Jesteś tutaj: Ogłoszenia i aktualności » Konferencje i prelekcje » Kraków: Cud światła. Witraże średniowieczne w Polsce

Cud światła. Witraże średniowieczne w Polsce

Muzeum Narodowe w Krakowie

Skrzydła z Trzebuni. Nowe spojrzenie

Dzieje polskiej sztuki dawnej wciąż skrywają wiele tajemnic. Historycy sztuki i konserwatorzy niczym detektywi odkrywają fascynujące wątki i zapomniane tematy uwiecznione w dziełach nieznanych autorów. Z tej okazji Muzeum Narodowe w Krakowie zaprasza do Pałacu Biskupa Erazma Ciołka przy ul. Kanoniczej 17 na wyjątkowy wykład poświęcony Tryptykowi z Trzebuni.

Wykład odbędzie się w Sali Cnót w Galerii Sztuki Dawnej Polski. XII-XVIII wieku 18 lutego 2020 roku o godz. 18.00, a wygłoszą go pani dr Monika Tarnowska-Reszczyńska oraz pan dr Wojciech Marcinkowski. Prelegenci przedstawią rezultaty prowadzonych przez siebie studiów nad ważnym dziełem malarstwa tzw. pięknego stylu około 1400 roku. Skrupulatne dochodzenie konserwatorskie dało podstawę do przewartościowania opinii powtarzanych bezkrytycznie w literaturze przedmiotu. Rezultatem jest nowa teoretyczna rekonstrukcja przepadłej struktury dzieła, uwzględniająca – do tej pory praktycznie nieznaną – rewersową stronę skrzydeł. Wstęp wolny.

Miłość w cieniu awangardy

Do 15 marca w Kamienicy Szołayskich przy pl. Szczepańskim 9 trwa wystawa pt. Idzie młodość! I Grupa Krakowska, która jest opowieścią o krótkim, aczkolwiek niezwykle intensywnym momencie z życia krakowskiej awangardy. Wielowymiarowość wystawy pozwala przyjrzeć się bohaterom z różnych perspektyw, dzięki czemu odwiedzający mają okazję poznać prywatne losy młodych i zaangażowanych artystów wplecione w historie XX-wiecznego Krakowa.

15 lutego o godz. 16.30 odbędzie się oprowadzanie tematyczne po wystawie, które poprowadzi pani Anna Budzałek. Oprócz obejrzenia ponad 300 prac, tj. rysunków, grafik, a także rzeźb i obrazów, odwiedzający będą mogli jeszcze bliżej poznać bohaterów wystawy, w tym ich zawiłe i skomplikowane historie miłosne. Wstęp z biletem do galerii. Konieczna rezerwacja, tel. 12 433 57 44.

Wydarzenia edukacyjne:

14 lutego

Ferie w Muzeum: Historia przyjaźni Józefa Mehoffera i Stanisława Wyspiańskiego

cykl: Klucze do kolekcji. Ferie zimowe w MNK (warsztaty dla dzieci w wieku od 5 do 10 lat)

Muzeum Karola Szymanowskiego w willi Atma, ul. Kasprusie 19, Zakopane, godz. 10.00, 11.30

prowadzenie: p. Agnieszka Gąsienica-Giewont, wstęp: 5 zł

konieczna rezerwacja, tel. 12 433 57 44

***

Poznaj z nami Muzeum: otwarte oprowadzania po Muzeum Książąt Czartoryskich

Muzeum Książąt Czartoryskich, ul. Pijarska 6, godz. 17.30

prowadzenie: p. Kamil Gibas, wstęp z biletem do galerii

konieczna rezerwacja, tel. 12 433 57 44

***

„… nie jestem mu tym, czym ja myślałem, że on mi jest…”

cykl: Z Pegazem w tle

Dom Józefa Mehoffera, ul. Krupnicza 26, godz. 18.00

prowadzenie: p. Danuta Godyń, wstęp wolny

16 lutego

Oprowadzanie kuratorskie: Cud światła

Gmach Główny, al. 3 Maja 1, wystawa Cud światła. Witraże średniowieczne w Polsce, godz. 12.00

prowadzenie: p. Dobrosława Horzela, wstęp z biletem do galerii

18 lutego

Spotkanie z kolekcją

cykl: Muzeum przyjazne (spotkanie dla osób z niepełnosprawnością intelektualną)

