Maszyneria teatru

Muzeum Krakowa

Maszyneria teatru

27 października 2022 – 11 czerwca 2023 roku

Dom pod Krzyżem – Centrum Interpretacji Niematerialnego Dziedzictwa Krakowa, ul. Szpitalna 21

26 października o godz. 17.00 Muzeum Krakowa zaprasza na otwarcie wystawy. Jej ideą jest przedstawienie historii teatru – lecz nie w utarty w dyskursie teatrologicznym sposób poprzez artystyczne dokonania kolejnych twórców.

Zależy nam, by opowiedzieć o teatrze jak o złożonej maszynie, w której to, co widz ogląda na scenie, jest efektem skomplikowanego procesu, na który znaczący wpływ mają: budowa sceny i jej zaplecze oraz techniczni i administracyjni pracownicy teatru. Aby zrealizować to zadanie, jako oś narracyjna wystawy przyjęta została przestrzeń. Z podziału wystawy na poszczególne pomieszczenia teatralne, m.in.: kasę, foyer, zascenie, kabiny akustyka i oświetleniowca, budkę suflerską, pulpit inspicjenta, magazyny i pracownie teatralne, garderobę, biura administracji oraz dyrektora – wynika opowieść o zawodach teatralnych: kasjerze, bileterze, maszyniście, akustyku, oświetleniowcu, suflerze, inspicjencie, dekoratorze, rekwizytorze, garderobianym, perukarzu, dyrektorze, sekretarzu czy kopiście.

Dla zachowania przejrzystości wystawy opowieść skoncentrowana jest na technicznych aspektach funkcjonowania teatru, na pokazaniu mechanizmu działania sceny i samego teatru. Celowo zrezygnowałyśmy z prezentacji tego, co widoczne z recenzenckiego fotela na widowni. Pomijamy więc zawody z teatralnych plakatów: aktora, reżysera, dramatopisarza, dramaturga, scenografa, choreografa czy kompozytora. Nie oznacza to, że nie pojawią się tematy dotyczące scenografii, reżyserii czy aktorstwa. Niemniej jednak będą poruszone w kontekście ściśle technicznym i przedstawione z perspektywy rzemieślników sceny lub administracji teatru.

Wystawa, prezentując złożony zakulisowy świat sceny, ma za zadanie ukazać powiązania między historią a współczesnością i podkreślić ciągłość tradycji teatralnych. W Domu pod Krzyżem pokazane będą urządzenia teatralne z różnych okresów historycznych oraz zobrazowana ewolucja zawodów teatralnych, w dużym stopniu wymuszona przez rozwój techniki. Przemiany w zakresie procesu zarządzania skonfrontujemy z niezmiennością podstawowych zadań i problemów, przed którymi stają dyrektorzy teatrów. W ten sposób mamy nadzieję uświadomić odbiorcom, że mimo zmian technologicznych w zakresie struktury zatrudnienia i finansowania teatrów, a także przemian politycznych – podstawowy system pracy teatralnej pozostaje niezmienny. W zaciszu dyrektorskich gabinetów, w pracowniach rzemieślniczych i bezpośrednio za kulisami nieustająco rozgrywa się walka pomiędzy możliwościami a potrzebami i tworzona jest przestrzeń wolności artystycznej.

W naturalny sposób nasza uwaga koncentruje się na przykładach zaczerpniętych z krakowskich teatrów. Zaprezentujemy jednak uniwersalną dla wszystkich scen opowieść o pracy za kulisami.

Wystawa podzielona będzie na trzy główne, przenikające się części – prezentujące mechanikę sceny, teatralne zawody oraz administrację teatralną. Przedstawiona zostanie przede wszystkim historia teatru krakowskiego z XIX i początku XX wieku, gdyż to w tym okresie dokonały się kluczowe zmiany techniczno-organizacyjne. Drugą połowę XX wieku i początek następnego stulecia, gdy przemiany dokonywały się znacznie wolniej i miały charakter raczej ewolucji niż rewolucji, przybliżymy jako swoisty punkt odniesienia.

Narracja rozpocznie się w roku 1843, kiedy Kraków stał się właścicielem budynku teatru. Przedstawione zostaną wybrane, przełomowe zmiany technologiczne, a także zawody teatralne, które w tym okresie zaczęły stopniowo zanikać lub przekształcać się w funkcjonujące do dziś profesje. Podstawowe przemiany ukażemy na osi czasu i opiszemy na tablicach informacyjnych.

