Lutowe recenzje

Adam Tomasz Witczak

The Gregorians – Gregorian Chill Mysteries vol. 1 – 4 (Magic Records)

Teoretycznie mogłyby to być dobre albumy. Bardzo teoretycznie – a mianowicie, gdyby wyabstrahować z nich najogólniejszy rdzeń koncepcji i zrealizować go na nowo.

The Gregorians to, jak można się domyślać, projekt zrodzony na fali popularności grup takich jak Gregorian, Era czy Enigma. Trudno zresztą powiedzieć, z czym tak naprawdę mamy tu do czynienia – prawdopodobnie z serią czysto komercyjnych nagrań autorstwa jakichś wynajętych producentów. Tak czy inaczej, schemat jest prosty – łączymy sacrum z profanum, to znaczy chorał gregoriański i religijne deklamacje (po łacinie i po włosku) z nowoczesną elektroniką.

Takie podejście może rodzić ciekawe rzeczy, ostatecznie przecież tym tropem poniekąd idzie rosyjsko-duński Parzival, a jeszcze bardziej – Rosarium Rosarium z Sardynii.

Ale The Gregorians to nie poszukiwacze, to nie zespół z undergroundu. To tylko produkt sklepowy, rzecz dla osób mało wybrednych, które uznałyby postindustrialne eksperymenty za niezrozumiałe, a czysty chorał, pozbawiony wszelkich dodatków, za sympatyczny, ale na dłuższą metę nudny i krępujący swą powagą tudzież minimalizmem.

Dla takich to właśnie ludzi, z plastiku i szkła najnowszych czasów, The Gregorians przygotowali swoją mieszankę. A więc mamy fragmenty pieśni religijnych, okazjonalne deklamacje, wszystko oczywiście doprawione pogłosem i echem – do tego zaś komponent współczesny. Ten jednak nie jest zbyt ambitny – to po prostu banalne tekstury chilloutowo-ambientowe, lipne beaty rodem z muzyki pop czy łagodniejszych form techno, jakieś sztampowe klawiszki i garść dodatkowych efektów. Ba, niekiedy pojawiają się nawet pasaże smooth jazzowe (na trąbkę czy saxofon), podobnej oczywiście proweniencji, jeśli chodzi o jakość i pomysłowość.

I tak przez cztery płyty, a tak naprawdę – przez dużo większą ich liczbę. Można czasami tego posłuchać, choć raczej jako curiosum, ewentualnie jako wypełniacza tła. Albumy, jak się wydaje, byłyby trochę lepsze, gdyby komponent średniowieczny był bardziej zaakcentowany. W rzeczywistości, niestety, niektóre fragmenty są zbyt mocno przeładowane motywami elektronicznymi, popowymi etc., co tym bardziej nie służy całości. Co więcej, niekiedy zaczyna się to wszystko ocierać o cokolwiek dwuznaczną, leniwą zmysłowość, co również zgrzyta.

Swoją drogą, plusem w stosunku do bardziej rozpoznawalnego Gregorian jest to, że tam mamy aranżacje hitów popowo-rockowych w manierze niby-to-gregoriańskiej, a tu przynajmniej wykonywane (lub samplowane?) są autentyczne fragmenty chorału. Zawsze coś.

Miasto Nie Spało – Festspielhaus (Lüge Lüge Lüge Rec. 1998, CD / MC)

Miasto Nie Spało to zespół mający dla mnie szczególne, osobiste znaczenie – a to dlatego, że właśnie ich słynne Pieśni Żałobne I – VII, wydane przez Obuh, były pierwszą płytą, jaką sam, samodzielnie i samoręcznie sobie kupiłem, piętnastolatkiem będąc.

O Pieśniach napisano chyba dość sporo, sam zresztą tu i ówdzie wychwalałem ten album, bo wychwalać go warto. Festspielhaus to nieco inne wcielenie czy też objawienie Miasta. Inne, ale też i starsze, mówimy bowiem o nagraniach wydanych w roku 1998. Pięć kompozycji czy też improwizacji (improzycji?) to zapis koncertu w klubie Mózg, czyli w miejscu swego czasu dobrze znanym w kręgach undergroundowego jazzu.

Festpielhaus to oczywiście – tak jak Pieśni – muzyka niezwykle stonowana, powolna, minimalistyczna i cicha. O ile jednak pamiętny album ze smutnym aniołem na okładce był przenikliwie smutny, melancholijny i nostalgiczny, o tyle nagrania z Mózgu ewokują zupełnie inny nastrój, co zresztą zapowiadają już same tytuły. Brak tu rzewnych quasi-melodii, współbrzmienia są bardziej dysonansowe, struktura utworów nieco abstrakcyjna. Efektem jest atmosfera napięcia i tajemnicy, chwilami przechodząca nawet w grozę – ale wydaje się, że lekką, taką trochę na pół gwizdka (co nie jest w tym wypadku zarzutem!).

