Kalendarzyk reakcjonisty — lipiec

Jacek Bartyzel

2 lipca 1992 roku zmarł w Costa Mesa (Kalifornia), w wieku 90 lat (ur. 1 III 1902), płk Antoni Szacki, ps. Bohun, Dąbrowski, dowódca Brygady Świętokrzyskiej NSZ; urodził się w Wilnie, w rodzinie inteligenckiej; po zesłaniu ojca wraz z całą rodziną przebywał w Tomsku na Syberii, a od 1910 (gdy ojciec zmarł) – w Charkowie, gdzie uczęszczał do gimnazjum oraz przeżył okres rewolucji bolszewickiej i wojny domowej; w 1919 powrócił do Warszawy i wstąpił na ochotnika do wojska; jako żołnierz 1 Pułku Ułanów Krechowieckich dostał się w 1920 do niewoli bolszewickiej, z której został zwolniony po podpisaniu traktatu ryskiego; w 1923 zdał maturę i podjął studia na Politechnice Warszawskiej, lecz po roku z nich zrezygnował i wstąpił do Oficerskiej Szkoły Piechoty w Warszawie; jako jej uczeń walczył po stronie rządowej podczas przewrotu majowego w 1926 i został ranny; w 1927 otrzymał stopień podporucznika i został przydzielony do 76 Pułku Piechoty w Grodnie, w którym służył do września 1939 (od 1929 w randze porucznika); prawdopodobnie już w 1934 został sekretnym członkiem Obozu Narodowo-Radykalnego; w wojnie polskiej 1939 trafił do sztabu Armii Prusy, a po jej rozbiciu znalazł się we Lwowie, gdzie dostał się do niewoli niemieckiej, z której udało mu się zbiec i przedostać się do Krakowa, następnie osiadł w Zagnańsku (Kieleckie); w 1940 wstąpił do konspiracyjnego Związku Jaszczurczego, a jesienią 1942 do Narodowych Sił Zbrojnych, w których pełnił funkcję szefa sztabu Okręgu V Kielce; od sierpnia 1944 był dowódcą – w stopniu podpułkownika nadanym mu przez Radę Polityczną NSZ – sformowanej w sile około 850, lecz słabo uzbrojonych, żołnierzy Brygady Świętokrzyskiej, która prowadziła walki zarówno z partyzantką sowiecką i komunistyczną (Armia Ludowa), jak i z Niemcami; po rozpoczęciu w styczniu 1945 ofensywy sowieckiej Brygada, na rozkaz Komendanta Głównego NSZ, płk. Zygmunta Broniewskiego, podjęła marsz na Zachód, w kierunku na Śląsk, a następnie do Czech, początkowo próbując przebić się przez umocnienia niemieckie, ale po niepowodzeniu – decydując się wejść w „stan niewojowania” z Niemcami i prowadzić z nimi grę, aby uchronić Brygadę przed zniszczeniem; zawierając porozumienia taktyczne, jednocześnie dowództwo Brygady stanowczo odrzuciło propozycję podjęcia u boku Niemców walki na froncie przeciwko Armii Czerwonej oraz wysłania do kraju grup wywiadowczo-dywersyjnych; nawiązało natomiast kontakt z polskimi władzami na emigracji oraz z Naczelnym Wodzem, gen. Władysławem Andersem, a także z czeskim podziemiem; już na terenie Czech Brygada zakończyła swój szlak bojowy wyzwoleniem kobiecego obozu koncentracyjnego w Holiszowie k. Pilzna, ratując więźniarki różnej narodowości, w tym liczne Żydówki, przed zamierzoną eksterminacją; następnie połączyła się z amerykańską 3 Armią gen. George’a Pattona; po przekształceniu Brygady w kompanie wartownicze (1946) i usunięciu go z funkcji dowódcy płk Szacki zamieszkał w Niemczech, a od 1949 – we Francji; tam, na wniosek władz PRL żądających jego ekstradycji, stanął w 1950 przed sądem w Tuluzie, lecz przed wydaniem go w łapy komunistów uratowało go świadectwo Żydówek-więźniarek z Holiszowa, zaświadczających, że uratował im życie; nie powiodła się również akcja porwania go przez czerwone komando; w 1956 wyjechał do USA, gdzie spędził resztę życia; opublikował książkę Byłem dowódcą Brygady Świętokrzyskiej, w której prócz opisania losów własnych oraz Brygady dokonał surowej oceny decyzji o wybuchu powstania warszawskiego i jego tragicznego bilansu; pośmiertnie został odznaczony Krzyżem Narodowego Czynu Zbrojnego.