Mimo iż część przestrzeni wystawienniczych będzie w zamyśle naśladowała wnętrza teatralne, nie chcemy odwzorowywać żadnego konkretnego teatru – będzie to jedynie zabieg plastyczny/stylistyczny. Nasza opowieść skoncentruje się na historii Starego Teatru oraz Teatru Miejskiego (dziś noszącego imię Juliusza Słowackiego). Biorąc jednak pod uwagę uniwersalność pewnych rozwiązań technologicznych, tam gdzie to niezbędne, posługiwać się będziemy eksponatami z danego okresu związanymi z innymi teatrami.

Kuratorki wystawy: Ewelina Radecka, Joanna Zdebska-Schmidt.

Zostań kopistą

29 października, godz. 11.00

Rydlówka zaprasza na wydarzenie towarzyszące wystawie Maszyneria teatru.

Pióro i kałamarz to podstawowe atrybuty teatralnego kopisty – oczywiście sprzed ery komputerów, kserokopiarek i skanerów. W XIX-wiecznym teatrze proces twórczy zaczynał się właśnie od kopisty – człowieka, który przepisywał sztuki dla aktorów. Jak bardzo intratne to było zajęcie, przekonamy się, biorąc pióro w dłoń i próbując sił w kaligrafii.

Prowadzenie: pani Dominika Furgal.

Wstęp z biletem na wystawę (14 zł – normalny; 10 zł – ulgowy).  Rezerwacja: Centrum Obsługi Zwiedzających, tel. 12 426 50 60.

*****

Spacer śladami najstarszych scen Krakowa

6 listopada, godz. 11.00

W dawnym Krakowie nie budowano budynków przeznaczonych specjalnie na sceny teatralne czy muzyczne. Spektakle prezentowane były w prywatnych salonach. Pierwszy teatr zawodowy powstał w Krakowie dopiero w 1781 r., a stały budynek teatralny został wzniesiony osiemnaście lat później. Zapraszamy na spacer po krakowskich scenach teatralnych. Niektóre z nich zostały całkowicie zapomniane, niektóre wciąż funkcjonują.

Trasa i intensywność spaceru będą na bieżąco modyfikowane w zależności od potrzeb i możliwości grupy.

Prowadzenie: pani Małgorzata Palka.

Wstęp z biletem na wystawę. Rezerwacja: Centrum Obsługi Zwiedzających, tel. 12 426 50 60.

*****

Teatralne fajerwerki

26 listopada, godz. 11.00

Teatr to mały świat. Jak to się dzieje, że w tym świecie pojawia się wszystko to, co spotykamy w rzeczywistości? Skąd w teatrze bierze się burza? Jak zrobić wiatr? Czy upał może pojawić się tylko latem? A jak w teatrze się znika, fruwa albo zapada pod ziemię?

Spotkamy się z dawną techniką teatralną, żeby dowiedzieć się, jak działają teatralne sztuczki. Skorzystamy z wyobraźni i odkryjemy możliwości, jakie tkwią w maszynerii teatru dawnego i współczesnego.

Prowadzenie: pan Hubert Michalak.

Wstęp z biletem na wystawę (14 zł – normalny; 10 zł – ulgowy). Rezerwacja: Centrum Obsługi Zwiedzających, tel. 12 426 50 60.

*****

Oprowadzanie kuratorskie

26 listopada, godz. 14.00

Prowadzenie: panie Ewelina Radecka i Joanna Zdebska-Schmidt.

Wstęp z biletem na wystawę (14 zł – normalny; 10 zł – ulgowy). Rezerwacja: Centrum Obsługi Zwiedzających, tel. 12 426 50 60.

*****

Praca w teatrze

26 listopada, godz. 15.00

Debata z udziałem różnych grup praktyków teatru. Pracownicy teatrów poproszeni zostaną o opowieść o swojej codziennej pracy, a historycy o tym, jak wyglądała sytuacja teatrów na przełomie XIX i XX wieku.

Prowadzenie: panie Ewelina Radecka i Joanna Zdebska-Schmidt.

Wstęp wolny. Rezerwacja: Centrum Obsługi Zwiedzających, tel. 12 426 50 60.

*****

Teatralne zawody

10 grudnia, godz. 11.00

Teatr zmieniał się w ciągu wieków wraz z rozwojem techniki, ale niezmiennie tworzą go ludzie i to dzięki nim powstaje prawdziwa sztuka. W XIX wieku żaden teatr nie mógł funkcjonować bez teatermajstra, kurtyniarza, iluminatora czy suflera. A kto dziś pracuje w teatrze? O teatralnych zawodach i pracy za kulisami sceny opowiemy podczas warsztatów. Nie zabraknie okazji, by samemu spróbować sił w teatralnych zadaniach.

