Książę małżonek Feliks — wczesne lata

Luxarazzi

Był najdłużej panującym współmałżonkiem w historii Luksemburga, a także pierwszą i jedyną osobą, która wstąpiła w związek małżeński z panującym monarchą Wielkiego Księstwa. Dziś rozpoczynamy pierwszą z planowanych czterech części serii dotyczącej pierwszego – i po dziś dzień – jedynego księcia małżonka w dziejach Luksemburga – Feliksa Burbon-Parmeńskiego.

Feliks urodził się 28 września 1893 roku w Schwarzau am Steinfeld w Austrii, niedaleko dzisiejszej granicy z Republiką Czeską¹. Był szóstym dzieckiem Roberta, deponowanego księcia Parmy i jego drugiej żony, infantki portugalskiej Marii Antonii². Robert wywodził swoje pochodzenie od rodów królewskich zarówno Francji, jak i Włoch. Para miała w sumie dwanaścioro dzieci, przy czym Robert miał ich również dwanaścioro z pierwszego małżeństwa z Marią Pią, włoską księżniczką³. Rodzina zamieszkiwała liczne posiadłości w Austrii, Francji i Włoszech. Mimo że ojciec uważał swoją rodzinę za przede wszystkim francuską, Feliks dorastał z rodzeństwem, mówiąc po włosku, francusku, portugalsku, angielsku, niemiecku i hiszpańsku, co odzwierciedlało ich skomplikowane pochodzenie i kosmopolityczne wychowanie.

Feliks urodził się w rodzinie wyróżniającej się nie tylko swoją licznością, ale także bogactwem – Robert zdołał utrzymać znaczną część swoich funduszy i majątków ziemskich mimo utraty książęcego tronu. Pomiędzy swoimi posiadłościami rodzina Feliksa podróżowała prywatnym pociągiem, przy czym ich dobytek był przewożony aż szesnastoma wagonami. Kilkoro z przyrodniego rodzeństwa Feliksa urodziło się z upośledzeniem umysłowym, co w późniejszym okresie spowodowało spory prawne pomiędzy rodzeństwem walczącym o wpływy i kontrolę nad finansami rodzinnymi.

Najmniejsza różnica wieku dzieliła Feliksa z Zytą, która później została ostatnią cesarzową Austrii⁴. Do jego rodzeństwa, w tym przyrodniego, należeli: Maria Luiza, księżna małżonka Bułgarii, Ksawery, karlistowski pretendent do tronu Hiszpanii⁵, oraz Sykstus, architekt nieudanych rozmów pokojowych w czasie I wojny światowej. Poprzez matkę Feliks wywodził się z portugalskiej rodziny królewskiej. Maria Antonia była siostrą Marii Anny, małżonki wielkiego księcia Wilhelma IV Luksemburskiego. Również z tej strony Feliks wraz z rodzeństwem posiadali liczne kuzynostwo, w tym sześć córek Wilhelma. Książę Robert umarł w listopadzie 1907, krótko po czternastych urodzinach Feliksa.

Feliks, jak i jego rodzeństwo, był nauczany w domu przez licznych prywatnych nauczycieli. Gdy miał dziesięć lat, wysłano go do Stella Matutina, jezuickiego kolegium w Feldkirch. Edukację kontynuował w Bressanone (Brixen) w Tyrolu, gdzie mieszkał u hrabiny Kinsky, oraz w jezuickiej szkole w Wiedniu. Maturę uzyskał w szkole w Mödling w Dolnej Austrii. Następnie wysłano go do Anglii, gdzie uczęszczał do Stonyhurst College, przygotowując się do przyszłych studiów uniwersyteckich. Feliks zamierzał podjąć naukę na uniwersytecie oksfordzkim, jednak podczas jego wakacji w Austrii wybuchła I wojna światowa.

Zanim wraz ze swoim bratem Renatem zaciągnął się z początkiem wojny do armii austriackiej (pod nazwiskiem Feliks Burbon), Feliks podjął naukę w Wiedeńskiej Akademii Wojskowej. Służył jako oficer w 15. pułku dragonów, wraz z którym walczył głównie we Włoszech. Wojna rozdzieliła rodzinę, gdyż co najmniej dwóch braci Feliksa służyło w armii belgijskiej. Na początku wojny Feliks oznajmił, że jakkolwiek nie obawia się walki, to nie będzie walczył przeciwko Francuzom, których uważał za swoich rodaków.

Współtowarzysze broni Feliksa zwracali uwagę na jego umiejętne dowodzenie i odważną służbę, którymi zasłużył na Medal Waleczności i Krzyż Żelazny. W 1918 roku uratował on cesarza austriackiego (Karola, swojego szwagra) od utonięcia po tym, gdy łódź Karola wywróciła się w wartkich nurtach Soczy. Gdy inni tonęli, Feliks utrzymywał głowę cesarza ponad wodą, dzięki czemu zdołano odholować ich na brzeg. Choć otrzymał medal za odwagę, w rozmowach nigdy nie lubił wracać do tych wydarzeń, uważając swój czyn za naturalny obowiązek. Oficjalnie Feliks opuścił armię austriacką 5 listopada 1918 roku, krótko przed podpisaniem zawieszenia broni kończącego wojnę.

Mimo ogromnego bogactwa Burbonów parmeńskich majątek osobisty Feliksa był w miarę skromny. Było to spowodowane tym, że większość majątku Roberta przypadła jego najstarszemu, upośledzonemu synowi Henrykowi, a która była kontrolowana przez przyrodniego brata Feliksa – Eliasza. Jako młodszemu synowi, Feliksowi nie przypadły w udziale ani duży spadek, ani wpływy polityczne, co zmusiło go do odnalezienia swojej własnej drogi w życiu.