11 lipca 1917 roku urodził się w Weronie o. Dario Composta SDB, filozof i prawnik – kanonista; w wieku 16 lat wstąpił do zakonu salezjanów, a w 1938 rozpoczął studia filozoficzne na Gregorianum, które ukończył (wraz z prawem kanonicznym) na Uniwersytecie Salezjańskim w Turynie w 1958; przerwa była spowodowana internowaniem go oraz osadzeniem w angielskim obozie koncentracyjnym podczas pobytu w Indiach w okresie II wojny światowej; po uwolnieniu w 1946 przyjął święcenia kapłańskie; od 1950 wykładał historię filozofii starożytnej w Salezjańskim Ateneum Papieskim w Rzymie, a od 1972 na Papieskim Uniwersytecie Urbaniana, gdzie w latach 1978-1980 był dziekanem wydziału filozoficznego, a w okresie 1983-1985 – prorektorem; był jednym z organizatorów Międzynarodowego Instytutu Studiów Europejskich „Antonio Rosmini” oraz (1979-1982) wiceprezesem włoskiej sekcji Stowarzyszenia Kanonistów; z racji perfekcyjnej znajomości języka kastylijskiego brał intensywny udział w hiszpańskim życiu naukowym, pozostając w wielkiej zażyłości z hiszpańskimi karlistami; współpracował z „Instaurare”, „Verbo” oraz argentyńskim „Gladius”; był jednym z najwybitniejszych znawców metafizyki Arystotelesa; należał do zdecydowanych krytyków chadecji, twierdząc, że „model idealny «Democrazia Cristiana» może być zdefiniowany (…) jako polityka postępowa i bezwyznaniowa, przy czym progresizm polityczny, bazujący na optymistycznej teorii natury ludzkiej, stanowi linię działania, natomiast bezwyznaniowość należy do porządku zasad”; nigdy nie zaniechał odprawiania Mszy św. w rycie trydenckim; zmarł w 2002 roku.

18 lipca 1817 roku zmarła w Winchester (Anglia), w wieku 41 lat (ur. 16 XII 1775), Jane Austen, powieściopisarka; była córką anglikańskiego pastora, a z sześciu jej braci dwóch również zostało pastorami, dwóch najmłodszych zaś, służących w marynarce, doszło do rangi admirałów; nauki pobierała w prywatnej szkole w Reading, gdzie nabrała upodobania do literatury; już w młodości próbowała pisać sama, lecz swoich juweniliów nie publikowała; od 1806 mieszkała wraz z matką i szwagierką w hrabstwie Hampshire, najpierw w Southampton, a następnie w Chawton Cottage; nigdy nie wyszła za mąż, prawdopodobnie z braku odpowiedniego posagu; debiutowała w 1811 powieścią Rozważna i romantyczna (właśc. „Rozsądek i wrażliwość”), która od razu przyniosła jej uznanie (m.in. Waltera Scotta) krytyki i czytelników, i wraz z następnymi: Duma i uprzedzenie (1813), Mansfield Park (1814), Emma (1815), Opactwo Northanger (1817) i Perswazje (1817), weszła do kanonu angielskiej beletrystyki; wszystkie te powieści zostały też – kilkakrotnie i na ogół udatnie – zekranizowane; przyczyną jej przedwczesnego zgonu była zapewne choroba Addisona; chociaż Austen ani nie uczestniczyła w życiu publicznym, ani nie zdradzała zainteresowania polityką, została zaliczona (w cyklu esejów w „The Salisbury Review” pod red. R. Scrutona) do grona myślicieli konserwatywnych, ze względu na – jak to określił R.A.D. Grant – „ukryty ład” etyczny i społeczny w fabułach jej powieści, którego fundamentem jest klasyczna, arystotelesowska koncepcja natury i tego, co „naturalne”; poprzez owe rzeczy bezpośrednio bardziej „naturalne” niż inne, dążące w sposób intuicyjny do samowystarczalności, kompletności i