XVI Japoński Październik / Historia Mniej Znana / finisaż wystawy „Godzinki Sobieskiego. Faksymile – Arcydzieło”

Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Sztuka Dalekiego Wschodu jest bardzo ważnym elementem kolekcji wilanowskiej. Japoński Październik, który organizujemy już po raz szesnasty, stanowi okazję, by poszczycić się tymi cennymi eksponatami i zaprosić do barokowego pałacu również miłośników Kraju Kwitnącej Wiśni.

Kolejni właściciele pałacu, twórcy kolekcji wilanowskiej, ulegali czarowi sztuki Dalekiego Wschodu. Niewątpliwie odczuwali i potrafili docenić piękno dzieł tworzonych przez artystów japońskich. Piękno to, mimo całej swojej odmienności od koncepcji europejskich, fascynuje i urzeka do dzisiaj, ale też stanowi wyzwanie dla odbiorcy. Niezwykle współcześnie brzmią postulaty udziału odbiorcy w tworzeniu dzieła sztuki, zostawienia miejsca na indywidualną interpretację, poszukiwania piękna w tym, co niedopowiedziane i przemijające – obecne w sztuce japońskiej od stuleci. Bliższa i łatwiejsza do zrozumienia wydaje się nam japońska wrażliwość na piękno przyrody, choć często inaczej postrzegamy rolę człowieka wobec natury. Dla zwolenników modnego ostatnio minimalizmu pociągające mogą być ideały wabi i sabi. Piękno iki, charakterystyczne dla kultury miejskiej okresu Edo, kryje w sobie zmysłowy powab, szyk, elegancję i błyskotliwość, ale też zdolność do poświęceń. W zgodnej opinii japonistów istota iki ciągle umyka ludziom Zachodu.

Mamy nadzieję, że kontakt z dziełami sztuki japońskiej, które mogą Państwo odkrywać w naszym pałacu, dostarczy wielu doznań estetycznych i pozwoli na docenienie różnorodności piękna. Szczególnie zapraszamy Państwa do nowo otwartej Galerii Magazynowej oraz na zajęcia towarzyszące XVI Japońskiemu Październikowi.

***

Historia Mniej Znana to cykl spacerów tematycznych adresowanych do odbiorców dorosłych.

Spacery zaczynają się o godz. 13.30, spotykamy się w szatni. Obowiązuje bilet wstępu do pałacu.

Dodatkowych informacji na temat programu udziela pani Nela Kokoszka, koordynator programów dla dorosłych, tel. (22) 544 28 38.

Antyczne opisy miłości zapisane w słowach i obrazach historii w Wilanowie pokazują, jak różnorodne i niejednoznaczne jest to pojęcie i jak rozmaite oblicza może miłość przyjmować. W świecie Astrei i Celadona, Amora i Psyche oraz Jana i Marysieńki poznamy historię z miłością w tle.

15 października: Z miłości do piękności – o kanonach urody i uwielbieniu dla piękna w XVII wieku

Spacer poświęcony miłości do piękna w epoce baroku – od obowiązujących kanonów urody, przez środki do ich osiągnięcia, kończąc na pięknych przedmiotach, którymi lubiano się otaczać. Zgłębimy świat staropolskiej pielęgnacji, zdrowia oraz urody. Porozmawiamy o XVII-wiecznym ideale piękna, o tym, jak do niego dążono i z jakich środków korzystano. Czasami były to zabiegi całkiem niekonwencjonalne… Dowiemy się także, czym były bibeloty, które tak lubiano gromadzić, i jaką miały wartość w życiu polskich elit.

***

Serdecznie zapraszamy na finisaż wystawy Godzinki Sobieskiego. Faksymile – Arcydzieło, który odbędzie się 20-22 października 2017 r. W ramach wydarzenia odbędą się wykłady oraz maraton warsztatowy. W niedzielę wystartujemy z warsztatami poświęconymi sztuce tworzenia manuskryptów, by na mecie zajrzeć do pracowni iluminatora, w której sporządzimy farby z naturalnych pigmentów ze spoiwem przygotowanym według dawnych receptur. Na naszej trasie spotkamy się również ze średniowiecznymi pergaministami, skrybami, rubrykatorami, korektorami, miniaturzystami, introligatorami.

