Józef Chełmoński 1849–1914

Muzeum Narodowe w Poznaniu

Wystawa Józef Chełmoński 1849–1914 to wydarzenie bezprecedensowe, biorąc pod uwagę zarówno zakres przeprowadzonych przed nim badań historyczno-artystycznych oraz konserwatorskich, jak i wielkość oraz reprezentatywność samego pokazu. Jego organizacja była możliwa dzięki współpracy trzech muzeów narodowych: warszawskiego, poznańskiego i krakowskiego. Zaangażowany w jego realizację od 2022 r. zespół kuratorsko-konserwatorski wykonał pracę, której efekty od 7 marca do 13 lipca 2025 r. będzie można zobaczyć w Muzeum Narodowym w Poznaniu (wcześniej ekspozycję oglądano w Warszawie, a z Poznania trafi do Krakowa).

Imponująca wystawa

Scenariusz poznańskiej wystawy różni się od tego przyjętego w Warszawie i Krakowie, gdzie zdecydowano się ułożyć dzieła według dominujących motywów. Poznańska edycja to chronologiczna prezentacja twórczości Józefa Chełmońskiego – łącznie 122 obrazy olejne i szkice malarskie, 14 szkicowników i 58 prac na papierze. Obiekty te pochodzą z polskich zbiorów muzealnych, kolekcji prywatnych oraz z placówek zagranicznych – ze Stanów Zjednoczonych, Szwajcarii i Węgier.

Istotną różnicą w stosunku do warszawskiej ekspozycji jest poszerzenie wyboru obrazów i rysunków. Wśród nich zobaczymy chociażby Kulig, znany również pod tytułem Karnawał w Polsce. Z pewnością stanie się szczególnie bliski sercom Wielkopolan, ponieważ przed II wojną światową należał do rodziny Raczyńskich z Rogalina. Ten wielkoformatowy obraz pojawił się na aukcji londyńskiego domu aukcyjnego Sotheby’s latem 2024 r., gdzie został zakupiony do prywatnej kolekcji.

Wyjątkowa podróż

Proponujemy publiczności podróż przez poszczególne lata działalności artystycznej Chełmońskiego: od malarskich studiów w Warszawie i Monachium i czasu aktywności artysty w pracowni w Hotelu Europejskim w Warszawie, przez blisko dwunastoletni pobyt w Paryżu, po jego życie w mazowieckiej Kuklówce.

Chronologiczny układ prac w muzealnych przestrzeniach, podzielony na najważniejsze etapy biografii, ukazuje dynamikę twórczości artysty, dominujące w danym momencie tematy, zmieniające się sposoby malowania, zaniechane wątki czy powroty motywów. Zachęcamy do oglądania ekspozycji z przygotowanym przez kuratorów przewodnikiem, z którym prześledzimy wystawę, szukając odpowiedzi na pytanie – Józef Chełmoński: romantyk czy realista?

Z kolei aranżacja gwarantuje takie wyeksponowanie prac, by podkreślić ich oryginalność i brawurę malarskich rozwiązań, demonstrując przy tym polot i pełną skalę umiejętności Chełmońskiego.

Prawdziwe arcydzieła

Józef Chełmoński 1849–1914 to imponująca wystawa prac zarówno powszechnie znanych, jak ikoniczne Babie lato, Bociany czy Orka, jak i tych rzadko, a niekiedy wręcz nigdy dotąd nieeksponowanych, jak chociażby pochodzący z kolekcji prywatnej Bąk czy odnaleziony w zbiorach Muzeum Sztuk Pięknych w Budapeszcie obraz Przed karczmą. Chełmoński tworzył arcydzieła przedstawiające polską wieś, rozpędzone konie, sceny z polowań, wiejskich targów, tańców przed karczmami, a także pejzaże o różnych porach dnia i roku. Z jednej strony zdumiewa dbałość o szczegóły, niesamowita wręcz drobiazgowość, z drugiej – zaskakuje niemal abstrakcyjny pejzaż, jak w Nocy gwiaździstej. Obrazy są pełne symboli i metafor, wszystkie niosą ze sobą emocjonujące opowieści. Nadal wywołują poruszenie, jak niegdyś wśród krytyki artystycznej, i skłaniają do refleksji.

Zobaczyć więcej

Tego rodzaju wystawa monograficzna jest przygotowywana raz na kilkadziesiąt lat. To niepowtarzalna szansa, by zobaczyć tak liczny zbiór obrazów wielkiego malarza w jednym miejscu. Józef Chełmoński 1849–1914 to blisko 200 prac jednego z najważniejszych polskich artystów drugiej połowy XIX w., na które można spojrzeć na nowo, dostrzegając przy tym ich różnorodne znaczenia. Refleksja nad obrazami Chełmońskiego pozwoli spojrzeć na rzeczywistość przez pryzmat jej plastycznego i metaforycznego bogactwa.

Kurator: dr Maria Gołąb, współpraca kuratorska: dr Arkadiusz Krawczyk, aranżacja: dr Roman Tratsiuk, kierownik projektu: Karina Adamska

Muzeum Narodowe w Poznaniu, al. Karola Marcinkowskiego 9