„Żyć ze sztuką”. Porcelana Rosenthal / Koloryzm polski

Muzeum w Gliwicach

„Żyć ze sztuką”. Porcelana Rosenthal.
Dar Wolfganga Domogalii dla Muzeum w Gliwicach

Po prawie dwóch i pół roku eksponowania daru pana Wolfganga Domogalli żegnamy wystawę porcelany firmy Rosenthal. Prezentacja potrwa jeszcze do 4 grudnia 2022 roku, a już 12 listopada o godz. 15.00 zapraszamy Państwa do Willi Caro (ul. Dolnych Wałów 8a) na wykład o projektantach tej wytwórni. Raz jeszcze przybliżymy sylwetkę naszego darczyńcy, opowiemy o jego pasji do porcelany i o tym, dlaczego został kolekcjonerem. Po wykładzie zaplanowano oprowadzanie z kuratorem wystawy, panią Patrycją Gwoździewicz, kierownikiem Działu Sztuki i Rzemiosła Artystycznego.

Wstęp wolny. Serdecznie zapraszamy.

***

Przygoda z ceramiką w naszym Muzeum nigdy się nie kończy. W stałej ekspozycji wnętrz na parterze Willi Caro jest wiele przykładów ceramiki od XVIII do XX wieku, a w przyszłym roku zaprosimy Państwa do zapoznania się z ogromnym zbiorem zabytków fajansowych, pochodzących z XVII, XVIII i XIX wieku. Będzie to największa dotąd w dziejach Muzeum prezentacja tej pełnej wyrafinowanych przedmiotów kolekcji własnej.

Kościoły drewniane na Śląsku – województwo opolskie

Właśnie ukazał się drugi tom monumentalnej pracy Kościoły drewniane na Śląsku autorstwa pana Jacka Kubika. Cześć pierwsza poświęcona była drewnianym świątyniom województwa śląskiego. Tom drugi, liczący prawie 400 stron, bogato ilustrowany, to obecnie najpełniejsze kompendium wiedzy na temat kościołów drewnianych, które przetrwały do naszych czasów na terenie dzisiejszego województwa opolskiego. Pomimo surowszych, w porównaniu z kościołami małopolskimi, brył architektonicznych kryją one w sobie sekrety na skalę nie tylko ogólnopolską, lecz nawet światową, czego przykładem są potwierdzone najnowszymi badaniami datowania kościołów w Krzyżowicach (nawa zrębowa z 1326 roku i wieża z 1341 roku) czy w Obórkach (prezbiterium z 1446 roku i zrębowa nawa z 1483 roku). Również bajkowe wnętrze XVI-wiecznego, niepozornego kościoła w Jakubowicach, wyjątkowy tryptyk gotycki w XVI-wiecznym kościele w Bąkowie czy też w pełni zachowane protestanckie wnętrze z rozbudowanymi emporami i amboną ołtarzową w kościele w Gierałcicach stanowią niepowtarzalne, wybitne przykłady architektury drewnianej w skali całego kraju. Publikację nabyć można w Willi Caro oraz online (za pośrednictwem muzealnej księgarni).

Obydwa tomy obejmują teren Górnego Śląska w dzisiejszych granicach administracyjnych. Jest to łącznie 140 kościołów drewnianych, z czego 65 znajduje się w województwie opolskim. Województwo opolskie po II wojnie światowej nie było przedmiotem szczególnego zainteresowania badaczy zajmujących się tematyką budownictwa z drewna w Polsce. Jedynie Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk w latach 60. XX wieku wydał zeszyty inwentaryzacyjne dotyczące tego regionu, a Józef Matuszczak w latach 70. i 80. XX wieku opublikował kilka interesujących artykułów poświęconych drewnianej architekturze sakralnej na Opolszczyźnie.

Zachęcamy do zakupów, życząc jednocześnie przyjemnej lektury na długie, jesienne i zimowe wieczory.

Jacek Kubik – absolwent wydziału budownictwa Politechniki Śląskiej w Gliwicach. W latach 1981–1986 był pracownikiem naukowym Instytutu Konstrukcji Żelbetowych na tymże wydziale. W 1990 r. jako wykładowca został zatrudniony na uniwersytecie w Bujumburze (Burundi). Na początku lat 90. był współwłaścicielem Pracowni Konserwacji Zabytków „Akant”. Od tego czasu jego zainteresowania oraz doświadczenie zawodowe są blisko związane z tematyką sakralnego budownictwa drewnianego.

