„Godzinki Sobieskiego” — genialne dzieło Trzech Mistrzów / Historia mniej znana

Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

„Godzinki Sobieskiego”. Faksymile – Arcydzieło

Na wystawie prezentujemy faksymile wyjątkowego manuskryptu, jakim są Godzinki Sobieskiego. To bez wątpienia jeden z najpiękniejszych modlitewników francuskich z początku lat 30. XV stulecia, przeznaczony do użytku dla osoby świeckiej. Pracowało nad nim kilku najbardziej utalentowanych iluminatorów, na czele z Mistrzem Bedforda, którego wspierali Mistrz Fastolf i Mistrz Złotej Legendy Monachijskiej. Sześćdziesiąt całostronicowych miniatur i ponad czterysta mniejszych scen narracyjnych to majstersztyk genialnych Trzech Mistrzów. Perfekcyjnie wykonane miniatury urzekają realizmem, bogactwem detali, różnorodnością barw, które doskonale i ze smakiem zestawiał zwłaszcza Mistrz Bedforda – jeden z najsławniejszych iluminatorów wszech czasów. Umiejętnie grał ze światłem i cieniem. W przeciwieństwie do swoich pomocników i naśladowców nie posługiwał się konturem.

Modlitewnik o niewielkich wymiarach (275x185 mm) zawiera 234 karty, które zapisano regularną minuskułą gotycką.

Faksymile Godzinek Sobieskiego to wierna kopia oryginału manuskryptu powstała z inicjatywy wydawnictwa Quaternio Editions w Lucernie, którego nakładem wyszło 680 ręcznie numerowanych egzemplarzy tego unikatowego dzieła.

Wystawa prezentowana jest w gablocie na poziomie -1 Pałacu, tuż obok księgarni. Zapraszamy od 2 czerwca do 30 września 2017 roku.

Zawikłane dzieje arcydzieła Mistrza Bedforda

Rękopis Godzinek wpisuje się w serię modlitewników, które powstały w latach 1422-1435 na zamówienie młodszego brata Henryka V, króla Anglii w latach 1413-1422, Jana Lancastera, księcia Bedford. Najprawdopodobniej modlitewnik miała otrzymać w prezencie ślubnym szwagierka księcia Bedford – Małgorzata, czyli najstarsza siostra Filipa III Dobrego, księcia burgundzkiego, która w 1423 roku poślubiła księcia Bretanii Artura de Richemont. Sam Lancaster był żonaty z Anną, drugą siostrą Filipa.

Co działo się z manuskryptem bezpośrednio po śmierci Małgorzaty Burgundzkiej – nie wiadomo. Pod koniec XV wieku właścicielem rękopisu stał się bibliofil biskup Orban Nagylucsei, podskarbi królestwa węgierskiego, przyjaciel króla Macieja Korwina (1458-1490). Przypuszczać należy, że aż do roku 1683 Godzinki znajdowały się w jakiejś bibliotece węgierskiej, kiedy to zostały podarowane królowi Janowi III przez któregoś z magnatów węgierskich za zwycięstwo w bitwie pod Parkanami (9 X 1683 r.) lub za wcześniejszą wiktorię wiedeńską (12 IX 1683 r.), po której przyznano mu tytuł Obrońcy Wiary Chrześcijańskiej. Wówczas modlitewnik zyskał nową, aksamitną oprawę w kolorze karmazynowym.

W narożnikach pojawiły się dekoracyjne złote okucia, a na froncie i spodzie – owalny medalion z królewskim inicjałem koronacyjnym JRP (skrót od łacińskiego Joannes Rex Polonorum). Całość spięły dwie ozdobne klamry. Z kolei na wyklejkach tylnej okładki rękopisu zachowały się notatki autorstwa Izaaka z Trok, nadwornego lekarza króla Jana Sobieskiego.

W XVIII wieku manuskrypt był jeszcze w posiadaniu wnuczki polskiego króla, Marii Klementyny Sobieskiej, która poślubiła w 1719 roku króla Anglii, Szkocji i Irlandii Jakuba III (VIII) (1688-1766). Kolejny właściciel, ich młodszy syn, król Henryk IX (I), był również znanym mecenasem sztuki.

***

„Godzinki Sobieskiego” — genialne dzieło Trzech Mistrzów

17 czerwca i 24 czerwca, godz. 11.00

Wykład pani Katarzyny Krzywickiej zostanie poświęcony wyjątkowemu rękopisowi, który zmieniał miejsca przechowania i właścicieli, by trafić do rąk samego króla Jana III.

Godzinki Sobieskiego wpisują się w nurt „nowej pobożności” (devotio moderna), której źródła tkwią w augustynizmie, w pismach Pseudo-Dionizego Areopagity, św. Bernarda i św. Bonawentury. Zachęcali oni do szukania i znajdowania Boga w obrębie własnej duszy. Był to kierunek religijności praktykowany nie w czasie kościelnych ceremonii, ale w życiu codziennym, przez laików z różnych stanów. W odpowiedzi na potrzeby kultu prywatnego powstały Godzinki – modlitewniki wzorowane na liturgicznym kompendium używanym przez duchowieństwo do celebracji ośmiu godzin kanonicznych, zwanych Jutrznią, Laudą, Prymą, Tercją, Sekstą, Noną, Nieszporami i Kompletą.

Miejsce zbiórki: szatnia w pałacu (liczba miejsc ograniczona).

Wstęp z biletem do pałacu – do nabycia w kasie muzeum lub przez Internet.

***

Historia Mniej Znana to cykl spacerów tematycznych adresowanych do odbiorców dorosłych.

Spacery zaczynają się o godz. 13.30, spotykamy się w szatni. Obowiązuje bilet wstępu do pałacu.

Dodatkowych informacji na temat programu udziela pani Nela Kokoszka, koordynator programów dla dorosłych, tel. (22) 544 28 38.

Antyczne opisy miłości zapisane w słowach i obrazach historii w Wilanowie pokazują, jak różnorodne i niejednoznaczne jest to pojęcie i jak rozmaite oblicza może miłość przyjmować. W świecie Astrei i Celadona, Amora i Psyche oraz Jana i Marysieńki poznamy historię z miłością w tle.

18 czerwca: Umiłowanie zabawy, czyli słowo o rozrywkach dworskich w wieku XVII

Podczas spaceru przeniesiemy się w barwny świat zabaw, gier, uczt i życia towarzyskiego w XVII wieku. Na dworze królewskim Jana Sobieskiego i Marysieńki toczyło się ono bardzo intensywnie, a gościnność była jedną z najwyższych norm obyczajowych. Do tego stopnia, że czasami gości przetrzymywano nawet… siłą. Zapraszamy do wysłuchania zabawnych anegdot, opowieści o rozmaitych dworskich rozrywkach, a także spróbowania własnych sił w jednej ze staropolskich zabaw…

Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, ul. Stanisława Kostki Potockiego 10/16, Warszawa