50 lat Konwencji Światowego Dziedzictwa UNESCO. Osiągnięcia i wyzwania w Europie

Międzynarodowe Centrum Kultury

50 lat Konwencji Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Osiągnięcia i wyzwania w Europie

W 2022 roku przypada 50. rocznica uchwalenia przez Zgromadzenie Generalne UNESCO Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego. Z tej okazji od 8 do 10 czerwca w Międzynarodowym Centrum Kultury (Rynek Główny 25) odbędzie się międzynarodowa konferencja naukowa. Jej organizatorami są MCK i Polski Komitet Narodowy Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków i Miejsc Historycznych (ICOMOS), a współorganizatorem – Urząd Miasta Krakowa. Konferencja odbędzie się stacjonarnie oraz online.

Paryska Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego z roku 1972 nie tylko zglobalizowała problem ochrony zabytków, lecz także spopularyzowała pojęcie dziedzictwa kulturowego. Kraje europejskie były wśród pierwszych, które ratyfikowały konwencję, a wśród dwunastu wpisów inicjujących w 1978 r. Listę światowego dziedzictwa UNESCO znalazły się trzy z Europy, w tym Kraków.

Celem konferencji naukowej będzie nie tylko celebrowanie jubileuszu Konwencji, lecz także merytoryczne podsumowanie jej dotychczasowych doświadczeń i dorobku w Europie, ocena obecnej sytuacji i perspektyw, sformułowanie prognoz i zadań na przyszłość. – W samej nazwie konwencji mamy już dwa kluczowe zagadnienia i jednocześnie pytania, na które będziemy poszukiwali odpowiedzi. Po pierwsze, czym jest światowe dziedzictwo? Musimy poddać zdefiniowaniu miliony elementów na całym świecie, spełniające warunki konieczne do bycia dziedzictwem, a następnie zdecydować, które z nich wybrać, aby stworzyć zbiór, jaki uznamy za reprezentatywny dla światowego dziedzictwa. Po drugie, elementy wpisane na Listę światowego dziedzictwa UNESCO podlegają ochronie, gdyż są ważne dla całej ludzkości. W związku z tym rodzi się pytanie, czy należycie te elementy chronimy – wyjaśnia pan prof. Bogusław Szmygin, prezes Polskiego Komitetu Narodowego ICOMOS.

Powierzenie polskim instytucjom organizacji jubileuszowego wydarzenia jest wyrazem uznania wkładu naszego kraju w ratowanie i konserwację dziedzictwa. Wybór Krakowa na miejsce konferencji także jest szczególny. – Międzynarodowe Centrum Kultury po raz kolejny gości konferencję Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków ICOMOS. To nie przypadek. Już w 1995 roku byliśmy gospodarzem światowych obchodów trzydziestolecia tej organizacji, która narodziła się w roku 1965 na Wawelu. Pod patronatem ICOMOS obchodziliśmy też w maju 2006 roku nasze piętnastolecie konferencją Dziedzictwo kulturowe u progu XXI wieku. Szanse i wyzwania. Dziś pod dachem MCK spotykają się przedstawiciele narodowych komitetów ICOMOS z Europy, by podsumować przypadające w tym roku pięćdziesięciolecie działania Konwencji światowego dziedzictwa UNESCO i dyskutować o jej przyszłości – mówi pan prof. Jacek Purchla, założyciel i wieloletni dyrektor MCK, przewodniczący Polskiego Komitetu ds. UNESCO w latach 2015–2020 oraz Komitetu Światowego Dziedzictwa UNESCO (2016–2017). – Cieszy mnie, że dzięki MCK Kraków po raz kolejny staje się dziś miejscem refleksji nad naszymi wspólnymi obowiązkami wobec ochrony dziedzictwa kulturowego utrwalonego poprzez Listę światowego dziedzictwa UNESCO. To, po pamiętnej 41. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa UNESCO w Krakowie w lipcu 2017 roku, kolejne potwierdzenie ważnego miejsca Polski w międzynarodowej debacie nad przyszłością naszej wspólnej przeszłości – dodaje.

