Gliwicki felieton intymny

Muzeum w Gliwicach

Gliwicki felieton intymny.
Zofii Rydet i Jerzego Lewczyńskiego relacje
z Alfredem Ligockim, Urszulą Czartoryską i Jerzym Buszą

Czytelnia Sztuki, Willa Caro, ul. Dolnych Wałów 8a

Wernisaż: 25 października 2024 r., godz. 17.00. Wstęp wolny.

Kuratorki: dr Kamila Dworniczak, Maria Franecka

Zapraszamy na wystawę, która opowiada o wyjątkowym porozumieniu pomiędzy Zofią Rydet i Jerzym Lewczyńskim a opiniotwórczymi krytykami sztuki – Alfredem Ligockim, Urszulą Czartoryską i Jerzym Buszą. Ekspozycja pokazuje ich relacje jako rodzaj toczącej się przez kilka dekad rozmowy na temat twórczości, stosunku do rzeczywistości czy wymiany środowiskowych nowinek. Krytycy sztuki podtrzymywali dialog z Zofią Rydet i Jerzym Lewczyńskim, nie tylko bywając regularnie w Gliwicach i pisząc o ich twórczości, lecz także korespondując czy dyskutując przy okazji przeglądów fotografii, konfrontacji, sympozjów i zjazdów. Gliwickie Towarzystwo Fotograficzne nie jawi się w tej historii jako blade tło, lecz jest dla teoretyków miejscem z wielu względów szczególnym. Do Gliwickiego Oddziału PTF jadę zawsze z przyjemnością – pisał Alfred Ligocki (1913–1984), wieloletni redaktor wydawnictwa Śląsk. Był autorem licznych publikacji o sztuce. Rozumiał wagę fotografii humanistycznej i zaangażowanego reportażu. Przeciwstawiał się estetyzacji fotografii. Gliwickie Towarzystwo jest chyba tym środowiskiem, które najbardziej lubię odwiedzać – donosiła w 1964 r. Urszula Czartoryska (1934–1998) na łamach najbardziej opiniotwórczego w tamtym czasie miesięcznika branżowego „Fotografia”. Czartoryska uważana jest za pierwszą krytyczkę fotografii w Polsce. Jej publikacja Przygody plastyczne fotografii (1965) była przełomowa na polskim gruncie i wpłynęła na postrzeganie tego medium przez całe pokolenie osób zainteresowanych sztuką. Pionierska była także jej aktywność polegająca na włączaniu fotografii do kolekcji muzealnej w Muzeum Sztuki w Łodzi. Gliwickie Towarzystwo Fotograficzne jest w skali krajowej zadziwiającym ewenementem, zjawiskiem nieporównywalnym, którego legendę warto publicznie opowiedzieć – relacjonował półtorej dekady później Jerzy Busza (1947–1997), łączący działalność krytyczną z poetycką. Umieszczał zjawiska artystyczne w kontekście szeroko pojętej kultury. Był pomysłodawcą i redaktorem naczelnym niszowego czasopisma fotograficznego „Obscura”, śledzącego aktualne trendy w teoretycznej refleksji nad fotografią czy problematyzującego zjawiska historyczne. Pismo umożliwiało też czytelnikowi zapoznanie się z tłumaczeniami zagranicznych tekstów.

Ekspozycja jest próbą uchwycenia charakteru wzajemnych relacji poprzez prezentację śladów przeszłości: archiwalnych zdjęć, listów i notatek. Zestawienie dzieła Zofii Rydet i Jerzego Lewczyńskiego z tekstami krytyczki i krytyków pozwala także dostrzec pokrewną wrażliwość tych osób. Ich niekiedy bardzo osobisty dialog przyczynił się do ukształtowania odrębnej tradycji myślenia o fotografii. Wystawie będzie towarzyszył katalog w formie papierowej i online, który ukaże się pod koniec bieżącego roku.