Muzeum Książąt Czartoryskich, godz. 10.00

wstęp: 5 zł

konieczna rezerwacja, tel. 12 433 57 44

***

Prywatny skarbiec Wyspiańskiego

cykl: Rozmowy o literaturze

Gmach Główny, godz. 10.15

prowadzenie: p. Filip Skowron, wstęp: 1 zł

***

Poznaj z nami Muzeum: otwarte oprowadzania po Muzeum Książąt Czartoryskich

Muzeum Książąt Czartoryskich, godz. 17.30

prowadzenie: p. Michał Markieta, wstęp z biletem do galerii

konieczna rezerwacja, tel. 12 433 57 44

19 lutego

Poznaj z nami Muzeum: otwarte oprowadzania po Muzeum Książąt Czartoryskich

Muzeum Książąt Czartoryskich, godz. 17.30

prowadzenie: p. Michał Markieta, wstęp z biletem do galerii

konieczna rezerwacja, tel. 12 433 57 44

***

Galeria Rzemiosła Artystycznego

cykl: Muzeum po godzinach

Gmach Główny, Galeria Rzemiosła Artystycznego, godz. 18.00

prowadzenie: p. Magdalena Schuster, wstęp z biletem do galerii

20 lutego

Poznaj z nami Muzeum: otwarte oprowadzania po Muzeum Książąt Czartoryskich

Muzeum Książąt Czartoryskich, godz. 17.30

prowadzenie: p. Martyna Majsterek, wstęp z biletem do galerii

konieczna rezerwacja, tel. 12 433 57 44

***

Poznajemy techniki suche – ołówek, gumka

cykl: Kurs rysunku (warsztaty)

Gmach Główny, godz. 17.30

prowadzenie: p. Anna Pomykalska-Marczuk, karnet na cykl zajęć: 275 zł

***

Jak to jest zrobione: pieczęcie

warsztaty

Muzeum Książąt Czartoryskich, godz. 18.00

prowadzenie: p. Tadeusz Grajpel, wstęp: 60 zł

konieczna rezerwacja, tel. 12 433 57 44

 Stworzenie aniołów, w prezbiterium Kościoła Mariackiego, ok. 1365 r., Bazylika Mariacka w Krakowie

Cud światła. Witraże średniowieczne w Polsce

14 lutego26 lipca 2020 roku

„Cud światła” to opowieść o witrażach, szklanych obrazach ożywianych światłem, stawiająca pytania, czym one były w epoce średniowiecza, kiedy i dlaczego zaczęły znikać z pola widzenia, a w końcu – jakie drogi prowadziły do ich ponownego odkrywania w XIX wieku.

Wystawa „Cud światła. Witraże średniowieczne w Polsce” to pierwsza tak obszerna prezentacja średniowiecznych witraży w Muzeum Narodowym w Krakowie. Jest pionierska w skali całego polskiego muzealnictwa – zarówno ze względu na wartość pokazanych dzieł, ich merytoryczne opracowanie, jak i kwestie konserwatorskie związane z ich eksponowaniem w muzeum. Witraże, choć rozwijały się także w późniejszych epokach historycznych, należą do symboli kultury średniowiecznej łacińskiej Europy. Kluczowe znaczenie ma tu tytułowy „cud światła”, odwołujący się do ówczesnej teologii późnego antyku i wczesnego średniowiecza, w której światłu nadano znaczenie symboliczne, odnoszące się do obecności Boga w świecie. W konsekwencji malarstwo witrażowe, w które integralnie jest wpisane światło, mogło zyskać tak istotne znaczenie ideowe i artystyczne, czego najlepszym wyrazem są monumentalne witraże w katedrach, kościołach i kaplicach gotyckich. Takie też treści znajdujemy w średniowiecznych witrażach z Polski prezentowanych na wystawie w Muzeum Narodowym w Krakowie. Pokazują one, w jaki sposób metafizyka światła znajdowała artystyczny wyraz, a tym samym, jakie obowiązywały wówczas definicje piękna, ale także jaką rangę miał witraż jako medium służące przekazywaniu często bardzo złożonych treści teologicznych i prawd wiary – mówi pan prof. dr hab. Andrzej Szczerski, dyrektor MNK.

