Finisaż wystawy „Niechciana stołeczność. Architektura i urbanistyka Krakowa w czasie okupacji niemieckiej 1939–1945”

Międzynarodowe Centrum Kultury

Finisaż wystawy Niechciana stołeczność.

Architektura i urbanistyka Krakowa w czasie okupacji niemieckiej 1939–1945

To już ostatnia szansa, by zwiedzić w Międzynarodowym Centrum Kultury (Rynek Główny 25) wystawę Niechciana stołeczność. Architektura i urbanistyka Krakowa w czasie okupacji niemieckiej 1939–1945. Prezentowane w Galerii plany urbanistyczne i infrastrukturalne, najważniejsze projekty architektoniczne oraz zdjęcia z czasów II wojny światowej pozwalają przyjrzeć się przekształceniom i zmianom, jakim poddane zostało miasto w okresie swojej wymuszonej, okupacyjnej stołeczności, a której skutków, często nieświadomie, doświadczamy do dzisiaj – podkreśla pani Agata Wąsowska-Pawlik, dyrektor MCK.

Aby pogłębić refleksję nad „kłopotliwym dziedzictwem” Trzeciej Rzeszy w Krakowie, w Centrum przygotowano bogaty program finisażu (24 maja – 5 czerwca 2022 roku):

Spotkania z gośćmi

2 czerwca – Co z Feniksem? Dylematy konserwatorskie i dziedzictwo kłopotliwe

Dom Towarzystwa Ubezpieczeniowego Feniks przy Rynku jest wyjątkowym zapisem zmian zachodzących w polskiej architekturze pierwszej połowy XX wieku oraz intrygującym problemem konserwatorskim. Tuż przed pierwszą wojną światową dla potrzeb hotelu w narożu Rynku i ul. Św. Jana wyburzono mury średniowiecznych kamienic. Nowy budynek zaczęto wznosić dopiero pod koniec lat 20. Początkowo projekt nawiązywał do form barokowych, później rodzimego renesansu, ostatecznie jego autor, Adolf Szyszko-Bohusz, nadał mu nowoczesny, modernistyczny kształt. Budynek od samego początku budził kontrowersje, często złość i niechęć. Podczas okupacji modernistyczne elewacje gmachu Feniksa autorstwa Adolfa Szyszko-Bohusza uznano za niegodne Adolf Hitler Platz, jak nazwano wówczas Rynek Główny. Niemiecka przebudowa według projektu Jerzego Stahla zmieniła charakter Feniksa, odebrała mu modernistyczny ryt.

Po wojnie to miejsce nadal wpływało na krakowską architekturę. Przez kilka lat mieściło biuro Miastoprojektu, tam powstawały plany Nowej Huty. Nie był to jednak czas umożliwiający refleksję nad architekturą międzywojennego modernizmu. Współcześnie stajemy przed pytaniem, jak postępować z budynkami o takiej historii. Upływ czasu wymusza kolejne prace konserwatorskie. Jak je prowadzić? Czy ważniejsze są wartość świadectwa i historia, czy też atrakcyjna forma symbolu nowoczesności, utracona podczas narodowosocjalistycznej okupacji?

W dyskusji wezmą udział pp. dr hab. Aneta Borowik, Grzegorz Piątek, Anna Syska, prof. Andrzej Szczerski, dr Michał Wiśniewski. Prowadzenie: pp. Magdalena Kursa, Michał Olszewski. Sala Pod Kruki, godz. 18.30.

Spotkanie z tłumaczeniem na polski język migowy będzie transmitowane na profilu Centrum na Facebooku.

Dr hab. Aneta Borowik – historyk sztuki, doktor nauk humanistycznych. Nauczycielka akademicka na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach. Autorka licznych publikacji poświęconych m.in. polskim architektom działającym w XIX i XX wieku. Kierowała Wojewódzkim Urzędem Ochrony Zabytków jako zastępca, a następnie (do września 2015 r.) jako śląski wojewódzki konserwator zabytków w Katowicach. Od listopada 2018 do lutego 2019 r. pełniła funkcję małopolskiego wojewódzkiego konserwatora zabytków. Jako ekspert współpracowała z Międzynarodowym Centrum Kultury, Regionalnym Instytutem Dziedzictwa w Katowicach oraz Komitetem nagrody Europa Nostra. Pełniła również funkcję przewodniczącej Rady Programowo-Biznesowej w Zakładzie Historii Sztuki Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Prowadzi działalność w zakresie popularyzacji dziedzictwa kulturowego Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego. Podejmuje działania na rzecz ochrony zabytków regionu. Współpracowała z Instytutem Architektury w Krakowie przy katalogu wystawy Adolf Szyszko-Bohusz reakcyjny modernista oraz opracowaniu części merytorycznej Krakowskiego szlaku modernizmu.

Grzegorz Piątek – architekt, krytyk i historyk architektury, w latach 2005–2011 redaktor miesięcznika „Architektura-Murator”, w latach 2011–2019 członek zarządu Fundacji Centrum Architektury. W latach 2008–2009 koordynator części architektonicznej Polska!Year – polskiego sezonu kulturalnego w Wielkiej Brytanii. Kurator wystaw i projektów artystycznych związanych z architekturą. Autor książek i artykułów o architekturze, designie i mieście.

Anna Syska – historyk i popularyzatorka architektury. Autorka książki Spodek w Zenicie. Przewodnik po architekturze lat 1945–1989 w województwie śląskim. Zajmuje się dziedzictwem kulturowym województwa śląskiego i zachodniej Małopolski, a zwłaszcza architekturą XX wieku. Miłośniczka kundli i ceramiki wytwórni Steatyt. Pracuje jako miejska konserwator zabytków w Tychach. Prowadzi profil na Instagramie @to_tylko_architektura.