Koloryzm polski

19 listopada, godz. 15.00. Wstęp wolny.

To pierwszy z cyklu wykładów, jakie przygotowali kuratorzy ekspozycji Kolor i forma, historycy sztuki – pani Urszula Kozakowska-Zaucha i pan Światosław Lenartowicz. Co miesiąc (do marca przyszłego roku) będą się z nami spotykać w Willi Caro i przybliżać wybrane wątki związane z rewelacyjnymi dziełami polskich twórców dwudziestolecia międzywojennego prezentowanymi na wystawie, którą Muzeum w Gliwicach przygotowało we współpracy z Muzeum Narodowym w Krakowie. Spotkania rozpoczynać się będą od wykładu w sali konferencyjnej, następnie dyskusja wokół wybranych prac przeniesie się do sal ekspozycyjnych, gdzie przedmiot rozmowy będziemy mieć przed oczami. Pierwsze spotkanie, które poprowadzi pani Urszula Kozakowska-Zaucha, będzie dotyczyć jednego z ważniejszych zjawisk w sztuce polskiej, jakim był koloryzm. Przyjrzymy się malarstwu Olgi Boznańskiej i Józefa Pankiewicza, przede wszystkim zaś grupy kapistów (m.in. Jana Cybisa, Józefa Czapskiego, Zygmunta Waliszewskiego), dla których kolor stał się najważniejszym elementem obrazów, istotniejszym nawet niż ich temat.

Kapiści – zwyczajowa nazwa artystów plastyków zrzeszonych w ramach tzw. Komitetu Paryskiego. Komitet został utworzony w 1923 r. pod patronatem malarza, wykładowcy Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie – Józefa Pankiewicza, a zawiązany przez grupę studentów tejże uczelni w celu zbiórki funduszy na kontynuację ich kształcenia w Paryżu. Pobyt we Francji rozciągnął się na wiele lat. W tym czasie w Paryżu powstała filia krakowskiej uczelni, nad którą opiekę w 1925 r. objął Józef Pankiewicz, dzięki wcześniejszym znajomościom zapewniający uczniom czynny kontakt z miejscowym środowiskiem artystycznym. Młodzi malarze ukończyli na niej studia i uzyskali dyplomy. Większość z nich w latach 1930–1931 powróciła do kraju, gdzie zajęła się popularyzacją swego malarstwa. Kapiści odwoływali się w sztuce do zagadnień koloryzmu, malowali martwe natury, portrety i sceny rodzajowe. W grupie, która w 1924 r. wyjechała do Paryża, znaleźli się m.in.: Jan Cybis, Józef Czapski, Zygmunt Waliszewski, Piotr Potworowski, Hanna Rudzka-Cybisowa i Artur Nacht-Samborski.

Warsztaty ceramiczne towarzyszące wystawie

Forma i kolor prac polskich twórców dwudziestolecia międzywojennego zachwycają i inspirują. W nawiązaniu do nich powstał cykl warsztatów, na które zapraszamy Państwa wspólnie z panią Magdaleną Schuster, artystką plastyk specjalizującą się w ceramice. W trakcie warsztatów będziemy wykonywać prace nawiązujące do dzieł prezentowanych na wystawie Kolor i forma. Sztuka dwudziestolecia międzywojennego ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie.

Pierwsze zajęcia, na które zapraszamy 20 listopada o godz. 11.00, poświęcimy podstawom pracy z gliną ceramiczną, jej właściwościom, pojawi się też kilka technicznych wskazówek na temat warsztatu pracy ceramika. Podczas tych zajęć wykonamy misę techniką plastra, a następnie ozdobimy ją za pomocą angob. Inspiracji poszukamy u tych samych źródeł, z których czerpali ją twórcy polskiej sztuki awangardowej. Pochylimy się nad kubizmem, ekspresjonizmem, sztuką ludową oraz ponadczasowym i niezależnym od kierunków zachwytem naturą, odwołamy się do rzeźb Zbigniewa Pronaszki i obrazów Piotra Potworowskiego, w których – choć są tak różne od obrazów Józefa Pankiewicza – dostrzec można tę samą fascynację naturą.

Uwaga: zapisy przyjmujemy wyłącznie na najbliższe zajęcia, tel. 783 560 006. Wstęp: 1 zł.

Pronaszko. Malujący rzeźbiarz

10 grudnia, godz. 15.00. Wstęp wolny.

