pierwszej połowie lat siedemdziesiątych, była córką architekta Franciszka Mikołaja Bachelina i Annelizy Marii Kamili Hirtfield.

Przez wiele lat mieszkali w zabytkowym domu w idyllicznym kalifornijskim miasteczku Inverness. W 2006 r. ukazała się autobiografia xięcia Andrzeja zatytułowana The Boy Who Would Be Tsar (Chłopiec, który byłby carem).

W 1998 r. xiążę wziął udział w pogrzebie szczątków cesarza Mikołaja II i członków jego rodziny, do którego doszło w St. Petersburgu. Na temat swojego miejsca wiecznego spoczynku wypowiedział się wcześniej w rozmowie z magazynem „Hello”, stwierdzając, że chciałby, żeby jego kości zostały złożone w Jekaterynburgu, lecz we współczesnej Rosji preferowanym miejscem pochówków jest St. Petersburg – najważniejsze zaś jest to, aby pogrzeb był chrześcijański i zgromadził wszystkich członków rodziny.

Uchodził za „artystę ludowego”, specjalizującego się w pracach inspirowanych osobistymi wspomnieniami oraz doniesieniami mediów, amerykańską kulturą czy scenami z życia domowego. Tworząc na podstawie szkiców przygotowywanych komputerowo, korzystał z termokurczliwego plastiku zwanego Shrinky Dinks.

opracowanie: Adrian Nikiel

¹ Andrzej był drugim z siedmiorga dzieci wielkiego xięcia Alexandra Michajłowicza i wielkiej xiężnej Xeni Alexandrownej, starszej córki cesarza Alexandra III i duńskiej xiężniczki Dagmary (cesarzowej Marii Fiodorowny) oraz siostry cesarza Mikołaja II.

² Uwaga: na stronach internetowych poświęconych genealogii rodziny xiążąt Romanowskich podawane są również inne daty narodzin i śmierci Heleny Durnowej.

³ Podawana jest także data 12 grudnia 1967 r.

⁴ Podawana jest także data 17 grudnia 1987 r.