Najjaśniejszym. Panegiryki i utwory pochwalne poświęcone królom i królowym polskim

Muzeum Narodowe w Krakowie

Panegiryk to najczęściej wyolbrzymiona pochwała wybranej osobistości, władcy lub wybitnego wodza. Dzisiaj ta forma literacka budzi często rozbawienie: kwieciste porównania, parabole i inne zawiłe figury retoryczne śmieszą przesadą. Jednak pisanie i zamawianie panegiryków było zjawiskiem kulturowym powszechnym w Europie. Dopiero czasy oświecenia przyniosły krytykę tych utworów.

Panegiryki są znane od ponad 2400 lat: ich nazwa wywodzi się od Panegyricos – tytułu mowy wygłoszonej przez Isokratesa w 386 r. przed Ch. na igrzyskach olimpijskich. I choć historycy literatury odsuwali ten rodzaj twórczości na margines, zarzucając jej brak wartości literackich, nie można pominąć roli panegiryków w życiu dawnych społeczności.

Królom dedykowano panegiryki najczęściej z okazji objęcia tronu, zawarcia małżeństwa, urodzenia się następcy, po odniesieniu zwycięstwa i zawarciu pokoju, ale także z powodu ich śmierci, wyrażając powszechny żal i podkreślając zasługi władcy dla kraju i poddanych. Szczyt twórczości panegirystów nastąpił w Polsce w XVII wieku: chętnie sięgano do antycznych wzorców literackich, symbolicznych form apoteozy, ozdabiając czasem te niewielkie objętościowo teksty emblematycznymi ilustracjami, przybierającymi nawet formę symbolicznego rebusu. Często godła herbowe adresatów utworów stawały się elementem pozwalającym na zbudowanie zawiłej symbolicznej konstrukcji, niekiedy o wróżebnym charakterze. Uwagę zwracają też karty tytułowe, przypominające graficznym układem kute w kamieniu epitafia, z wykorzystaniem różnych form i wielkości liter, by wyróżnić najistotniejsze części napisu.

Zbiór panegiryków w Muzeum Narodowym w Krakowie liczy ponad 2100 pozycji, z czego ponad 260 zadedykowano królom i królowym Polski. Na wystawie prezentujemy wybór stu najbardziej charakterystycznych utworów tego gatunku. Można ją oglądać w Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego do 6 maja 2018 roku.

Agnieszka Perzanowska

Informacje dla zwiedzających:

Najjaśniejszym. Panegiryki i utwory pochwalne poświęcone królom i królowym polskim

9 stycznia – 6 maja 2018 roku

Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego, ul. Józefa Piłsudskiego 12

poniedziałki: nieczynne, wtorek-sobota: godz. 10.00-18.00, niedziela: godz. 10.00-16.00

Bilet normalny: 9 zł

Bilet ulgowy: 5 zł

Bilet rodzinny (maks. 5 osób): 19 zł

Bilet grupowy normalny (min. 15 osób): 7 zł

Bilet grupowy ulgowy (min. 15 osób): 4 zł

dzieci do 7 lat: wstęp bezpłatny

uczniowie i studenci do 26 lat: 1 zł

niedziela – wstęp wolny

Organizator: Muzeum Narodowe w Krakowie

Kurator: Agnieszka Perzanowska