skończoności, dostrzegamy stałą, samoujawniającą się „słuszność”, którą nazywamy dobrem; to zaś, co złe, jest z kolei w swojej istocie „nienaturalne” z powodu „zboczenia” (arystotelesowskiego parekbasis), czy też wyminięcia w jakimś etapie rozwoju celu naturalnego, atoli ten, kto „zboczy”, porzucając właściwy kierunek, może zostać naprowadzony z powrotem na pierwotny, godziwy cel; choć Austen zdradzała też pewną sympatię do romantycznego ujęcia natury przez Williama Wordswortha, jako przedmiotu estetycznego oraz źródła i ostoi uczuć moralnych, to w żaden sposób nie łączyło się to z Russowskim kultem prymitywizmu: natura i cywilizacja (która jest równie i autentycznie „naturalna”) dopełniają się wzajemnie (jak w poglądach E. Burke’a), przez co natura ludzka może zbliżać się do doskonałości właśnie w cywilizacji; z Wordsworthem łączy ją także umiejętność przeżywania „codziennych uczuć codziennego życia” (Opactwo Northanger); choć konieczna jest „dobroć serca”, to jednak musi być ona rozświetlona inteligencją i autorefleksją; pielęgnowanie w społeczeństwie tych cnót, przede wszystkim własnym przykładem, ale też tłumaczeniem ogółowi, jest powinnością elit społecznych i kulturalnych; dziedzic-ziemianin i proboszcz są dla niej filarami społeczeństwa, co nadaje jej przekonaniom rys typowo torysowski; dla utrzymywania się w cnocie samych możnych konieczny jest jednak stały nacisk na nich samych, aby odczuwali lęk przed potępieniem ze strony opinii publicznej; bogactwo natomiast nie jest żadną gwarancją cnoty, ale ponieważ będzie istnieć zawsze, to ludzie bogaci, jeśli nawet nie są zdolni do uczynienia postępów na drodze cnoty, winni przynajmniej być zmuszeni do przestrzegania konwenansów; od bratanka Austen wiadomo, że była ona też gorliwą chrześcijanką, jej powieści jednak nie mają samoistnego znaczenia religijnego – „jej beletrystyczne królestwo jest całkowicie z tego świata” (R.A.D. Grant).

18 lipca 1967 roku zginął w wypadku lotniczym nad Fortalezą (stan Ceará), w wieku 69 lat (ur. 20 IX 1897), marsz. Humberto de Alencar Castelo Branco, wojskowy i 26. prezydent Brazylii (podczas dyktatury wojskowej); był synem generała i brał udział w II wojnie światowej; jako szef sztabu generalnego był jednym z organizatorów i przywódców wspieranego przez USA puczu wojskowego (określającego się też mianem kontrrewolucji), który 31 marca 1964 obalił lewicowego i prosowieckiego prezydenta João Goularta (1918-1976); dwa tygodnie po zamachu (15 kwietnia 1964) został wybrany przez Kongres na prezydenta; jako szef państwa sygnował dwa Akty Instytucjonalne, z których pierwszy (z 9 kwietnia 1964) dawał rządowi prawo zawieszania praw politycznych osobom zagrażającym bezpieczeństwu narodowemu, drugi zaś (27 października 1965) wprowadzał odgórnie system dwupartyjny, ograniczając liczbę dozwolonych partii politycznych do prorządowego i prawicowego Odnowicielskiego Sojuszu Narodowego (Renovadora Aliança Nacional; ARENA) oraz opozycyjnego Brazylijskiego Ruchu Demokratycznego (Movimiento Democrático Brasileño; MDB), w którym mogła się skupić opozycja; po przyjęciu przez Kongres zdominowany przez prawicę nowej konstytucji, wzmacniającej władzę prezydencką, ustąpił (15 marca 1967) z urzędu, a jego następcą został marsz. Artur da Costa e Silva (1899-1969).