Ekspozycja i towarzysząca jej publikacja stanowią kolejny etap badań nad specyfiką gliwickiego ośrodka fotograficznego i jego miejscem w historii sztuki – stwierdził pan Grzegorz Krawczyk, kierownik ds. programowych i merytorycznych Muzeum w Gliwicach.

Wystawa będzie dostępna do 31 grudnia 2024 r.

W 2024 roku przypada setna rocznica urodzin Jerzego Lewczyńskiego i dziewięćdziesiąta rocznica urodzin Urszuli Czartoryskiej. Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.

Zapraszamy na oprowadzanie

30 listopada i 14 grudnia o godz. 15.00 o ekspozycji opowie Państwu pani Maria Franecka. Wstęp wolny.

Twórczość Andrzeja Różyckiego i przyjaźń artysty z Zofią Rydet

Zapraszamy na wykład online pana dr. Karola Jóźwiaka pt. Andrzej Różycki – od fotografii do fotozofii. 19 listopada o godz. 18.00 wystąpienie będzie transmitowane na profilu Czytelni Sztuki na Facebooku. W trakcie spotkania widzowie poznają prace Andrzeja Różyckiego (1942‒2021), które dzięki dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (Funduszu Promocji Kultury) stały się częścią naszej kolekcji. Prelegent opowie także o przyjaźni łączącej Andrzeja Różyckiego i Zofię Rydet.

Celem wykładu jest przedstawienie twórczości artystycznej Andrzeja Różyckiego od lat 60. do ostatnich prac. Oś narracji tego wykładu będzie stanowiła jego koncepcja fotozoficzności. Pojęcie to artysta ukuł w pierwszej dekadzie XXI wieku na określenie swoistej praktyki łączącej metafotografię, refleksję teoretyczną i filozoficzną nad współczesną kulturą wizualną i fotografią jako medium zapośredniczającym pamięć, procesy poznawcze i poczucie rzeczywistości. W wykładzie będę starał się wykazać, że problematyka łącząca się z fotozoficznością obejmuje w istocie całą twórczość Różyckiego, od jego eksperymentów w Grupie Zero-61, poprzez doświadczenia w ramach Warsztatu Formy Filmowej, poprzez twórczość z okresu fotografii sakralnej, na etapie fotozoficznym skończywszy. Ważnym wątkiem w ukształtowaniu się koncepcji fotozoficzności były spotkanie i bliska artystyczna relacja z Zofią Rydet, którą Różycki sam określał jako „patronkę fotozofii”. Paradygmatyczne dla tej koncepcji są zatem jego film „Nieskończoność dalekich dróg. Podpatrzona i podsłuchana Zofia Rydet. A.D. 1989” (1990), cykl prac „FotoAndrzejoZofia” (2010) i jego książka o Zofii Rydet (2020). W tych pracach, wychodząc od twórczości gliwickiej fotografki, Różycki wyznaczył intrygujący sposób „współpracy” ze zmarłym artystą. Na końcu wykładu zostanie zatem pokazane to, jak rozwijana jest twórczości Różyckiego po jego śmierci. W ramach Działań fotozoficznych, realizowanych przez Archiwum Fotozoficzne, zaproszeni artyści rozwijają wybrane wątki twórczości Różyckiego. W tym wykładzie przedstawione zostaną projekty Igora Omuleckiego.

Projekcja filmu

5 grudnia o godz. 17.00 zostanie przypomniany film pt. Nieskończoność dalekich dróg. Podpatrzona i podsłuchana Zofia Rydet A.D. 1989 w reżyserii Andrzeja Różyckiego. Głównym tematem tej realizacji jest Zapis socjologiczny – najważniejsze dzieło Zofii Rydet. W 2024 r. cykl został wpisany na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Film umożliwia „podpatrzenie” Zofii Rydet podczas fotograficznych wędrówek oraz „podsłuchanie” refleksji, którymi dzieliła się z Andrzejem Różyckim – artystą o podobnej wrażliwości. Krótkie wprowadzenie przed projekcją wygłosi pani Maria Franecka.