To drugi z cyklu wykładów, jakie przygotowali kuratorzy ekspozycji Kolor i forma. Spotkanie poprowadzi pan Światosław Lenartowicz, który przybliży postać jednego z najważniejszych przedstawicieli grupy formistów krakowskich – Zbigniewa Pronaszki.

Mocno kubizujący pomnik Adama Mickiewicza dla Wilna, zrealizowany wyłącznie w postaci modelu, który oglądać można na wystawie w Willi Caro, oraz drewnianej makiety 1:1, prezentowanej w Wilnie i zniszczonej podczas powodzi w 1938 r., był najnowocześniejszą realizacją pomnikową międzywojennej Polski. Wzbudzał też wiele kontrowersji. Twórczość malarska Pronaszki stanowi czołowy przykład wpływu kubizmu na sztukę polską początku XX w. Opowieść o tym wyjątkowym twórcy będzie jednocześnie przedstawieniem grupy formistów krakowskich – m.in. Tytusa Czyżewskiego i Leona Chwistka, których obrazy pokazujemy na wystawie.

Formizm – polski awangardowy ruch literacko-artystyczny rozwijający się w latach 1917–1922, czerpiący inspirację z dokonań kubizmu, ekspresjonizmu i futuryzmu oraz sztuki ludowej. Artyści związani z tym ruchem po raz pierwszy wystawili prace w 1917 r. w Krakowie pod nazwą ekspresjoniści polscy, a w 1919 r. przyjęli nazwę formistów, podkreślając szersze niż ekspresjonistyczne inspiracje dla swojej twórczości. Twórców związanych z grupą łączyło zainteresowanie czystą formą (beztreściową, „oznaczającą i wyrażającą jedynie siebie” – Henryk Focillon, Le vie des formes, 1934) i w tej dziedzinie dokonali w sztuce polskiej zasadniczego przełomu. Nadrzędny cel swej działalności upatrywali w stworzeniu nowoczesnego stylu narodowego, odpowiadającego rzeczywistości politycznej odrodzonego państwa polskiego. Stąd też poszukiwali inspiracji w rodzimej sztuce cechowej średniowiecza, czerpali wzory z malarstwa XVII i XVIII w., a także z barwnych miedziorytów jarmarcznych i naiwnego malarstwa na szkle (typowego dla Podhala). Twórczych impulsów poszukiwali także wśród postaw, kierunków i nurtów, które priorytetowo traktowały zagadnienie autonomii formy artystycznej. Znanymi formistami byli: Leon Chwistek (główny teoretyk nurtu), Tytus Czyżewski, bracia Zbigniew i Andrzej Pronaszkowie, Tymon Niesiołowski, August Zamoyski, Stanisław Ignacy Witkiewicz.

Sztuka patrzenia. Panorama dziejów sztuki

Wykład drugi: O różnorodności. Ciężar romanizmu, lekkość gotyku – sztuka średniowiecza

18 listopada, godz. 17.00

Średniowiecze to niemal dziesięć wieków politycznych, społecznych i kulturowych przemian, tymczasem bardzo często postrzegamy je jednowymiarowo. Podczas wykładu udowodnimy, że była to epoka wielu kontrastów, a punktem odniesienia będą dwa dominujące w niej style – romański i gotycki. Wyruszymy w fascynującą podróż szlakiem najpiękniejszych zabytków średniowiecza w Polsce i spróbujemy rozświetlić mrok tych zadziwiających, „średnich” czasów.

Prowadzenie: pani Marta Witoń, historyk sztuki. Wstęp wolny.

Sztuka patrzenia. Panorama dziejów sztuki

Wykład trzeci: O indywidualizmie. Artyści renesansu

16 grudnia, godz. 17.00

Renesans to epoka wybitnych indywidualistów – artystów, naukowców, odkrywców, polityków, mecenasów. Jak opowiedzieć o fenomenie sztuki Odrodzenia, które uznawane jest za złotą epokę w dziejach kultury? Najlepiej przez pryzmat artystycznych biografii „ikon” tamtych lat – Leonarda da Vinci, Rafaela, Michała Anioła, Albrechta Dürera i innych. Poznajmy tych, którzy twierdzili, że największym niebezpieczeństwem dla twórcy jest nie to, że nie osiągnie się celu, ale fakt, iż jest on postawiony… zbyt nisko.

Prowadzenie: pani Marta Witoń, historyk sztuki. Wstęp wolny.