Arcydzieła Augusta Zamoyskiego. Pokaz konserwatorski

Muzeum Narodowe w Warszawie

Arcydzieła Augusta Zamoyskiego. Pokaz konserwatorski

Muzeum Narodowe w Warszawie

Aleje Jerozolimskie 3

17 maja – 25 sierpnia 2019 roku

Kolekcja Augusta Zamoyskiego (1893–1970) została w 2019 roku zakupiona dla Muzeum Narodowego w Warszawie. To zbiór wyjątkowy, gromadzący prace jednego z najważniejszych polskich rzeźbiarzy XX wieku i reprezentatywny dla całej jego twórczości. Pierwszej w Polsce prezentacji tej kolekcji towarzyszy pokaz konserwatorski wykonywany na żywo.

Arcydzieła Augusta Zamoyskiego w MNW

Kolekcja prezentowana w Muzeum Narodowym w Warszawie składa się z 93 rzeźb pochodzących ze wszystkich okresów twórczości Augusta Zamoyskiego, od wczesnych prac powstałych jeszcze w rodzinnym majątku artysty w Jabłoniu na Lubelszczyźnie, po prace z ostatnich lat życia, w tym projekt rzeźby Zmartwychwstanie, którą przygotowywał na swój nagrobek w Saint-Clar-de-Rivière. Na ekspozycji znalazły się m.in. marmurowa Rhea, spleceni w uścisku Ich dwoje w wersji z czarnego marmuru oraz drewna, Portret Serge’a Lifara z kersantytu, a także Pochylona z białego marmuru, wykuty z żelaza Krokodyl, Portret formistyczny Antoniego Słonimskiego w diorycie oraz brązowe rzeźby takie jak Święty Jan Chrzciciel albo studium do pomnika Fryderyka Chopina. Prezentowany zbiór jest świadectwem ewoluowania formy oraz warsztatu artysty. W takim sensie kolekcja jest kompletna i daje wyobrażenie o całokształcie twórczości Augusta Zamoyskiego, choć oczywiście nie obejmuje wszystkich jego prac.

Pokaz konserwatorski

Rzeźby Augusta Zamoyskiego, które przyjechały do Warszawy, są w różnym stanie zachowania. Prezentacja Arcydzieła Augusta Zamoyskiego pozwala obejrzeć przy pracy konserwatorów, którzy zwyczajowo wykonują swoje rzemiosło za zamkniętymi drzwiami muzealnych pracowni: od 17 maja przez sześć kolejnych tygodni, aż do końca czerwca, prace będą po kolei czyszczone, myte i konserwowane na oczach zwiedzających. Konserwatorzy w wydzielonej przestrzeni wystawienniczej będą kolejno przeprowadzać proces renowacji wszystkich eksponowanych rzeźb. Prace konserwatorskie wykonywane na mokro będą z kolei odbywać się w specjalnie zaaranżowanej przestrzeni na dziedzińcu głównym. Ze względu na różnorodność materiałów, z których rzeźby powstawały – August Zamoyski tworzył m.in. w marmurze, granicie, diorycie, brązie, gipsie i drewnie – pokaz konserwatorski technicznie będzie bardzo zróżnicowany. Po zakończeniu procesu konserwacji dzieła pozostaną w MNW przez kolejne tygodnie do końca sierpnia, aby zwiedzający mogli zapoznać się z efektami przeprowadzonych prac. Jesienią część odrestaurowanych rzeźb trafi na wystawę w Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie, poszerzoną o bogate archiwum rzeźbiarza: notatniki, szkicowniki, fotografie i korespondencję.

Rzeźbiarska pracownia w MNW

Na czas trwania prezentacji muzealna galeria zmieniła się w rzeźbiarską pracownię. Obok charakteru prezentacji kolekcji i warsztatowego wystroju wnętrza uwagę na sam proces twórczy i powstawanie dzieła sztuki kierują również oryginalne kawalety i narzędzia Augusta Zamoyskiego, które razem z kolekcją rzeźb przyjechały do MNW. Artysta często sam wykuwał, hartował i szlifował narzędzia rzeźbiarskie, gdyż dłuta i młotki dostępne w handlu okazały się zbyt prymitywne dla osiągnięcia tego, co chciał wydobyć z twardego kamienia. Jako elementy scenograficzne wykorzystano także skrzynie oraz drewniane klatki, w których transportowano rzeźby z Francji do Polski. Wystawę uzupełniają współczesne wydruki fotografii archiwalnych autorstwa Eustachego Kossakowskiego oraz krótki filmowy reportaż z procesu pakowania i transportu kolekcji do Warszawy. Dopełnieniem całej wystawy są umieszczone na ścianach galerii cytaty z pamiętników, listów i wypowiedzi artysty, pozwalające lepiej zrozumieć twórczość Augusta Zamoyskiego.