Prof. Andrzej Szczerski – historyk i krytyk sztuki, wykładowca i kierownik muzealniczych studiów kuratorskich (2005–2011) w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wykładał także na Uniwersytecie Goethego we Frankfurcie nad Menem (2003) i na Uniwersytecie St. Andrews w Wielkiej Brytanii (2004). Stypendysta zagranicznych uczelni i instytutów badawczych, m.in. Uniwersytetu Oksfordzkiego, Centralnego Instytutu Historii Sztuki w Monachium i Uniwersytetu dla Obcokrajowców w Perugii. Uzyskał także stypendia Fundacji Lanckorońskich i Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej oraz granty Narodowego Centrum Nauki i Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki. Laureat Nagrody Miasta Krakowa (1996) i Nagród Rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 2018 roku otrzymał doroczną Nagrodę Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w kategorii „Ochrona dziedzictwa kulturowego”. Autor wielu publikacji naukowych. Dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie.

Dr Michał Wiśniewski – absolwent Instytutu Historii Sztuki UJ oraz Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej. Pracownik Międzynarodowego Centrum Kultury, zaangażowany w realizację studiów podyplomowych Akademia Dziedzictwa oraz Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. Stypendysta Fulbrighta (Uniwersytet Columbia). Współzałożyciel i członek zarządu Fundacji Instytut Architektury. Interesuje się związkami architektury nowoczesnej i polityki.

Magdalena Kursa – dziennikarka „Gazety Wyborczej”. Pisze o polityce, samorządzie i zmianach w mieście.

Michał Olszewski – dziennikarz, pisarz, publicysta. W latach 2007–2012 pracował jako reporter i szef działu reportażu „Tygodnika Powszechnego”. Od 2014 redaktor naczelny krakowskiego oddziału „Gazety Wyborczej”. W 2015 otrzymał Nagrodę im. Ryszarda Kapuścińskiego za reportaż literacki za książkę Najlepsze buty na świecie.

Spacery

28 maja, godz. 11.00 – Okupowany Wawel – nowa architektura i funkcja. Spacer prowadzony przez pana Roberta Adamczaka.

4 czerwca, godz. 11.00 – Miasto-obóz-miasto. Miejsce pamięci KL Plaszow. Spacer prowadzony przez pana Kamila Karskiego.

Obowiązuje rezerwacja. Miejsce zbiórki będzie podane w zwrotnej wiadomości.

Tematyczne oprowadzania po wystawie

24 maja i 2 czerwca, godz. 16.30 – Podbijanie miasta – propaganda niemiecka w przestrzeni Krakowa 1939-1945

25 maja, godz. 16.30 – Budownictwo mieszkaniowe w czasie okupacji niemieckiej w Krakowie

26 maja i 31 maja, godz. 16.30 – Wawel – Hans Frank przejmuje zamek

27 maja i 3 czerwca, godz. 16.30 – Niemieckie zmiany architektoniczne w centrum Krakowa 1939-1945

Rezerwacja wejściówek odbywa się za pośrednictwem portalu Evenea.

Oprowadzania eksperckie i kuratorskie

28 maja, godz. 15.00 – Architektoniczna wizja Krakowa z lat 1939–1945. Zbiory Archiwum Narodowego w Krakowie

5 czerwca, godz. 14.00 – oprowadzanie kuratorskie, pani dr Żanna Komar

Oprowadzania dla seniorów – 26 maja, godz. 12.00 i 1 czerwca, godz. 15.00

Oprowadzanie w języku ukraińskim – 1 czerwca, godz. 16.30

Ponadto w każdy weekend zaplanowano kilka możliwości zwiedzania z grupą w języku polskim.

Dostępna niedziela – usłysz – zobacz – dotknij! – 29 maja

godz. 10.00–11.30 Spacer po Rynku Głównym z tłumaczeniem na polski język migowy. Prowadzący: pp. dr Michał Wiśniewski i Jakub Studziński. Obowiązują zapisy. Miejsce spotkanie zostanie podane w wiadomości zwrotnej.

Wydarzenia w Galerii

godz. 11.00–12.30 Warsztaty z audiodeskrypcją, z wykorzystaniem materiałów dotykowych oraz ścieżki dźwiękowej dla osób z niepełnosprawnością wzroku, prowadząca: pani Regina Mynarska.

godz. 12.00–13.30 Oprowadzanie z przewodnikiem w języku polskim.

godz. 14.00–15.30 Oprowadzanie z przewodnikiem w języku polskim z tłumaczeniem symultanicznym na polski język migowy, prowadzący: pp. Aleksandra Machaczka, Jakub Studziński.

godz. 16.00–17.00 Oprowadzanie z przewodnikiem w języku polskim dla osób 60+.

godz. 17.00–18.00 „Cichosza w Galerii MCK”: godzina ciszy dla wrażliwych sensorycznie oraz dla wszystkich, którzy cenią ciszę podczas zwiedzania wystawy.

MINIspotkania ze sztuką

5 czerwca, godz. 12.30 – Temat: Miasto. Kreatywne i pełne pomysłów niedzielne warsztaty plastyczne dla dzieci w wieku od czterech do dziesięciu lat.

Galeria jest otwarta od wtorku do niedzieli w godz. 10.00–18.00 (ostatnie wejście: godz. 17.00).