Kalendarzyk reakcjonisty — druga połowa sierpnia

Jacek Bartyzel

75 lat temu, 16 sierpnia 1938 roku, zmarł w Rużomberku, w wieku 73 lat, ks. Andrej Hlinka, duchowny rzymskokatolicki, publicysta i polityk; początkowo działacz Węgierskiej Partii Katolickiej, następnie współzałożyciel (1905) i przywódca Słowackiej Partii Ludowej, prześladowany za dążenie do autonomii Słowacji zarówno przez władze węgierskie, jak i (po 1918) czechosłowackie; kawaler Orderu Polonia Restituta; uważany przez Słowaków za Ojca Narodu.

90 lat temu, 17 sierpnia 1923 roku, urodził się w Belleville-sur-Meuse (Lotaryngia) Pierre Chaunu, historyk i eseista specjalizujący się w historii Kościoła, iberystyce, amerykanistyce, historii odkryć geograficznych, cywilizacji oraz ludobójstwa rewolucji francuskiej; profesor Sorbony i wydziału teologii w Aix-en-Provence, członek Instytutu Francji i Rady Naukowej legitymistycznego Instytutu Domu Burbońskiego; konserwatywny protestant. Zmarł w 2009 roku.

70 lat temu, 17 sierpnia 1943 roku, urodził się w Olimpii (Peloponez), a 15 lat temu, 11 lipca 1998 roku, zmarł w Atenach Panagiotes Kondyles (Παναγιώτης Κονδύλης), znany jako Panajotis Kondylis, filozof, historyk idei, pisarz, leksykograf i tłumacz (z greki klasycznej i nowożytnej oraz z czterech języków współczesnych na grecki, własne dzieła pisał po niemiecku); metodologiczny nihilista (dystansujący się od wszystkich systemów normatywistycznych) i „metafilozof” przekonany o „absolutnej względności wszystkich systemów wartości”, stoicki obserwator – arystokrata, „myśliciel tego, co wiecznie konkretne”, autor deskryptywnej teorii decyzji, analityk upadku trzech antagonistycznych i zarazem zazębiających się makrostruktur ideologicznych (marksizmu/komunizmu, mieszczańskiego liberalizmu i konserwatyzmu, pojmowanego przezeń jako konkretne zjawisko historyczne stanowo-korporacyjnego oporu przeciwko mieszczaństwu) w dobie masowej demokracji, niszczącej substancjalność wszelkich pojęć, ceniący wszelako niezależność myślenia teoretyków reakcyjnych, „anty-Fukuyama” przewidujący nowe konflikty globalne i szczególne okrucieństwo stosunków władzy w XXI wieku.

90 lat temu, 19 sierpnia 1923 roku, zmarł w Céligny (Szwajcaria), w wieku 75 lat, Vilfredo Federico Damaso markiz Pareto, znany jako Vilfredo Pareto, ekonomista, socjolog i myśliciel polityczny, z wykształcenia inżynier budownictwa, przez szereg lat konsultant linii kolejowych, a następnie dyrektor spółki wytwarzającej wyroby żelazne; od 1876 publicysta zwalczający z pozycji leseferystycznych socjalizm; karierę naukową rozpoczął późno, za namową L. Walrasa, otrzymując w wieku 46 lat katedrę ekonomii politycznej w Lozannie; współtwórca ekonomicznej szkoły lozańskiej, rozszerzającej zastosowanie metod matematycznych i pojęcie ogólnej równowagi ekonomicznej (tzw. optymalność Pareta); w socjologii (kierunek psychologistyczny) twórca teorii rezyduów i derywacji, badający pozalogiczne zachowania ludzi, oraz teorii krążenia elit; z przekonań konserwatywny liberał, przez J. Burnhama zaliczony do „makiawelian” – „realistów politycznych”; pod koniec życia poparł faszyzm i na wniosek Mussoliniego został mianowany senatorem Królestwa Włoch. Miłośnik kotów, a nie ludzi („imbecyli i łajdaków”).