Prowadzenie: pan Hubert Michalak.

Wstęp z biletem na wystawę. Rezerwacja: Centrum Obsługi Zwiedzających, tel. 12 426 50 60.

*****

XIX-wieczny make up

17 grudnia, godz. 11.00

Podczas warsztatów skupimy się na pracy teatralnego charakteryzatora, sięgając do początków tworzenia się tego zawodu. Zdradzimy garderobiane sekrety gwiazd i opowiemy o sposobach kształtowania scenicznego wizerunku. Podczas warsztatów zgłębimy zarówno historyczne, jak i współczesne techniki charakteryzacji teatralnej.

Prowadzenie: pani Joanna Cieślik.

Wstęp z biletem na wystawę. Rezerwacja: Centrum Obsługi Zwiedzających, tel. 12 426 50 60.

*****

Maszyneria teatru, czyli teatr od podszewki

25 stycznia 2023 r., godz. 16.30

Opowieść o teatrze zwykle koncentruje się na sferze artystycznej – spektaklu, grze aktorskiej, reżyserii, wymowie wystawianej sztuki, czasem także oprawie plastycznej. Mało kto ma świadomość, jak dużo pracy wymaga przygotowanie przedstawienia. Tymczasem, aby reżyser mógł urzeczywistnić swoją wizję, a aktorzy zagrać wyznaczone role, niezbędne jest zaangażowanie i praca wielu osób – zarówno rzemieślników, pracowników technicznych, jak i personelu administracyjnego. Teatr to złożony i wrażliwy mechanizm, którego kulisy poznają Państwo z kuratorkami wystawy.

Spotkanie jest przeznaczone głównie dla osób z niepełnosprawnością wzroku.

Prowadzenie: panie Joanna Zdebska-Schmidt i Ewelina Radecka, asysta: pani Elżbieta Lang.

Wstęp wolny. Informacje o asyście i zapisy: pani Elżbieta Lang, tel. 12 257 10 17 (wew. 109) / Centrum Obsługi Zwiedzających, tel. 12 426 50 60.

*****

Oprowadzanie kuratorskie

Harmonogram: 11 lutego, 11 marca, 15 kwietnia, 13 maja, 3 czerwca – zawsze o godz. 15.00.

Prowadzenie: panie Agnieszka Kowalska, Małgorzata Palka, Ewelina Radecka, Joanna Zdebska-Schmidt.

Wstęp z biletu na wystawę.

*****

Inspicjent – szara eminencja

12 lutego, godz. 13.00

Dom pod Krzyżem zaprasza na warsztaty towarzyszące wystawie.

Kontroluje proces teatralny, daje sygnał rozpoczęcia i zakończenia, za każdym razem uważnie śledzi spektakl i pilnuje, by wszystko poszło zgodnie ze scenariuszem. Jak w praktyce wygląda praca inspicjenta? Najlepiej zapytać reprezentanta tego zawodu i dzięki jego wskazówkom samemu spróbować sił. Najważniejsze, by zachować zimną krew i znać odpowiedzi na wszystkie pytania reżysera i zespołu.

Prowadzący: panowie Bartłomiej Oskarbski i Hubert Michalak.

Bilety: 15 zł. Zapisy: Centrum Obsługi Zwiedzających, tel. 12 426 50 60.

*****

Międzynarodowy Dzień Teatru

Oprowadzanie kuratorskie

24 marca, godz. 16.00

Muzeum zaprasza na oprowadzanie kuratorskie z elementami audiodeskrypcji i pomocami dotykowymi w cyklu „Kraków naprawdę dla wszystkich”.

Prowadzenie: pani Ewelina Radecka, asysta: panie Elżbieta Lang i Katarzyna Bury.

Oprowadzanie kuratorskie

26 marca, godz. 11.00

Muzeum zaprasza na oprowadzanie kuratorskie z tłumaczeniem na polski język migowy.

Prowadzenie: panie Ewelina Radecka i Joanna Zdebska-Schmidt, tłumaczenie na polski język migowy: pani Bożena Nowak.

Rezerwacja: Centrum Obsługi Zwiedzających, tel. 12 426 50 60.

Oprowadzanie kuratorskie

26 marca, godz. 13.00

Muzeum zaprasza na oprowadzanie kuratorskie dla osób niewidomych.

Prowadzenie: panie Ewelina Radecka i Joanna Zdebska-Schmidt.

Rezerwacja: Centrum Obsługi Zwiedzających, tel. 12 426 50 60.