Wykłady

Nauka o Trójcy Świętej wg św. Augustyna w miniaturze Mistrza Księcia Bedforda

21 października, godz. 11.00

Wykład pana Krzysztofa Guby w całości zostanie poświęcony analizie karty 203 r., która stanowi najprawdopodobniej jedyne zachowane w rękopisie średniowiecznym wyobrażenie plastyczne teorii psychologicznej św. Augustyna. Całostronicowa miniatura, obejmująca 9 mniejszych przedstawień, dowodzi ogromnej erudycji teologicznej Mistrza Księcia Bedforda. Genialny iluminator był zafascynowany przede wszystkim teorią o odbiciu Trójcy Świętej w bezgrzesznej duszy ludzkiej, którą znamionuje: pamięć, rozum i wola, co opisał św. Augustyn w traktacie De Trinitate.

Miejsce zbiórki: szatnia w pałacu (liczba miejsc ograniczona).

Wstęp z biletem do pałacu – do nabycia w kasie muzeum lub przez Internet.

„Godzinki Sobieskiego” – genialne dzieło Trzech Mistrzów

22 października, godz. 11.00

Wykład pani Katarzyny Krzywickiej zostanie poświęcony wyjątkowemu rękopisowi, który zmieniał miejsca przechowania i właścicieli, by trafić do rąk samego króla Jana III. To jeden z najbardziej bogato iluminowanych francuskich modlitewników z początku lat trzydziestych XV stulecia. To dzieło samego Mistrza Bedforda i jego utalentowanych naśladowców – Mistrza Falstofa i Mistrza Złotej Legendy Monachijskiej.

Godzinki Sobieskiego wpisują się w nurt „nowej pobożności” (devotio moderna), której źródła tkwią w augustynizmie, w pismach Pseudo-Dionizego Areopagity, św. Bernarda i św. Bonawentury. Zachęcali oni do szukania i znajdowania Boga w obrębie własnej duszy. Był to kierunek religijności praktykowany nie w czasie kościelnych ceremonii, ale w życiu codziennym, przez laików z różnych stanów. W odpowiedzi na potrzeby kultu prywatnego powstały Godzinki – modlitewniki wzorowane na liturgicznym kompendium używanym przez duchowieństwo do celebracji ośmiu godzin kanonicznych, zwanych Jutrznią, Laudą, Prymą, Tercją, Sekstą, Noną, Nieszporami i Kompletą.

Miejsce zbiórki: szatnia w pałacu (liczba miejsc ograniczona).

Wstęp z biletem do pałacu – do nabycia w kasie muzeum lub przez Internet.

Warsztaty

Dawne oprawy książkowe

20 października, godz. 18.00

Rodzaj oprawy w przypadku najstarszych rękopisów zależał głównie od tego, kto był ich adresatem. Te, które miały pozostać w klasztornych bibliotekach, oprawiano najczęściej w pergaminowe obwoluty. Wykorzystywano do tego celu karty ze zniszczonych już kodeksów. Natomiast księgi liturgiczne przeznaczone dla wysokich dostojników świeckich i duchownych zyskiwały niezwykle kosztowne oprawy, do których wykonania stosowano wszystkie znane wówczas techniki zdobienia i złotnicze. Do ich wyrobu używano kości słoniowej, były cyzelowane w złocie i srebrze, emaliowane. Niekiedy pełniły funkcję relikwiarzy, bo w ich okładzinach znajdowały się relikwie świętych. Od XV wieku skórę zastępowano aksamitem, a ich ornamentyka została wzbogacona o dekoracyjne guzy i zapięcia. Ten rodzaj opraw zwykło się określać mianem „opraw złotniczych” albo „ołtarzowych”.

Przedmiotem warsztatów prowadzonych przez pana Janusza Korzeniowskiego będą oprawy nieco skromniejsze, ale za to o wiele bardziej praktyczne. Do ich wykonania zostaną wykorzystane deski dębowe lub bukowe, które zostaną pokryte naturalną skórą. Ich narożniki zdobić będą dekoracyjne guzy. Tego typu oprawy były charakterystyczne dla rękopisów przeznaczonych do skryptoriów i bibliotek klasztornych.

Miejsce zbiórki: Wozownia (liczba miejsc ograniczona).