19 lipca 1842 roku zmarł w Tuluzie (Okcytania, Francja), w wieku 69 lat (10 II 1773), Francisco Tadeo Calomarde de Retascón y Arriá, I hr. (conde) de Almeida, grand Hiszpanii I klasy, sycylijski I książę (duca) Św. Izabeli; polityk absolutystyczny, minister Ferdynanda VII; Aragończyk, pochodził z nizin społecznych – był synem rolnika, lecz wcześnie poznano się na jego zdolnościach, dzięki czemu kończył filozofię i prawo na uniwersytecie w Saragossie, zawsze pozostając jednak czuły na los biednych i wzajemnie budząc ich sympatię; po studiach pracował w sądownictwie w Aragonii, a następnie w Madrycie; po przedstawieniu go Karolowi IV wszedł do służby państwowej; 19 marca 1808 stłumił bunt w Aranjuezie przeciwko wszechwładnemu dotąd faworytowi króla (i kochankowi królowej) – Manuelowi Godoyowi (1767-1851); podczas okupacji francuskiej pozostał wierny Ferdynandowi VII i jednocześnie w Kortezach w Kadyksie bronił prerogatyw królewskich przeciw liberałom, którzy przegłosowali wzorowaną na francuskiej (z 1795) konstytucję; w nagrodę, po wypędzeniu najeźdźców i powrocie króla, został wyższym urzędnikiem, zajmującym coraz bardziej wpływowe urzędy; po puczu płk. Riega i nastaniu tzw. Liberalnego Trzylecia (1820-1823), znienawidzony przez liberałów, ukrywał się w Saragossie, współorganizując kontrrewolucyjny ruch oporu; po stłumieniu reżimu liberalnego dzięki pomocy francuskiej (wyprawy „stu tysięcy synów św. Ludwika”) został mianowany ministrem sprawiedliwości, stając się prawą ręką króla; reprezentował stanowisko „ultrarojalistyczne”, jednak w duchu absolutystycznym, a nie tradycjonalistycznym; zajmował się reformą edukacji, od uniwersyteckiej (przywracając studium teologii), poprzez założenie szkół tauromachii, aż po plan edukacji powszechnej; od 8 do 20 stycznia 1832 był również sekretarzem stanu (ministrem spraw zagranicznych, mającym również w antiguo régimen status pierwszego ministra); jego upadek spowodowała kwestia dynastyczna: kiedy Ferdynand VII zmienił bezprawnie na korzyść swojej córki prawo dynastyczne tzw. Sankcją Pragmatyczną, Calomarde, jako zwolennik prawowitego następcy – królewskiego brata don Carlosa, po długich zabiegach, korzystając wreszcie z choroby Ferdynanda VII, wymógł na nim kodycyl anulujący sankcję; kiedy kodycyl ten zaprezentował dworowi, miało dojść do gorszącego incydentu, gdyż siostra królowej-żony, infantka Maria Karolina Burbon-Sycylijska, rozwścieczona wyrwała mu ów dokument z dłoni i uderzyła go w twarz; Calomarde, choć pobladł, zachował zimną krew i wycedził Calderonowską frazę: manos blancas no ofenden („białe rączki nie obrażają”); niektórzy historycy jednak wątpią w autentyczność owej sławnej la bofetada de Calomarde („spoliczkowanie Calomarde’a”); jakkolwiek było, król po powrocie do zdrowia dokonał kolejnego zwrotu i nie tylko anulował kodycyl, ale pozbawił Calomarde’a urzędu i zesłał go do Teruelu; stamtąd, obawiając się aresztowania, Calomarde uciekł do Rzymu, gdzie miał nadzieję uzyskać kapelusz kardynalski, lecz zawiedziony, osiadł we Francji, gdzie mieszkał do końca życia; odmówił jednak aktywnego wspierania Karola V, udzielał natomiast hojnego wsparcia finansowego wszystkim hiszpańskim emigrantom, bez względu na przekonania polityczne; był członkiem (od 1828) Królewskiej Akademii Szlacheckiej i Sztuk Pięknych Św. Ludwika w Saragossie oraz kawalerem Orderu Złotego Runa, Wielkiego Krzyża Orderu Izabeli Katolickiej, Wielkiego Krzyża Orderu Karola III, portugalskiego Orderu Chrystusa, sycylijskiego Orderu Św. Januarego i francuskiej Legii Honorowej.