Witraże – kombinacja odpowiednio przyciętych szkieł pokrytych kilkoma warstwami farby i wypalanych w piecu, następnie ujętych w ołowiane listwy – były znane już w czasach karolińskich, ale eksperymentów z barwnym szkleniem okien dokonywano znacznie wcześniej. W średniowieczu witraże wypełniały okna budynków świeckich, a najczęściej kościelnych; chwaląc swoim wielobarwnym przepychem Stwórcę świata, opowiadały historię zbawienia ludzkości, a w wizerunkach świętych ukazywały właściwe wzorce moralne. Przekazywały nieraz skomplikowane treści teologiczne, czytelne jedynie dla wykształconych; światłem i feerią barw oddziaływały na wszystkich. Witraże w średniowieczu były ogromnym artystycznym, technicznym i finansowym wyzwaniem, stając się potwierdzeniem prestiżu zleceniodawców. W okresie nowożytnym masowo usuwano je z okien, przez co do naszych czasów dotrwał znikomy ich procent. Do najpiękniejszych należą słynne witraże katedr w Chartres we Francji, w Kolonii w Niemczech, w Canterbury w Anglii. W Polsce najwięcej witraży średniowiecznych zachowało się w Małopolsce, a do najświetniejszych należą przeszklenia kościołów krakowskich: Mariackiego, Bożego Ciała oraz kościoła i klasztoru Dominikanów.

Na wystawie można zobaczyć 77 witraży z polskich kolekcji muzealnych i prywatnych oraz z kościołów i klasztorów, stworzonych między XII a XVI wiekiem. Pokaz dopełni 78 innych dzieł sztuki, takich jak obrazy, hafty, złotnictwo, dokumenty, rysunki, projekty witraży, grafiki i książki. Większość eksponatów nigdy nie była prezentowana publiczności, a wiele zostało zakonserwowanych specjalnie z myślą o tej wystawie. Wyjątkowym rarytasem są kwatery z okien kościoła Mariackiego w Krakowie, na co dzień umieszczone wysoko w oknach za Ołtarzem Wita Stwosza.

Czternastowieczne witraże z kościoła Mariackiego możemy uznać za rdzeń wystawy, a wyjątkowa możliwość pokazania ich publiczności stała się jednym z pretekstów do jej zorganizowania. Rusztowania zbudowane w prezbiterium do celów trwającej właśnie konserwacji Ołtarza Mariackiego dały możliwość wyjęcia z okien pewnej liczby witraży. Mój pomysł – mówi kuratorka wystawy, pani dr Dobrosława Horzela – podchwycił archiprezbiter kościoła Mariackiego, ks. dr Dariusz Raś, rozumiejący świetnie, że następna taka okazja może się nadarzyć za pół wieku. Bez życzliwości archiprezbitra oraz wielu innych osób i instytucji tej wystawy nie udałoby się zorganizować. Od kilku lat, dzięki grantowi ze środków Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki, wraz z zespołem specjalistów w zakresie historii sztuki, historii, konserwacji i fotograficznej dokumentacji dzieł sztuki pracuję nad „Korpusem witraży średniowiecznych w Polsce”. Zależało mi na tym, by wyniki naukowych dociekań przełożyć na komunikatywny język wystawy, udostępnić szerokiej publiczności zainteresowanej sztuką i jej historią. Wiele odkryć polskiej humanistyki pozostaje niestety znanych tylko wąskiemu gronu specjalistów. Tym razem jest inaczej. Chciałabym przybliżyć widzowi sztukę wprawdzie odległą w czasie, ale mogącą zafascynować nie tylko miłośników dawnych epok. Dla zainteresowanych zróżnicowanym przekazem sztuki współczesnej ciekawy może być choćby problem samego medium. Istotą unieruchomionego w oknie witraża jest przecież – co może zaskakujące – zmienność. Witraże to dzieła sztuki, które żyją dzięki światłu i w jego rytmie, w rytmie dnia i nocy, w rytmie pór roku. Pojawiają się i znikają niezależnie od naszej woli. Na wystawie pokazujemy także i ten fenomen.

