„Niczego nie zapomnieć…”. Spotkanie w 76. rocznicę utworzenia Litzmannstadt Getto

Instytut Pamięci Narodowej – Oddział w Łodzi

Niczego nie zapomnieć… Spotkanie w 76. rocznicę utworzenia Litzmannstadt Getto

Getto w Łodzi zostało utworzone przez Niemców 8 lutego 1940 r. i było jednym z pierwszych na ziemiach polskich oraz najdłużej istniejącym. Przeszło przez nie ponad 200 tys. Żydów z Łodzi i okolic, a także z Czech, Niemiec, Austrii i Luxemburga. Większość z nich straciła życie w Kulmhof (w Chełmnie nad Nerem) i w Auschwitz-Birkenau.

8 lutego 2016 r. minie 76 lat od utworzenia getta. Tego dnia zapraszamy do siedziby Centrum Dialogu (przy ul. Wojska Polskiego 83) na spotkanie.

Rozpocznie je otwarcie wystawy TWARZE GETTA. Zdjęcia żydowskich fotografów z getta Litzmannstadt, 1940-1944, przygotowanej przez Fundację „Topografia Terroru” z Berlina we współpracy z Archiwum Państwowym w Łodzi.

Kolejnym punktem programu będzie spotkanie poświęcone ostatnio wydanym tytułom dotyczącym łódzkiego getta. Gośćmi spotkania będą autorzy i redaktorzy publikacji: p. Ewa Wiatr (Uniwersytet Łódzki), p. Adriana Bryk (Archiwum Państwowe w Sieradzu), p. Adam Sitarek (Oddziałowe Biuro Edukacji Publicznej IPN w Łodzi, UŁ).

Spotkanie zakończy prezentacja projektu Makieta Litzmannstadt Getto – realizowanego przez Muzeum Tradycji Niepodległościowych.

Wstęp wolny. Serdecznie zapraszamy.

***

Adam Sitarek, Otoczone drutem państwo. Struktura i funkcjonowanie administracji żydowskiej getta łódzkiego, Łódź 2015, ss. 340 (seria: Biblioteka Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Łodzi, tom XXXVII)

Publikacja jest rozszerzoną wersją doktoratu. Opisuje jak getto żyło, jak funkcjonowało, jak pracowało. Jak w tragicznym, barbarzyńskim niemieckim planie Żydzi kierowali mechanizmem pracującym dla potęgi Rzeszy i własnej Zagłady.

To było pierwsze stworzone przez Niemców, w pełni odizolowane od reszty miasta, getto na obszarze okupowanej Polski, drugie co do wielkości po warszawskim, i jedyne, które przetrwało prawie do końca okupacji niemieckiej na ziemiach polskich – zostało zlikwidowane w sierpniu 1944 roku. Z dwustu tysięcy Żydów, którzy przez nie przeszli, przeżyło nie więcej niż siedem tysięcy.

Funkcjonowanie łódzkiego getta na zawsze zostało związane z postacią Chaima Mordechaja Rumkowskiego. Jako członek przedwojennego zarządu Gminy Wyznaniowej, został wyznaczony na stanowisko Przełożonego Starszeństwa Żydów. Stopniowo, korzystając z udzielonych mu przez Niemców kompetencji, zorganizował rozbudowany aparat administracyjny, z którego pomocą sprawował władzę w getcie. Jego oficjalna aktywność oraz pełna uległości polityka wobec niemieckich planów eksploatacji, a następnie zagłady więzionych w getcie Żydów, doprowadziła do nienawiści współbraci i nie uratowała go przed Zagładą. Istnieje wiele niemożliwych do weryfikacji wersji śmierci Rumkowskiego. Na pewno w sierpniu 1944 roku, po likwidacji getta, został wywieziony do obozu Birkenau i podczas selekcji skierowany na śmierć.

„Dziś, 6 września, przyjechał z Łodzi Rumkowski […]. Opowiadał cuda o getcie. Jest tam państwo żydowskie […]” – napisał z ironią Emanuel Ringelblum po wizycie Przełożonego Starszeństwa Żydów w Łodzi Chaima Mordechaja Rumkowskiego w getcie warszawskim. „Państwo”, o którym pisał zamordowany w 1944 r. historyk, było tworem jedynym w swoim rodzaju. Sam Rumkowski wielokrotnie uciekał się do tej analogii. „Moje getto to małe państewko ze wszystkimi tego zaletami i wadami” – mówił do przedstawicieli ziomkostwa łodzian podczas jednej z wizyt w getcie warszawskim. Na 4 km² powierzchni, gdzie na rozkaz okupacyjnych władz niemieckich stłoczono na początku 1940 r. ponad 160 tys. Żydów z Łodzi i okolicznych miejscowości, powstał organizm, który dysponował niezwykle rozbudowanym aparatem administracyjnym. Autor książki postawił sobie za zadanie opisanie jego struktur i funkcji.

(ze Wstępu)