23 lipca 1892 roku urodził się we wsi Ejersa Goro (prowincja Harar, Etiopia) Hajle Syllasje I [vel Hajle Selasje I, Haile Selassie I – w języku gyyz (dawnym etiop. literackim, obecnie jedynie liturgicznym) „Potęga Trójcy”], ostatni cesarz (negus negast) Etiopii ze starożytnej dynastii salomońskiej, panujący de facto w latach 1930-1936 i 1941-1974 – w pełnej tytulaturze: „Cesarz Hajle Syllasje, Zwycięski Lew Plemienia Judy, Wybraniec Boży, Król Królów Etiopii”; gyyz – girmāwī ḳadāmāwī ‘aṣē ḫāylē śillāsē, mō‘ā ‘anbassā za’imnaggada yīhūda nigūsa nagast za‘ītyōṗṗyā, siyūma ‘igzī‘a’bihēr; amharski – Guärmawi Qädamawi Haylä Sellassé, negusä nägäst zä‘Ityopya, moa anbessa zä‘emnägädä yehuda, seyum Egziabhér; urodził się jako ras (książę, w amharskim dosł. „głowa”) Teferi Mekonnyn (vel Tafari Makonnen), syn rasa Uelde Mikaela Mekonnyna, gubernatora prowincji Harar, prawnuk Sahle Syllasje („Łaska Boża”), króla Szeua 1813-1847; po detronizacji w 1916 przez Etiopski Sejm Szlachecki (na wniosek Etiopskiego Kościoła Ortodoksyjnego – największego z przedchalcedońskich Kościołów wschodnich, zachowującego również szabat i obrzezanie oraz wielką liczbę postów) cesarza Ijasu V, sprzyjającego mahometanom i podejrzewanego o sekretną apostazję i przejście na islam, zaczął sprawować faktyczną władzę, jako namaszczony następca tronu, Ras Teferi („Książę Straszliwy”), następnie regent i premier, wreszcie król, w imieniu wyniesionej na tron cesarski córki cesarza (1889-1913) Menelika II – zjednoczyciela Etiopii, który zakazał handlu niewolnikami oraz odparł napaść Włoch, pokonując ich pod Aduą (1896) – o imieniu Zeuditu; po formalnym wstąpieniu na tron cesarski zakazał całkowicie niewolnictwa oraz oktrojował konstytucję, utrzymującą jednak pełnię suwerennej władzy monarchy; po napaści faszystowskich Włoch w 1935 i zajęciu przez nie całkowicie kraju musiał uchodzić na emigrację (do Wielkiej Brytanii), gdzie powołał rząd emigracyjny; powszechną sympatię i szacunek wzbudzała jego mikroskopijna sylwetka w pelerynie i z parasolem w dłoni, gdy kołatał o pomoc dla swojej okupowanej ojczyzny; powrócił na tron w 1941, po wyparciu wojsk włoskich z Etiopii przez Brytyjczyków; na arenie międzynarodowej prowadził politykę prozachodnią, a jednocześnie aktywną, niezależną i przeciwstawiającą się rewolucyjnym ruchom wywrotowym w Afryce; w 1963 przewodniczył w Addis Abebie konferencji założycielskiej Organizacji Jedności Afrykańskiej, a w 1971 reprezentował Etiopię na obchodach 2500-lecia Cesarstwa Perskiego w Teheranie, które stanowiły jedno z największych w historii zgromadzeń monarchów; modernizował kraj gospodarczo i popierał edukację, zachowując jednocześnie tradycyjny ustrój polityczny i społeczny oraz prastary i wyrafinowany rytuał władzy; znienawidzony przez Moskwę i będący przeszkodą w jej planach skomunizowania Afryki, został we wrześniu 1974 obalony wskutek puczu płk. Mengystu Hajle Marjama (zwanego „czarnym Stalinem”; w 2008 skazanego zaocznie na karę śmierci za zbrodnie ludobójstwa), wspieranego przez komunistów; po ustanowieniu przez nich (przy pomocy sowieckich, kubańskich, bułgarskich, NRD-owskich i PRL-owskich „doradców”) krwawego reżimu marksistowskiego (ponad milion ofiar śmiertelnych) był więziony oraz maltretowany fizycznie i psychicznie; są podawane różne wersje dotyczące sposobu jego zamęczenia (wg urzędowego komunikatu zmarł wskutek nieudanej operacji prostaty), a nawet czasu – niektóre wersje mówią, że już kilka dni po zamachu uduszono go poduszką; zwłoki prawdopodobnie utopiono w pałacowej latrynie, skąd ekshumowano je w 2000 i pogrzebano wg obrządku kościelnego; przez synkretyczny ruch rastafarian uważany był za jednego z mesjaszów oraz wcielonego Boga o imieniu Jah, który przyszedł na ziemię, aby zaprowadzić tysiącletni pokój – sam jednak, jako gorliwy chrześcijanin obrządku etiopskiego, odcinał się oficjalnie od tej millenarystycznej sekty; światową sławę zyskał niestety także dotyczący go paszkwil pt. Cesarz autorstwa znanego konfabulanta (z niewiadomych powodów nazywanego reportażystą) i agenta wywiadu PRL, Ryszarda Kapuścińskiego; oprócz posiadania wielkiej liczby innych orderów z różnych krajów był również kawalerem Orderu Orła Białego, nadanego mu w 1930 roku.

