Mehoffer z Fryburga. Projekty witraży katedralnych

Muzeum Narodowe w Krakowie

Mehoffer z Fryburga. Projekty witraży katedralnych

Muzeum Narodowe w Krakowie zaprasza na pokaz kartonów Józefa Mehoffera do witraży Pokłon Trzech Króli (1904) i Bóg Ojciec (1922) w katedrze pw. św. Mikołaja we Fryburgu. Prezentujemy je w XX+XXI. Galerii Sztuki Polskiej, w sali Młodej Polski (II), a zatem nieopodal eksponowanych tu stale kartonów do fryburskich witraży Najświętszy Sakrament (Wiara, Kościół, 1900) i Męczennicy (św. Katarzyna i św. Barbara, 1899). Kartony zostały zakupione przez Muzeum w grudniu 2023 roku wraz z innymi czternastoma kartonami artysty do witraży w świątyni we Fryburgu. Tym samym zrealizowana została idea włączenia do kolekcji muzealnej całego zespołu kartonów do witraży fryburskich; cztery z nich – do witraży Najświętszy Sakrament i Męczennicy – wykupiono z depozytu wcześniej, w latach 2014–2019.

Stworzenie projektów witraży w świątyni we Fryburgu stało się dziełem życia artysty, któremu poświęcił czterdzieści jeden lat.

Werdyktem jury, ogłoszonym 15 lipca 1895 roku, Mehoffer, ówcześnie jeszcze młody, nieznany artysta, został zwycięzcą międzynarodowego konkursu na witraże w kościele pw. św. Mikołaja we Fryburgu, zorganizowanego z inicjatywy tamtejszego Bractwa Najświętszego Sakramentu. Jego projekt Apostołowie (1895), oceniony najwyżej spośród zgłoszonych czterdziestu siedmiu, zaintrygował sąd konkursowy siłą wyrazu, oryginalnością i niekonwencjonalną stylistyką.

W latach 1896–1919 w dwudzielnych, siedmiometrowych oknach witrażowych ośmiu kaplic naw bocznych kościoła osadzono kolejno następujące witraże według projektów Mehoffera: Apostołowie, Matka Boska Zwycięska, Męczennicy, Najświętszy Sakrament, Pokłon Trzech Króli, Święci, Diakoni i biskupi, Bł. Mikołaj z Flüe. Już w 1918 roku artysta opracował wstępny, rysunkowy projekt Bóg Ojciec do witraża centralnego okna prezbiterium katedry; w 1922 roku powstał do niego karton, witraż natomiast ukończono i umieszczono w oknie w 1926. Dekorację prezbiterium dopełniły witraże: Syn Boży, Duch Święty, Fryburg kościelny, Fryburg świecki – osadzenie w oknach dwóch ostatnich z wymienionych, zwanych „historycznymi”, w lecie 1936 roku, zwieńczyło realizację Mehofferowskich witraży.

Od dawna nieeksponowane kartony witrażowe do Pokłonu Trzech Króli, a także obecnie niemal nieznany w Polsce karton do witraża Bóg Ojciec – sprowadzony z Muzeum Sztuki i Historii Fryburga w Szwajcarii, gdzie był zdeponowany wraz z kartonami do czterech innych witraży w prezbiterium katedry – należą w tym niezwykle cennym zespole muzealnych nabytków do najwybitniejszych. Oddziela je okres osiemnastu lat – powstały w różnych fazach tworzenia zespołu witraży fryburskich i są dla nich właśnie reprezentatywne, mówią więc wiele o ewolucji, jakiej w tym czasie ulegała stylistyka Mehoffera w zakresie sztuki monumentalnej.

Kartony Trzej Królowie i Święta Rodzina, współtworzące Pokłon Trzech Króli, powstałe po kartonach do witraży nawy Męczennicy i Najświętszy Sakrament, są kolejnym po nich wyrazem sztuki ok. 1900, Art Nouveau. Pokłon można właściwie uznać za kwintesencję młodopolskich stylu i ikonografii. Swą barwność i dekoratywność zawdzięcza w wielkiej mierze inspiracjom sztuką ludową. Wyobraża tradycyjne polskie jasełka – małopolską szopkę.

Kompozycja Bóg Ojciec, zbudowana z przestylizowanych, zgeometryzowanych i jakby rozdrobnionych motywów bliska jest natomiast stylistyce sztuki okresu międzywojennego. W jej centrum widnieje sugestywne wyobrażenie Boga Ojca o niewzruszonym obliczu, którego trwanie jest przyczyną wszelkiego ruchu i stawania się.

Dofinansowano ze środków budżetu państwa. Dotacja celowa Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, 2023.

Informacje dla zwiedzających:

Mehoffer z Fryburga. Projekty z witraży katedralnych

Gmach Główny, al. 3 Maja 1

16 maja – 13 października 2024 roku

poniedziałek: nieczynne, wtorek–niedziela: godz. 10.00–18.00

Kuratorka wystawy: dr Beata Studziżba-Kubalska. Koordynatorka wystawy: Katarzyna Myszor. Aranżacja: dr Paulina Zwolak-Nowak, Magdalena Bujak.