Tytuł utworu Mała Dama, Wielki Łańcuch w jakiś absurdalny sposób kojarzy mi się z Białą Damą i Łańcutem (!), a więc z widmem sunącym nocami poprzez mroczne korytarze starego zamku. Widmo jak widmo, trochę straszy, trochę zawodzi, ale wszystko w granicach przyzwoitości. Taki jest ten album – luźne rozważania na kontrabas, wiolonczelę i akordeon, dobiegające jakby z cienia, z półmroku, z tajnego zebrania loży lunatyków. Wolę chyba Pieśni Żałobne, ale Festspielhaus też warto znać.

Parzival – Casta (Mighty Music 2014)

Na pierwszy rzut oka (ucha) Parzival może wydawać się zespołem, który od dwudziestu lat gra mniej więcej to samo, mianowicie wariacje na temat surowej, pompatycznej, neoklasyczno-industrialnej estetyki wykreowanej wcześniej przez Laibach. To jednak tylko pozory. W istocie poszczególne albumy rosyjsko-duńskiego zespołu różnią się od siebie bardzo mocno.

Na samym początku, jeszcze pod nazwą Stiff Miners, mieliśmy płytę Giselle, rodzaj cyberpunkowego electro, w niewielkim stopniu zwiastujący późniejszy orkiestralny patos – który rozpoczął się wraz z materiałem Vox Celesta, wydanym w roku 1997 i cechującym się nie do końca dopracowanym, szorstkim brzmieniem.

Później przyszedł czas na minimalistyczny krążek Anathema Maranatha, którego szkieletem były podkłady oparte o nieco połamany rytm pulsującego basu i dyskotekowego beatu. Szkielet ten uzupełniały oczywiście podniosłe trąby jerychońskie i grobowy, nienaturalnie niski wokal, deklamujący i zawodzący łacińskie modlitwy. Blut und Jordan z roku 2002 kontynuował tę ścieżkę, ale w sposób mniej beatowy, a bardziej nawiązujący do muzyki dawnej i orientalnej. Obie ścieżki łączył w sobie materiał Noblesse Oblige, podczas gdy Deus Nobiscum stanowił potężną wycieczkę w świat dynamicznego, zindustrializowanego electro, nadal jednak pełnego orkiestralnego monumentalizmu. Zeitgeist można uznać za wariację na temat Noblesse Oblige i ulepszenie tego zestawu, Urheimat zaś to coś jakby Deus Nobiscum ogołocone z pierwiastków melodycznych, na rzecz podporządkowania wszystkiego surowej, motorycznej rytmice.

Dwa ostatnie albumy to – jak wiadomo – Die Kulturnacht i Casta. Oba zdecydowanie prezentują muzyczne, klasyczne oblicze Parzival (a nie to stechnicyzowane i nieludzkie). Łączy je fakt, że w nagraniach wzięły udział autentyczne orkiestry (a nie tylko syntezatory), aczkolwiek mimo tego płyty różnią się od siebie. Die Kulturnacht pozostaje w zasadzie w kręgu kultury europejskiej, podczas gdy Casta to jawne wyjście w stronę Indii i Persji, w stronę dawnych cywilizacji aryjskich.

Konstrukcja utworów opiera się na pomyśle prostym, ale owocnym: otóż zasadniczy schemat to w dalszym ciągu rozbuchany, symfoniczny marsz pełen trąb, kotłów, werbli i smyczków, w wyniku czego całość przypomina muzykę Bazylego Poledourisa czy Mikołaja Rozsy. Do tego mamy jednak dwa łyki egzotyki – i to nie w postaci lipnych sampli fujarek i piszczałek, ale w wykonaniu autentycznego zespołu Sikhów. Ich trele i poświstywania nie zmieniają ogólnej struktury kompozycji, ale wprowadzają nowy nastrój i oczywiste urozmaicenie. Brzmi to całkiem przekonująco, a trzeba oczywiście dodać, że nad całością unosi się, jak zawsze, odwieczny wokal Dymitra Bablewskiego, zawodzącego i deklamującego teksty, co do których można podejrzewać, że są historiami, modlitwami albo deklaracjami osadzonymi w mitologii wedyjskiej. Co ciekawe, lider grupy ujawnił w jednym z wywiadów, że na potrzeby albumu został skonstruowany sztuczny język Jawaschtra, oparty o słownictwo sanskrytu, łaciny oraz języków germańskich i słowiańskich.

Całość kończy jednak kompozycja Regnabit (tj. [On] będzie królował), co może stanowić nawiązanie do chrześcijaństwa, wokół którego koncentrowały się wcześniejsze albumy. Taki tytuł nosiło też czasopismo katolickie z lat 20., w którym publikował Renat Guénon – postać skądinąd ceniona na scenie militarno-neofolkowej.

No i niespodzianka: z albumem można się w całości zapoznać na bandcampowym profilu grupy.