26 lipca 1867 roku zmarł w Bambergu (Bawaria), w wieku 52 lat (ur. 1 VI 1815), Otton I Grecki (gr. Όθων; niem. Otto von Wittelsbach), książę Bawarii i pierwszy nowożytny król Grecji (właśc. król Hellenów – Βασιλεύς των Ελλήνων), w latach 1832-1862; urodził się jako drugi syn króla Bawarii Ludwika I; na tron odrodzonej Grecji został powołany 27 maja 1832 uchwałą Międzynarodowej Konferencji w Londynie; do 1835 faktyczne rządy w jego imieniu sprawowała regencja złożona z urzędników bawarskich, stąd ten okres nazywany jest w Grecji „bawariokracją” (Βαυαροκρατία); również po objęciu rządów osobistych król pozostawał niepopularny wskutek odmowy wyrzeczenia się katolicyzmu, wyższych niż w okresie osmańskim podatków (nałożonych celem odbudowy i uświetnienia Aten) oraz braku szans na potomka z powodu niepłodności jego małżonki – de domo księżniczki Amelii von Oldenburg; przewrót wojskowy z 1843 zmusił go do zwołania konstytuanty, która rok później uchwaliła konstytucję; podczas wojny krymskiej wojska angielskie i francuskie okupowały Ateny i Pireus, aby zapobiec ewentualnemu przystąpieniu Grecji do wojny po stronie Rosji; po kolejnych buntach przeciwko jego panowaniu, 23 października 1862 abdykował i wyjechał do Bawarii, na tron grecki wstąpił zaś Jerzy I z duńskiej dynastii Glücksburgów-Oldenburgów.

28 lipca 1842 roku zmarł w Aschaffenburgu (Dolna Frankonia, Bawaria), w wieku 63 lat (ur. 9 IX 1778), Clemens Maria Brentano [właśc. Clemens Wenzeslaus Brentano de La Roche], romantyczny poeta i prozaik; pochodził z katolickiej rodziny kupca frankfurckiego (pochodzenia włoskiego); jedna z jego sióstr, też pisarka – Bettina (1785-1859) – poślubiła poetę Ludwiga Achima von Arnim (1781-1831), inna zaś – Kunigunde – słynnego jurystę z historycznej szkoły prawa, Friedricha Carla von Savigny’ego (1779-1861); sam Clemens poślubił pisarkę Sophie Mereau; niezdatny do zawodu kupca, studiował górnictwo w Halle, medycynę w Jenie i filozofię w Getyndze, lecz żadnych z tych studiów też nie ukończył, poświęcając się wyłącznie literaturze; zamieszkał w Heidelbergu, a swoje wczesne utwory podpisywał pseudonimem Maria; w 1808 wydał wspólnie z L.A. von Arnimem tom stylizowanych pieśni ludowych Czarodziejski róg chłopca, który został uznany za sztandarowe dzieło tzw. drugiego romantyzmu niemieckiego, zw. też „heidelberskim”, w odróżnieniu od pierwszego, czyli „jenajskiego” (Novalis, bracia Schleglowie, Tieck); w 1809 przeniósł się do Berlina, gdzie wraz z filozofem politycznym Adamem Heinrichem Müllerem (1779-1829) stał się współzałożycielem (18 I 1811) Chrześcijańsko-Niemieckiego Towarzystwa Biesiadnego (Christlich-deutsche Tischgesellschaft) o tendencji konserwatywnej, protonacjonalistycznej i antyżydowskiej; pomiędzy 1811 a 1815 przebywał w Czechach, a następnie w Wiedniu; po śmierci (przy porodzie, 1806) pierwszej żony, a także po rozwodzie (1814) z drugą, popadł w głęboki kryzys duchowy i moralny; aby poślubić córkę pastora, w której się zakochał, gotów był przejść na protestantyzm, lecz związek ten i tak nie doszedł do skutku wskutek sprzeciwu jej ojca; przełomem w jego życiu okazało się poznanie w 1819 mistyczki, stygmatyczki i wizjonerki, bł. Anny Katarzyny Emmerich OSA (1774-1824); przez pięć lat, przebywając w klasztorze Dülmen w Westfalii, spisywał w literackim języku niemieckim jej wizje, opowiadane w dialekcie westfalskim, w tym słynny opis Męki Pańskiej (który stał się później także podstawą Pasji Mela Gibsona); sam powrócił również do gorliwości religijnej i przez resztę życia – mieszkając w Ratyzbonie, a następnie w Monachium – był płomiennym apologetą oraz aktywistą ruchu katolicko-konserwatywnego, animowanego przez Josepha von Görresa (1776-1848).