Teatr – praca i pasja

26 marca, godz. 15.00

Muzeum zaprasza na debatę towarzyszącą wystawie.

Spotkanie z udziałem praktyków teatru dotyczyć będzie codziennej pracy w teatrze, zarówno współcześnie, jak i na przełomie XIX i XX wieku. Pracownicy teatrów poproszeni zostaną o opowieść o codziennej pracy, a historycy – o tym jak wyglądała sytuacja teatrów na przełomie stuleci.

Uczestnicy:

pan Marcin Fedorów – długoletni realizator dźwięku Narodowego Starego Teatru w Krakowie

pani Dorota Jarząbek Wasyl – historyk teatru, opisujące dzieje zaplecza teatralnego

panowie Hubert Michalak i Bartłomiej Oskarbski – aktor, inspicjent, wieloletni pracownik teatrów krakowskich i wrocławskich

Prowadzanie: panie Ewelina Radecka i Joanna Zdebska-Schmidt. Spotkanie będzie nagrywane.

Rezerwacja: Centrum Obsługi Zwiedzających, tel. 12 426 50 60.

Piękno doskonałe

23 kwietnia, godz. 13.00

Muzeum zaprasza na warsztaty towarzyszące wystawie.

Podczas warsztatów skupimy się na pracy teatralnego charakteryzatora, sięgając do początków tworzenia się tego zawodu. Zdradzimy garderobiane sekrety gwiazd i opowiemy o sposobach kształtowania scenicznego wizerunku. Podczas warsztatów zgłębimy zarówno historyczne, jak i współczesne techniki charakteryzacji teatralnej.

Prowadzenie: pani Joanna Cieśla.

Bilety: 15 zł. Rezerwacja: Centrum Obsługi Zwiedzających, tel. 12 426 50 60.

*****

Oprowadzenie kuratorskie

13 maja, 3 czerwca, godz. 15.00

Muzeum Krakowa zaprasza na oprowadzanie kuratorskie.

Prowadzenie: panie Agnieszka Kowalska, Małgorzata Palka, Ewelina Radecka, Joanna Zdebska-Schmidt

Wstęp z biletem na wystawę.

*****

Sekrety sceny

14 maja, godz. 11.00

Zapraszamy na interaktywne oprowadzanie tematyczne dla rodzin w ramach cyklu „Oprowadzanki”.

Kiedy wybieramy się do teatru, naszym oczom ukazuje się wspaniały i wielobarwny spektakl w otoczeniu niezwykłej scenerii. Na teatralnej scenie czasem wyrasta las lub „zalewa” ją morze, czasem zapłonie ognisko, zaszumi wiatr lub rozpęta się potężna i groźna burza. Jak to się wszystko dzieje? Jak wiele osób jest zaangażowanych w przedstawienie, które później oglądamy? Gdzie tak naprawdę bije serce teatru? Na te pytania wspólnie poszukamy odpowiedzi, wielokrotnie zaglądając za scenę i patrząc na wystawę z tzw. budki suflera. Sprawdzimy, czym zajmują się pracownie teatralne, jak aktorzy zmieniają swój wizerunek, ubierając kolorowe fatałaszki, i co trzeba zrobić, by powstał spektakl. Przybywajcie na wystawę czasową, którą będzie można zobaczyć już tylko do początku czerwca. A zatem: kurtyna w górę i akcja!

Prowadzenie: panie dr Joanna Zdebska-Schmidt, Ewelina Radecka.

Wstęp: 15 zł (jeden opiekun – wstęp wolny). Rezerwacja: Centrum Obsługi Zwiedzających, tel. 12 426 50 60.

*****

Oświetleniowiec – z filtrem czy bez?

14 maja, godz. 15.00

Muzeum Krakowa zaprasza na warsztaty.

Ustawia reflektory, dobiera filtry, rzuca kontry lub przestrzały. Niby nic, ale widz patrzy tam, gdzie on skieruje światło. Oświetleniowiec może w teatrze bardzo wiele, pod warunkiem, że zna zasady optyki i potrafi naraz obsługiwać kilkadziesiąt reflektorów. Takich umiejętność najlepiej uczyć się od zawodowca, który zdradzi, jak za pomocą światła odmłodzić aktora, a nawet wyreżyserować całą scenę. Zdobytą wiedzę sprawdzimy w praktyce, wykorzystując możliwości drzemiące w kilku zwykłych lampkach.

Prowadzenie: pan Piotr Śnieguła.

Bilety: 15 zł. Zapisy: Centrum Obsługi Zwiedzających, tel. 12 426 50 60.

