Cyrk

Muzeum Narodowe w Warszawie

Cyrk

Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego w Królikarni

ul. Puławska 113a, Warszawa

13 maja – 2 października 2022 roku

Cyrk to wystawa, która poprzez kuratorski wybór prezentowanych dzieł sztuki pokazuje nie tylko radosną stronę tego miejsca i ludzi z nim związanych, lecz także jego oblicze mniej znane publiczności: balansowanie nad przepaścią, melancholię i śmierć. Zapraszamy do oszałamiającego, kolorowego, a jednocześnie refleksyjnego świata tej, trochę już zapomnianej, rozrywki.

Narodziny nowożytnego cyrku przypadają na koniec XVIII wieku. Od tego czasu przedstawienia cyrkowe z udziałem dzikich zwierząt i ich treserów, akrobatów, woltyżerów i klaunów pobudzały wyobraźnię widzów. Z czasem powstał kulturowy mit cyrku, jako fantastycznego spektaklu i gabinetu cudów, który daje każdemu możliwość ucieczki od szarej rzeczywistości. Na wystawie w Królikarni można obejrzeć ponad 150 dzieł o tematyce cyrkowej – obrazów, rzeźb, fotografii, plakatów, grafik i rysunków. Są to prace takich artystów, jak: Roman Cieślewicz, Paweł Klee, Ferdynand Léger, Jan Lenica, Leopold Lewicki, Max Liebermann, Jan Młodożeniec, Tymon Niesiołowski, Teresa Pągowska, Paweł Picasso, Henryk Tomaszewski, Witold Wojtkiewicz i Andrzej Wróblewski. Prezentowanym pracom z XIX wieku i XX wieku towarzyszą dzieła współczesnych artystów, które wiążą cyrkową przeszłość z teraźniejszością. Tworzą one pomost między czasem, kiedy cyrk był wyjątkowym, wyczekiwanym wydarzeniem, a współczesnością, kiedy stał się już tylko jedną z wielu rozrywek. Większość obiektów pochodzi z kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie, część wypożyczono z Muzeów Narodowych w Krakowie, Poznaniu i Wrocławiu, z Biblioteki Narodowej, Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego, z Les Documents Cinématographiques w Paryżu oraz z Julinek Park.

Cyrk w Muzeum

Wystawa ma strukturę spektaklu cyrkowego. Po wprowadzeniu, czyli Entrée, gdzie widz zobaczy dzieła sztuki przybliżające historię nowożytnego cyrku i jego barwnych przedstawicieli, w kolejnych salach (Woltyżerka, Osobliwe, Intermezzo klauna, Tańczący na linie, Kulisy) pozna różne „twarze” cyrku. Zarówno tę radosną, pokazywaną ku rozbawieniu publiczności, jak i tę ukrywaną przed nią, naznaczoną smutkiem, cierpieniem, melancholią. Kulminacyjnym punktem ekspozycji jest cyrkowy namiot, czyli szapito, zaaranżowany w Rotundzie pałacu. Jest w nim prezentowany, po raz pierwszy w Polsce, niezwykły film Jana Painlevégo pt. Le Grand Cirque Calder 1927. Tytułowy wielki cyrk to w rzeczywistości cyrk miniaturowych figurek animowanych przez Aleksandra Caldera (1898–1976), amerykańskiego rzeźbiarza i prekursora sztuki kinetycznej.

Rozrywka dla wszystkich

Wystawa w Królikarni jest adresowana do dorosłych i dzieci, do osób, które pamiętają cyrk z dzieciństwa, i do tych, dla których jest już tylko encyklopedycznym pojęciem, do miłośników i do zdecydowanych przeciwników pokazów z użyciem zwierząt. Cyrk, podobnie jak widownia pod szapitem, która zawsze była miejscem egalitarnym, jest wystawą przeznaczoną dla wszystkich, dającą możliwość indywidualnego odbioru na różnych poziomach intelektualnego zaangażowania. Wystawa to dowód na trwającą od wieków wśród malarzy, rzeźbiarzy i rysowników fascynację tym gatunkiem sztuki. Inspirowała ich wolność i przekraczanie ludzkich możliwości demonstrowane podczas przedstawień. Dla niektórych z nich był to powrót do beztroskich lat młodości, inni doceniali w formie cyrkowej możliwość ucieczki od formalizmu. Niektórzy artyści utożsamiali się z odrębnością cyrkowców, doceniając ich wyłamywanie się poza istniejące konwenanse. Inni zachwycali się ich niemal nadludzką siłą, przeciwstawiającą się siłom natury. Tropienie tych fascynacji to jedna z wielu możliwości odczytania wystawy, którą daje dobór prezentowanych eksponatów.

Ekspozycji towarzyszą ilustrowana publikacja oraz bogaty program wydarzeń edukacyjnych i kulturalnych. Już w Noc Muzeów, 14 maja, wystawę można będzie zwiedzić bezpłatnie. W godzinach 17.00–22.00 zaplanowano także dodatkowe atrakcje, m.in. oprowadzania z muzealnymi edukatorami i cyrkowe animacje realizowane przez artystów z Julinek Park.

Kuratorka wystawy: Katarzyna Szydłowska-Schiller (Zbiory Sztuki Nowoczesnej MNW)

Wystawa powstała we współpracy z jednym z największych w Europie ośrodków sztuki cyrkowej – Julinek Park. To miejsce rozrywki dla całych rodzin. Znajduje się tam też jedyna w Polsce i jedna z nielicznych w Europie wystawa stała poświęcona roli i historii cyrku.

Godziny otwarcia: poniedziałki–wtorki: nieczynne, środy: 10.00–18.00, czwartki: 12.00–20.00, piątki–niedziele: 10.00–18.00

*****

Rozmowa o cyrku i zwierzętach

XVIII-wieczny cyrk Karola Hughesa na koniec pokazu rezerwował specjalną atrakcję – polowanie na lisa z udziałem 24 psów. W podobnym czasie paryski cyrk Astleya chlubił się końmi tańczącymi menueta. Czy te praktyki można zaliczyć do przeszłości? O spojrzeniu na arenę cyrkową z perspektywy dobrostanu zwierząt rozmawiać będą pani Katarzyna Szydłowska-Schiller, pani Ewa Zgrabczyńska, dyrektor poznańskiego ZOO, i pedagog cyrku, pani Paulina Chodnicka. Zapraszamy do pałacu w Królikarni 21 września o godz. 18.00.