700 lat temu, 24 sierpnia 1313 roku, zmarł w Buonconvento k. Sieny, w wieku 44 lub 45 lat, cesarz Henryk VII Luksemburski, syn i następca (od 1288) hrabiego Luksemburga Henryka VI, wychowany we francuskiej kulturze rycerskiej, od 1294 roku był także wasalem króla Francji; wybrany królem Niemiec 27 listopada 1308 (jego kontrkandydatem był Karol Walezjusz) i ukoronowany w Akwizgranie 6 stycznia 1309; w sierpniu 1310 nadał w lenno Królestwo Czech swojemu synowi Janowi; jego usiłowania pogodzenia się z królem Francji Filipem IV Pięknym (układ w Paryżu w 1310) spełzły na niczym, gdy Francja zajęła Lyon; w uzgodnieniu z papieżem Klemensem V podjął wyprawę do Włoch, aby dopełnić koronacji cesarskiej; witany zrazu entuzjastycznie i przez gibelinów i gwelfów, koronował się 6 stycznia 1311 w Mediolanie na króla Włoch koroną Longobardów, napotkał jednak opór króla Neapolu Roberta Mądrego, który odmówił złożenia hołdu z posiadanych lenn w Rzeszy (Prowansja i Forcalquier); jego koronacja (przez kardynałów – legatów papieskich) na cesarza rzymskiego odbyła się 29 czerwca 1312 roku w bazylice św. Jana na Lateranie, bo drogę do bazyliki św. Piotra zagrodziły mu wrogie wojska; w trakcie kampanii wojennych z antycesarską koalicją (król Neapolu wspierany przez Francję, komuny gwelfickie: Florencja i Piza), zmarł nagle na malarię w trakcie oblężenia Sieny; jako renowator (po 63 latach) Sacrum Imperium Romanorum, wielbiony przez Dantego (w traktacie „Monarchia” i w „Boskiej komedii”, gdzie tron Henryka VII znajduje się w Empireum w środku Mistycznej Róży), był ostatnim cesarzem faktycznie walczącym o realizację uniwersalizmu cesarskiego.

60 lat temu, 26 sierpnia 1953 roku, zmarł w Lizbonie, w wieku 68 lat, José Hipólito Vaz Raposo, znany jako Hipólito Raposo, prawnik, historyk, myśliciel polityczny i polityk, monarchista, współzałożyciel (1914) Integralizmu Luzytańskiego (Integralismo Lusitano) i redaktor przeglądu „A Monarquia”; uczestnik powstania monarchistycznego w 1919 roku, po jego upadku więziony; od śmierci A. Sardinhy (1925) szef Junty Integralizmu Luzytańskiego; od 1926 profesor Konserwatorium Narodowego w Lizbonie; po 1930 przeciwnik dyktatury A. Salazara, nazywanej przezeń „salazarchią” (Salazarquia) i postrzeganej jako mesjanistyczny cezaryzm; w 1940 roku deportowany na Azory, gdzie zajmował się badaniem literatury i historii archipelagu; po opublikowaniu w 1950 manifestu „Portugal restaurado pela Monarquia” reanimował ruch integralistyczny; członek Instytut Koimbryjskiego i Towarzystwa Archeologów Portugalskich.

10 lat temu, 27 sierpnia 2003 roku, zmarł w La Bastide-l'Évêque (Aveyron), w wieku 82 lat, Pierre Poujade, księgarz, syndykalista i polityk; działacz młodzieżówki vichystowskiej Compagnons de France, po zajęciu przez Niemców strefy wolnej w Ruchu Oporu; w 1953 roku zainaugurował masowy ruch sprzeciwu wobec ucisku fiskalnego, etatyzmu i wielkiej finansjery pn. Unia Obrony Kupców i Rzemieślników (UDCA), który przeszedł do historii pod imieniem „pużadyzmu” (poujadisme), jako synonimu „populistycznej” skrajnej prawicy; występując pod wyborczą nazwą Unia Braterstwa Francuskiego (UFF), ruch uzyskał w wyborach w 1956 roku 52 deputowanych (w tym J.-M. Le Pena), budząc tym popłoch klasy politycznej IV Republiki, lecz wraz z początkiem V Republiki równie nagle zniknął ze sceny politycznej.

5 lat temu, 29 sierpnia 2008 roku, zmarł w Glenfinnan (Highland, Szkocja), w wieku 75 lat, David Gorden Allen d’Aldecamb Lumsden of Cushnie (Baron of Cushnie-Lumsden), szkocki feudał, jakobicki legitymista, członek Rady Royal Stuart Society, współzałożyciel Szkockiej Ligi Monarchistycznej, prezes Stowarzyszenia 1745, katolik rzymski, rycerz Zakonu Maltańskiego i Zakonu Konstantyniańskiego.