*****

Deus ex machina

4 czerwca, godz. 13.00

Muzeum zaprasza na warsztaty.

Teatr to mały świat. Jak to się dzieje, że w tym świecie pojawia się wszystko to, co spotykamy w rzeczywistości? Skąd w teatrze bierze się burza? Jak zrobić wiatr? Czy upał może pojawić się tylko latem? A jak w teatrze się znika, fruwa albo zapada pod ziemię? Spotkamy się z dawną techniką, żeby dowiedzieć się, jak działają teatralne sztuczki. Skorzystamy z wyobraźni i odkryjemy możliwości, jakie tkwią w maszynerii teatru dawnego i współczesnego.

Prowadzenie: pan Hubert Michalak.

Wstęp: 15 zł. Rezerwacja: Centrum Obsługi Zwiedzających, tel. 12 426 50 60.

IV Kongres Zagranicznych Badaczy Dziejów Polski

Muzeum – miejscem „spotkania kultur”. Pamięć, dziedzictwo i przeszłość Rzeczypospolitej w muzeach na świecie

20 października, godz. 9.00–13.00

Muzeum Krakowa zaprasza na panel dyskusyjny w pałacu Krzysztofory (Rynek Główny 35) w ramach IV Kongresu Badaczy Dziejów Polski. Wydarzenie jest organizowane przez krakowskich historyków zrzeszonych w Polskim Towarzystwie Historycznym, a współorganizowane przez Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, Muzeum Historii Polski, Muzeum Krakowa i Międzynarodowe Centrum Kultury.

Tematem Kongresu będą Spotkania kultur. Chcemy przyjrzeć się historii ziem polskich przez pryzmat wzajemnych relacji i oddziaływań różnych nurtów i wzorców kulturowych. Idee i dobra, zwyczaje i wzorce, tożsamości i języki spotykały się tu niczym w tyglu. Kulturowa, etniczna, językowa, religijna, gospodarcza, demograficzna i społeczna różnorodność stanowiła bowiem dominantę dziejów Polski, która wyryła ślad w naszym dorobku kulturowym i zbiorowej tożsamości.

Zapraszając badaczy zainteresowanych dziejami Polski do Krakowa, pragniemy zadać pytania o dynamikę, skalę i złożoność tych oddziaływań, główne kierunki transmisji i retransmisji, a także przyjrzeć się temu, jakie skutki dla historii Polski niosły spotkania kultur.

Do udziału w Kongresie zaprosiliśmy reprezentantów różnych dyscyplin: historyków, archeologów, historyków sztuki, antropologów, socjologów, literaturoznawców, językoznawców czy kulturoznawców. Swoje sesje będą mieli doktoranci i studenci. Odbędą się: sesja posterowa, kolejna edycja konkursu „Pro Historia Polonorum” na najlepszą zagraniczną książkę o historii Polski wydaną w ostatnich latach oraz inne wydarzenia towarzyszące, w tym promocja Krakowa jako miasta uniwersyteckiego.

Moderatorzy: dr Michał Niezabitowski, Jacek Zinkiewicz. Języki panelu: polski, angielski.

Program – IV Kongres Zagranicznych Badaczy Dziejów Polski

Salon Książki Krakowskiej

27 października, godz. 18.00

Muzeum Nowej Huty (os. Centrum E 1) zaprasza na spotkanie dotyczące katalogu wystawy Plac Centralny. W poszukiwaniu centrum.

Publikacja towarzyszy wystawie czasowej, przybliżając historię najmłodszej dzielnicy miasta. Tym razem bohaterem ekspozycji w dawnym kinie Światowid jest plac Centralny. Miejsce, które w opiniach wielu nowohucian, ale nie tylko, jest centrum Nowej Huty. Ale czy na pewno?

Właśnie na pytanie o „centralność” placu starają się odpowiedzieć autorzy. W katalogu można obejrzeć wiele archiwalnych fotografii, obrazów i rysunków przedstawiających plac Centralny i najbliższe okolice. Artykuły dotyczące urbanistyki, przemian funkcji handlowo-usługowych oraz wspomnienia mieszkańców dzielnicy stanowią uzupełnienie wystawy.

Udział wezmą: Piotr Kapusta (Muzeum Krakowa), Bartosz Arkuszewski (Muzeum Narodowe w Krakowie), dr Monika Płaziak (Instytut Geografii UP). Spotkanie poprowadzi Marcin Baran.

Wstęp wolny. Podczas spotkania katalog będzie sprzedawany z rabatem (15%).