Wystawa w Muzeum Narodowym w Krakowie to opowieść o zmianach rangi witrażownictwa w historii sztuki. Rozpoczyna ją część poświęcona specyfice zawodu witrażysty. Kim był, jakie umiejętności musiał posiadać, by tworzyć dzieła malarskie trwale związane z architekturą? Twórca witraży musiał konsultować się z architektem i budowniczym, by mieć na uwadze dopasowanie „świecącego obrazu” do okna. Przebudowy, katastrofy i inne wydarzenia losowe zmieniały witraże, jak więc je „czytać”?

Witraż jako rodzaj monumentalnego malarstwa uzupełnia nasz obraz sztuki średniowiecznej w Polsce. Następna część wystawy opowiada zatem o witrażach jako nieco zapomnianym rodzaju sztuki w kontekście innych jej mediów: haftów, złotnictwa, malarstwa tablicowego.

Kolejny temat to poszukiwanie odpowiedzi na pytanie: jak te dzieła oddziaływały, skoro znajdowały się bardzo wysoko? Czy konieczna była odpowiednia wiedza, by pojąć to malarstwo? A może witraż działał przez to, że światło – jako przejaw Boga – i kolory dzięki swojej symbolice zawsze mówią o Stwórcy?

W osobnej sali dokumenty i relikty archeologiczne próbują odpowiedzieć na pytania, jak to się stało, że witraże średniowieczne zniknęły z pola widzenia? Dlaczego i w jakich okolicznościach je wyrzucano, jaki był powód, że niszczały? Ile mamy jeszcze zamurowanych witraży i czekających na odkrycie rezerwatów archeologicznych kryjących szczątki szklanych dekoracji okiennych?

Do ponownego odkrycia witraży w Polsce doszło w 1820 roku, kiedy Duńczyk Bertel Thorvaldsen zachwycił się „starożytnymi oknami” w kościele Mariackim. Skutkiem tego były zainteresowanie prasy i dyskusja nad konserwowaniem tych dzieł. Od tamtego czasu zainteresowanie tego rodzaju sztuką rośnie. „Przypominanie” to zatem tytuł ostatniej części pokazu, prezentującej różne aspekty odkrywania witraży w XIX wieku: dokumentowanie, restaurowanie, projektowanie nowych witraży do gotyckich kościołów, wcześniej pozbawionych barwnych przeszkleń (hitem są projekty do katedry przemyskiej autorstwa Jana Matejki), wreszcie: kolekcjonerstwo witraży, problem reprezentowany między innymi przez znakomite, powstałe na początku XIII wieku dzieła z dawnej kolekcji Zamoyskich w Adampolu, ale też przez pastisze i falsyfikaty, które tak chętnie tworzyli dziewiętnastowieczni witrażyści i restauratorzy.

W tej części wystawy stworzono makietę prezbiterium kościoła Mariackiego, w której wnętrzu zobaczymy witraże z czasów Kazimierza Wielkiego. Na ich przykładzie widać, w jaki sposób warunki klimatyczne – deszcze, śniegi i wiatr – odcisnęły na tych dziełach swoje piętno.

Witraże nieczęsto goszczą na wystawach, a jeśli już, to nie jako malarstwo, lecz w „rezerwacie” zwanym rzemiosłem artystycznym. Prezentacja witraży to zawsze trudne przedsięwzięcie; przygotowania do wystawy zaczęły się już w 2016 roku. „Cud światła” to wyjątkowy pokaz. Rzadka okazja, by stanąć twarzą w twarz z tymi cudownymi obrazami.

Informacje dla zwiedzających:

Cud światła. Witraże średniowieczne w Polsce

14 lutego26 lipca 2020 roku

Gmach Główny (sala wystaw zmiennych, I piętro)

poniedziałki: nieczynne, wtorek-sobota: godz. 10.00-18.00, niedziela: godz. 10.00-16.00

Organizator: Muzeum Narodowe w Krakowie

Kurator: dr Dobrosława Horzela, koordynator: Ewa Kalita, projektantka: Sylwia Siudak

Kwatera ornamentalna w prezbiterium Kościoła Mariackiego, ok. 1360 r., Bazylika Mariacka w Krakowie

PMK Design
© Organizacja Monarchistów Polskich 1989–2024 · Zdjęcie polskich insygniów koronacyjnych pochodzi z serwisu replikiregaliowpl.com.