O tym, jak golf ocalił jakobitę…

Culloden Battlefield

Jan Rattray urodził się w 1707 roku. Mając 33 lata, ukończył szkolenie medyczne z zakresu chirurgii i złożył ślubowanie na członka Edynburskiego Stowarzyszenia Chirurgów (później przekształciło się ono w Królewskie Kolegium Chirurgów). W wolnym czasie Rattray z zapałem oddawał się przeróżnym sportom, należąc zarówno do Królewskiego Stowarzyszenia Łuczników, jak i grywając w golfa.

W 1744 r. edynburska Rada Miejska zatwierdziła wniosek o ustanowienie corocznego turnieju golfowego w Leith Links, a którego zwycięzca miał otrzymywać w nagrodę srebrny kij. Pierwsze zawody odbyły się 2 kwietnia, a spośród jedenastu uczestników wygrał właśnie Ratrray, uzyskując srebrny kij oraz tytuł kapitana golfa. Jako zwycięzca złożył również podpis pod trzynastoma punktami regulaminu, które uważa się za pierwsze spisane zasady tej gry, jakie pojawiły się w rejestrze z zawodów wydanym przez Honorowe Stowarzyszenie Edynburskich Golfistów.

Ten sam rok jednakże zwiastował przybycie księcia Karola Edwarda Stuarta i początek powstania jakobickiego w 1745 r. Tuż przed przyjazdem do Szkocji książę Karol zwrócił się do rodziny Rattraya z prośbą o wsparcie. Pierwotnie nie było wiadomo, czy Rattray wyrazi chęć do zostania żołnierzem, ale w trakcie bitwy pod Prestonpans wyruszył z Edynburga, aby zająć się rannymi na polu walki. Wydaje się, że już wówczas był całkowicie przekonany o słuszności dołączenia do książęcej armii.

Rattray podróżował wraz z jakobitami na południe Anglii i z powrotem na północ po ich odwrocie spod Derby. W tym czasie zdążył wielokrotnie awansować, mianowano go naczelnym chirurgiem – a tym samym również osobistym lekarzem księcia Karola. Kiedy jakobici zostali pokonani, Rattray poddał się rządowi angielskiemu¹ i uwięziono go w Inverness. Było jasne, że ktoś z tak wysokim stopniem jak on, zostanie skazany na karę śmierci.

Jan Rattray zdołał jednak napisać list do Duncana Forbesa z Culloden, który był lordem przewodniczącym (lord president) w szkockim trybunale najwyższym (Court of Sessions) i szkockim sędzią najwyższym, a także – co ważniejsze – przyjacielem Rattraya z pola golfowego. Forbes osobiście stanął przed księciem Cumberland² w obronie skazańca. Jak widać, przyjaźń z sędzią opłaciła się Janowi Rattrayowi, gdyż niedługo został oswobodzony i mógł wrócić do rodzinnego domu w Edynburgu. Golf rzeczywiście był zatem dla niego sprawą życia i śmierci!

Historia się tu jednak nie kończy. Pomimo amnestii uwięziono Rattraya ponownie zaledwie kilka dni później, gdyż Cumberland rozmyślił się i odwołał rozkaz uwolnienia. Chirurga przetrzymywano w Londynie aż do stycznia 1747, kiedy to ostatecznie wypuszczono go po złożonej przez niego przysiędze posłuszeństwa wobec króla³.

Rattray po raz kolejny wrócił do Edynburga i wznowił praktykę lekarską. Nie porzucił także gry w golfa i ponownie wygrał srebrny kij w 1751 r.

tłumaczenie: Emilia Wróblewska

¹ Chodzi oczywiście o rząd pozostający w służbie uzurpatora hanowerskiego – przypis redakcji Portalu Legitymistycznego.

² Tzw. książę Cumberland był młodszym synem uzurpatora. Jego zbrodnie sprawiły, że do historii przeszedł jako „rzeźnik Wilhelm” – przypis redakcji Portalu Legitymistycznego.

³ Rzekomym „królem” był elektor hanowerski – przez swoich brytyjskich zwolenników okrzyknięty „Jerzym II” – przypis redakcji Portalu Legitymistycznego.