Z Francji do Warszawy

August Zamoyski rzeźbił przez ponad pół wieku. Aż 30 lat swojej twórczej aktywności spędził we Francji. Losy prezentowanej kolekcji odzwierciedlają burzliwą biografię jej twórcy: rzeźby wielokrotnie zmieniały miejsce przechowywania i ekspozycji w związku z licznymi przeprowadzkami artysty. Największym wyzwaniem była podróż morska na trasie Brazylia–Francja: rzeźbiarz załadował wtedy na statek kilkanaście skrzyń ze swoimi pracami, w tym z marmurową Rheą ważącą ponad 500 kilogramów. Po śmierci artysty z inicjatywy wdowy, Heleny Peltier-Zamoyskiej, zostało utworzone prywatne, małe muzeum w Prieuré des Granges we francuskich Pirenejach: w zupełnym odosobnieniu, daleko od zabudowań mieszkalnych, wśród gęstych lasów. Druga część spuścizny po artyście była prezentowana nieopodal, w pocysterskim średniowiecznym klasztorze w Sylvanès. To właśnie stamtąd kolekcja została zakupiona i w marcu 2019 roku przywieziona do Warszawy. – Sam Zamoyski bardzo troszczył się o zachowanie swego dorobku: niechętnie pozbywał się rzeźb, a kilka razy nawet odkupił sprzedane prace od właścicieli. Pragnął, aby kolekcja nie uległa rozproszeniu i aby znalazła miejsce odpowiednie dla jej ekspozycji. Choć nie pozostawił testamentu, wiele razy wyrażał nadzieję, że będzie to właśnie Muzeum Narodowe w Warszawie – mówi pani Ewa Ziembińska, kuratorka prezentacji w MNW.

O artyście

August Zamoyski to jeden z najważniejszych polskich rzeźbiarzy XX wieku. Pierwsze nauki pobierał w Jabłoniu, w majątku rodzinnym hrabiów Zamoyskich, gdzie u miejscowego kowala i stolarza nauczył się podstaw rzemiosła. Po wybuchu wojny w 1914 roku dostał się do niewoli niemieckiej. Dzięki staraniom krewnych wkrótce trafił do Berlina, pracował tam jako pomocnik kamieniarza. Wkrótce poznał Ritę Sacchetto, znaną tancerkę, która skłoniła go do wyboru drogi artystycznej. Pomimo sprzeciwu rodziny Rita została jego żoną. W Berlinie i Monachium studiował rysunek i rzeźbę. Zaprzyjaźnił się ze Stanisławem Przybyszewskim, za jego pośrednictwem związał się z kręgiem pisma „Zdrój” i grupą Bunt. Wystawiał wówczas swoje prace w Poznaniu i Berlinie. W 1918 roku kupił w Zakopanem dom i tam zamieszkał. Należał do środowiska zakopiańskiej bohemy. Współtworzył grupę Ekspresjonistów Polskich, która wkrótce przyjęła nazwę Formistów. Wystawiał m.in. w Krakowie, Warszawie, Lwowie i Poznaniu. Od 1923 roku mieszkał we Francji, jednak kilka miesięcy w roku spędzał w Zakopanem, gdzie zachował pracownię. W tym okresie osiągał sukcesy sportowe (był zapalonym biegaczem, narciarzem, cyklistą). Do jego najbardziej spektakularnych dokonań należał przejazd rowerem z Paryża do Zakopanego – 2928 kilometrów w ciągu kilkunastu dni, po 130 km dziennie. Należał do głównych organizatorów wystawy sztuki polskiej w Paryżu w 1929 roku. W latach 1940–1955 przebywał w Brazylii, gdzie założył i prowadził szkoły rzeźby w Rio de Janeiro, przy Akademii Sztuk Pięknych, oraz samodzielną szkołę w São Paulo. Od 1955 do śmierci mieszkał i tworzył we Francji.

Prezentacja zorganizowana przez Muzeum Narodowe w Warszawie w ramach zadania Zamoyski ocalony. Prezentacja kolekcji zakupionej do zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie. Kuratorka: Ewa Ziembińska, Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego w Królikarni / Muzeum Narodowe w Warszawie.

Godziny otwarcia

wtorki–czwartki: 10.00–18.00, piątki: 10.00–21.00, soboty–niedziele: 10.00–18.00, poniedziałki: nieczynne