Feliks od dawna pozostawał w bliskich relacjach ze swoją kuzynką, Szarlotą, od której był dwa lata młodszy. Nie są znane dokładnie okoliczności konkurów, jak i nawet sama data ich zaręczyn. Związek ten mógł być jednak przynajmniej częściowo zaaranżowany przez matkę panny młodej – Marię Annę. Zaręczyny siostry Szarloty, Antonii, z o wiele starszym Rupertem z Bawarii⁶ były bardzo niepopularne wśród Francuzów z racji ostatniej wojny. Mimo że Feliks walczył w siłach Trójprzymierza, miał również silne i bezpośrednie związki z francuską rodziną królewską. Jego odmowa walki przeciw Francji być może również ostudziła antypatie Francuzów i Luksemburczyków względem aranżowanego małżeństwa. Podczas wojny książę Feliks pojawił się na pierwszych stronach luksemburskich dzienników, gdy wyciekł do prasy telegram wymieniający Feliksa jako pierwszego Austriaka, który wkroczył do Przemyśla po najdłuższym oblężeniu I wojny światowej. Książę Feliks jednakże nie znajdował się w tym czasie nawet w okolicach Przemyśla.

Wiele wskazuje na to, że Feliks i Szarlota wzięli ślub również z miłości. Krążyły pogłoski, że zbliżyli się do siebie po ślubie siostry Feliksa, Zyty, i przyszłego cesarza austriackiego Karola w 1911 roku. Możliwe, że para zaręczyła się już w czasie wojny, ale trzymała to w tajemnicy ze względu na pozycję Feliksa w armii austriackiej oraz z powodu niemieckiej okupacji Luksemburga. Liczne źródła z epoki datują zaręczyny na 1915 r., jednakże oficjalnie para zaręczyła się 6 października 1918 r., mimo że w tym czasie wiadome było to tylko ich rodzinom. Papież Benedykt XV udzielił dyspensy w grudniu 1918 r., co pozwoliło parze na ślub. Było to potrzebne ze względu na to, że Feliks i Szarlota byli kuzynami.

Po ogłoszeniu zaręczyn Szarlota wydała oświadczenie, w którym podkreśliła, że był to ślub z miłości. Jasno zadeklarowała, że nie została do niego przez nikogo zmuszona i że nie pragnie poślubić nikogo innego niż Feliks. Wiadomo, że w styczniu 1919 r. Feliks starał się o pozwolenie od wojsk okupacyjnych Trójporozumienia na odwiedzenie Szarloty w Luksemburgu. Ponownie starał się o takie pozwolenie w sierpniu 1919 r. Na podróż do Wielkiego Księstwa zezwolono mu dopiero w połowie października.

30 października 1919 r. oficjalnie zapowiedziano, że ślub odbędzie się w Château de Berg, co było związane z możliwymi protestami spowodowanymi służbą wojskową Feliksa. Ostatecznie jednak przekonano parę do ślubu w mieście Luksemburg w nadziei na podniesienie ludności na duchu wielką uroczystością. Po raz pierwszy w historii Wielkiego Księstwa panujący suwerenny monarcha brał ślub na terenie państwa oraz była to pierwsza wielka uroczystość w kraju od końca wojny.

Feliks został formalnie księciem Luksemburga 5 listopada 1919 r. na mocy dekretu wielkoksiążęcego potwierdzonego głosowaniem Izby Deputowanych i poprzedzonego debatą. Następnego ranka w Pałacu Wielkich Książąt w Luksemburgu odbył się ślub cywilny, któremu przewodniczył burmistrz Jan Piotr Łukasz Housses. Typowa dla ślubu cywilnego uroczystość była dość skromna, prosta i uczestniczyli w niej najbliższa rodzina pary młodej oraz kilku przedstawicieli rządu.

Ślub kościelny odbył się tego samego dnia w katedrze Najświętszej Maryi Panny pod przewodnictwem arcybiskupa Sebastiana Nicotry, internuncjusza apostolskiego w Luksemburgu. Świadkami byli bracia Feliksa – Sykstus i Ksawery. Mimo że przed katedrą zebrał się liczny tłum widzów, to wychodzącą parę powitały jedynie nieliczne wiwaty. Można było odczuć, że okupacja Wielkiego Księstwa przez Trójprzymierze podczas wojny nadal stanowiła zadrę w sercach i umysłach ludzi. Dzień jednak szczęśliwie nie skończył się tak źle: podczas wesela w Pałacu Wielkich Książąt Feliks i Szarlota kilkukrotnie byli wywoływani na balkon, aby pozdrowić życzliwych im ludzi.

tłumaczenie: Mateusz Wierzbowski

¹ Strona Luxarazzi przyjmuje narrację legalistyczną – przypis redakcji Portalu Legitymistycznego.

² Robert I Burbon – diuk Parmy i Piacenzy (1854-1907). Od 1859 r. księstwo znalazło się pod okupacją sabaudzką – przypis redakcji Portalu Legitymistycznego.

³ Maria Pia (1849-1882), córka króla Obojga Sycylii Ferdynanda II – przypis redakcji Portalu Legitymistycznego.

⁴ Ostatnią – jedynie w perspektywie legalistycznej. Kolejne cesarzowe austriackie i królowe Czech i Węgier to: Regina (1925-2010), żona cesarza Ottona, i Franciszka (ur. 1958), żona cesarza Karola II (V) – przypis redakcji Portalu Legitymistycznego.

⁵ Ksawery I – regent (1936-1952) i król (1952-1977) Hiszpanij – przypis redakcji Portalu Legitymistycznego.

⁶ Król Anglii, Szkocji, Irlandii (w latach 1919-1955) i Bawarii (w latach 1921-1955) Robert I (IV) – przypis redakcji Portalu Legitymistycznego.