W prestiżowym wydarzeniu weźmie udział ponad pięćdziesięciu europejskich badaczy i specjalistów sprawujących pieczę nad miejscami dziedzictwa UNESCO. Obrady zainaugurują pani prof. Teresa Patrício, prezes Międzynarodowego Komitetu ICOMOS; pan prof. Bogusław Szmygin, prezes Polskiego Komitetu Narodowego ICOMOS; pani Agata Wąsowska-Pawlik, dyrektor MCK; pan Bogusław Kośmider, zastępca prezydenta Krakowa. Specjalne słowa do uczestników przekaże z Warszawy pan prof. Piotr Gliński, wicepremier i minister kultury i dziedzictwa narodowego.

8 czerwca odbędzie się wewnętrzne spotkanie europejskich narodowych komitetów ICOMOS. W trakcie kolejnych dni konferencji (9–10 czerwca) tematyka zostanie ujęta w formie otwartych dla publiczności sześciu sesji, podejmujących między innymi zagadnienia doświadczeń i problemów europejskich miast wpisanych na Listę światowego dziedzictwa UNESCO oraz wynikających z nich niezbędnych modyfikacji, możliwości wykorzystania doświadczeń systemu w krajowych systemach ochrony dziedzictwa i współpracy wyszehradzkiej jako przykładu regionalnej dbałości o miejsca z Listy. Wybuch wojny na Ukrainie i kontekst celowego niszczenia dziedzictwa sprawił, że w programie nie mogło zabraknąć specjalnej sesji poświęconej obecnym wydarzeniom. – Międzynarodowe Centrum Kultury od samego początku realizuje regionalną, środkowoeuropejską współpracę w obszarze dziedzictwa kulturowego. Organizujemy specjalistyczne szkolenia, konferencje, koordynujemy współpracę wyszehradzką. Dlatego też uważam, że zorganizowanie takiej sesji na forum gromadzącym najwybitniejszych specjalistów, członków Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków, jest naszym obowiązkiem – podkreśla pani Agata Wąsowska-Pawlik, dyrektor MCK.

Obrady odbędą się w języku angielskim z tłumaczeniem na język polski. Uczestnictwo online w konferencji będzie możliwe poprzez bezpłatną rejestrację na platformie.

***

W ciągu półwiecza Konwencja światowego dziedzictwa UNESCO okazała się największym sukcesem Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury w wymiarze globalnym. Obecnie wśród ponad 1100 miejsc światowego dziedzictwa blisko 40 procent stanowią miejsca europejskie. Setki najcenniejszych europejskich dóbr kultury zostały więc uznane za światowe dziedzictwo, a blisko 1000 kolejnych znajduje się na Liście informacyjnej, zatem kraje europejskie aktywnie i powszechnie uczestniczą w systemie światowego dziedzictwa, a najcenniejsze dziedzictwo Europy ma status dóbr światowego dziedzictwa UNESCO.

Znaczenie ruchu światowego dziedzictwa UNESCO wykracza poza zabytki i miejsca wpisane na Listę. Zwraca uwagę powszechność Konwencji, do której przystąpiło więcej państw niż jest członków ONZ. Z perspektywy ochrony całego dziedzictwa największe znaczenie ma doskonalenie metod analizy i form ochrony dóbr światowego dziedzictwa oraz szerokie rozpowszechnianie tych wzorców. Dotyczy to oceny wartości dziedzictwa, analizy autentyzmu i integralności oraz wielu rozwiązań w zarządzaniu dziedzictwem, między innymi oceny zagrożeń, monitoringu, współpracy z interesariuszami. Standard tych działań jest wprowadzany do ochrony innych zabytków, gdyż specjaliści zajmujący się tymi problemami działają w wielu krajach i przenoszą te rozwiązania do krajowych systemów ochrony dziedzictwa. Ruch światowego dziedzictwa UNESCO stał się ważnym elementem rozwoju światowej teorii oraz praktyki konserwatorskiej.

Lista światowego dziedzictwa UNESCO ważna jest również dla propagowania idei ochrony dziedzictwa, jest bowiem marką powszechnie znaną i rozpoznawaną. Dziedzictwo i jego ochrona są postrzegane jako przedmiot dumy, ważny element tożsamości i znaczący czynnik gospodarczy. Zabytki i miejsca wpisane na Listę stały się celem odwiedzin milionów turystów, dzięki czemu ochrona dziedzictwa jest już oczywistym elementem strategii działania władz zarówno centralnych, jak i lokalnych.

Program konferencji UNESCO 8-10.06.2022