Wstęp z biletem do pałacu – do nabycia w kasie muzeum lub przez Internet.

O sztuce tworzenia manuskryptów

22 października, godz. 10.30

Średniowieczne manuskrypty to efekt pracy wielu artystów. Każdy z nich miał jednakowo ważny udział w powstaniu księgi, będącej nierzadko wyjątkowym dziełem sztuki, którego należało strzec niczym najcenniejszego skarbu. Księgi były przez kilka miesięcy, a nawet latami, ręcznie przepisywane gęsim piórem na pergaminie, bogato ozdabiane inicjałami czy całostronicowymi miniaturami, a na koniec oprawiane w kosztowne oprawy. Nad ich produkcją pieczę sprawowały klasztory.

Podczas warsztatów prowadzonych przez panią Katarzynę Pietrzak i pana Janusza Korzeniowskiego poznamy tajniki pracy średniowiecznych pergaministów, skrybów, rubrykatorów, korektorów, iluminatorów oraz ich materiały i narzędzia, jakich używali w trakcie swojej pracy. Poznamy kolejne etapy w procesie powstawania rękopiśmiennej księgi. Pokażemy, jak numerowano karty w składce zgodnie z obowiązującą w średniowieczu zasadą numeracji zawartości rękopisów. Opowiemy o różnych typach dawnych opraw książkowych. Uczestnicy warsztatów będą mieli okazję ocenić swoje predyspozycje i zdolności przy wyborze zakresu prac, jakie potencjalnie mogliby wykonywać w średniowiecznym skryptorium.

Miejsce zbiórki: szatnia w pałacu (liczba miejsc ograniczona).

Wstęp z biletem do pałacu – do nabycia w kasie muzeum lub przez Internet.

Inicjał – litera nad literami

22 października, godz. 13.30

Zdobnictwo liter ma wielowiekową tradycję i stanowi niewątpliwie dziedzinę sztuki wywodzącą się ze średniowiecznego inicjału. Początkowo ozdobna pierwsza litera w słowie rozpoczynającym tekst miała ułatwiać czytelnikowi odnalezienie właściwego fragmentu dzieła. Dość szybko inicjał przestał pełnić funkcję wyłącznie użyteczną. Iluminatorzy bowiem odkryli niebywały potencjał sztuki dekorowania liter, które zaczęły zwracać uwagę już nie tylko swoją wielkością i kolorem, ale także bogatą ornamentyką i historią.

W trakcie warsztatów prowadzonych przez panią Katarzynę Pietrzak i pana Janusza Korzeniowskiego odkryjemy różne typy inicjałów, od najprostszych, czyli kaligraficznych, po inicjały malarskie, aż po najbardziej złożone – ornamentalne i figuralne. Opowiemy, w jaki sposób i kto tworzył tak piękne litery na kartach dawnych rękopisów.

Uczestnicy warsztatów wcielą się w rolę iluminatora i wykonają przy użyciu kredek akwarelowych inicjały będące przerysami z Godzinek Sobieskiego.

Miejsce zbiórki: szatnia w pałacu (liczba miejsc ograniczona).

Wstęp z biletem do pałacu – do nabycia w kasie muzeum lub przez Internet.

W pracowni iluminatora

22 października, godz. 16.00

Prezentowany na wystawie w pałacu w Wilanowie manuskrypt to jeden z najbardziej bogato iluminowanych francuskich modlitewników. Przez wiele lat należał do króla Jana III oraz jego wnuczki, królowej Anglii, Szkocji i Irlandii Marii Klementyny.

W trakcie warsztatów prowadzonych przez panią Katarzynę Pietrzak i pana Janusza Korzeniowskiego zajrzymy do pracowni podobnej do tych, w których powstawały tak bogato zdobione księgi, i poznamy tajniki pracy średniowiecznych iluminatorów. Uczestnicy warsztatów poznają barwniki roślinne, zwierzęce i mineralne. Na bazie tych ostatnich sporządzimy farby, dla których spoiwem będzie przygotowany według dawnych receptur klej z białka jajka kurzego.

Miejsce zbiórki: Wozownia (liczba miejsc ograniczona).

Wstęp z biletem do pałacu – do nabycia w kasie muzeum lub przez Internet.

Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, ul. Stanisława Kostki Potockiego 10/16, Warszawa