„Pojmanie Chrystusa” — prezentacja kwatery Retabulum Augustiańskiego Nicolausa Haberschracka

Muzeum Narodowe w Krakowie

Pokaz niezwykłego obrazu, inauguracja prac Krajowego Centrum Badań nad Dziedzictwem oraz wspólny bilet z Cricoteką

Pokaz Pojmanie Chrystusa – prezentacja kwatery Retabulum Augustiańskiego Nicolausa Haberschracka w Pałacu Biskupa Erazma Ciołka, oddziale MNK (ul. Kanonicza 17) stanowi pokłosie projektu badawczego „Nicolaus Haberschack – pictor de Cracovia”, realizowanego w latach 2011-2013 przez pracowników Muzeum Narodowego w Krakowie oraz zaproszonych specjalistów. Przedstawiona zostanie nowa wiedza, w poważnym stopniu przewartościowująca dotychczasowe widzenie osobowości artystycznej Haberschracka. Innym wymiarem pokazu jest zaprezentowanie na planszach, w kiosku multimedialnym oraz na filmie możliwości badawczych Pracowni Konserwacji Malarstwa i Rzeźby w Pałacu Biskupa Erazma Ciołka.

Krajowe Centrum Badań nad Dziedzictwem to projekt Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów (NIMOZ) oraz Muzeum Narodowego w Krakowie, utworzony po to, aby najważniejsze i najcenniejsze dzieła sztuki w polskich kolekcjach mogły być badane w nowoczesnym, należącym do MNK Laboratorium Analiz i Nieniszczących Badań Obiektów Zabytkowych. Powstałe w październiku tego roku Centrum zainauguruje swoją praktyczną działalność warsztatem, który rozpocznie się 6 listopada o godz. 10.00 w Gmachu Głównym MNK. W połowie listopada zostanie ogłoszony nabór wniosków o finansowanie badań technologicznych obiektów, opracowywanie strategii ochrony dla dzieł sztuki mających szczególne znaczenie dla kultury oraz wykonywanie ekspertyz interdyscyplinarnych. Nabór jest skierowany do muzeów o statucie bądź regulaminie uzgodnionym z Ministrem Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Z okazji przypadającej w 2015 roku setnej rocznicy urodzin Tadeusza Kantora Muzeum Narodowe w Krakowie oraz Ośrodek Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora Cricoteka postanowiły ułatwić miłośnikom artysty oglądanie jego prac w obu placówkach. Po zakupie biletu do Cricoteki, a następnie okazaniu go w kasie Gmachu Głównego MNK, wejściówkę do Galerii Sztuki Polskiej XX wieku (tam prezentujemy dzieła Kantora) będzie można kupić w cenie 1 zł. I odwrotnie – Cricotekę można zwiedzać za złotówkę, pokazując w kasie bilet z Gmachu Głównego MNK. Akcja potrwa do końca roku.

Miło nam także poinformować, że doceniona przez publiczność wystawa Zawsze Młoda! Sztuka Polska około 1900, którą pokazywaliśmy w latach 2012-2015 w Kamienicy Szołayskich, cieszy dziś oczy mieszkańców Wilna w Litewskim Muzeum Sztuki. Będzie ją tam można oglądać do 31 stycznia 2016 r.

11 listopada wszystkie oddziały MNK będą zamknięte dla zwiedzających. Natomiast 3-4 listopada nieczynny będzie Arsenał Muzeum Książąt Czartoryskich (ul. Pijarska 8).

Pojmanie Chrystusa

Prezentacja kwatery Retabulum Augustiańskiego Nicolausa Haberschracka

W dramatycznej scenie Pojmanie Chrystusa na pierwszym planie św. Piotr, zraniwszy Malchusa, zmaga się ze strażnikami Świątyni i żołnierzami. W głębi, w tłumie napastników, Judasz całuje Zbawiciela. Pojmanie Chrystusa jest jedną z czternastu scen, które do dziś przetrwały z tryptyku augustiańskiego, jednego z najwspanialszych ołtarzy powstałych w XV wieku w Małopolsce. Jego autor, Mikołaj Haberschrack, jest też pierwszym z twórców ołtarzy krakowskich, którego nazwisko znamy i możemy połączyć z przechowanym dziełem.

W kwietniu 1468 roku Haberschrack potwierdził realizację do końca września tegoż roku kontraktu z klasztorem Augustianów na wykonanie nastawy ołtarza głównego w kościele św. Katarzyny. Nie wiadomo dokładnie, kiedy augustianie zastąpili ołtarz Haberschracka nowymi strukturami: najpierw renesansową, a później barokową. Zdemontowane kwatery gotyckiego tryptyku trafiły na krużganki klasztorne. W 1936 roku zakupiło je Muzeum Narodowe w Krakowie.

Nie są to jednak wszystkie powody, dla których w Pałacu Biskupa Erazma Ciołka – oddziale MNK – prezentowane jest ekspresyjne dzieło Haberschracka. W latach 2011-2013 przeprowadzono projekt badawczy „Nicolaus Haberschrack – pictor de Cracovia” (Mikołaj Haberschrack – malarz z Krakowa), obejmujący studia z zakresu historii sztuki i nauk pomocniczych historii (archiwistyki) oraz szeroko zakrojone badania konserwatorskie. W projekcie, finansowanym przez MNiSW, wzięli udział pracownicy Muzeum Narodowego w Krakowie oraz zaproszeni specjaliści konsultanci. Efekty tych badań pogłębiły wiedzę o artyście, ale też postawiły przyszłych konserwatorów ołtarza Haberschracka przed poważnym dylematem, albowiem ogromna ilość ubytków w niektórych scenach stanowi istotny problem estetyczny. Do jakiego stanu doprowadzić konserwację? Czym zastąpić stare rekonstrukcje malarskie? Czy wszystkie kwatery potraktować jednakowo? To tylko część pytań, na które trzeba znaleźć odpowiedź. – Czy dążymy do odsłonięcia wszystkiego, co zachowało się z warstwy oryginalnej, Haberschrackowej? Jakość tego malarstwa zapiera dech, ale są to jedynie „wyspy” na morzu przemalówek i uzupełnień nanoszonych z większym lub mniejszym talentem przez kolejne generacje restaurujących Retabulum. Jeśli te przemalówki i uzupełnienia usuniemy, uzyskamy stan, który może nam się wydać estetycznie nie do zaakceptowania. A powrotu do status quo ante już nie będzie – mówi dr Wojciech Marcinkowski, starszy kustosz w MNK.

W Pałacu Biskupa Erazma Ciołka obok sceny Pojmanie Chrystusa Mikołaja Haberschracka prezentowana jest dokumentacja badawcza stworzona przez Pracownię Konserwacji Malarstwa i Rzeźby w Pałacu Biskupa Erazma Ciołka oraz Laboratorium Analiz Nieniszczących i Badań Obiektów Zabytkowych MNK.

Dr Wojciech Marcinkowski: – O Nicolausie Haberschracku wiemy, że otrzymując w roku 1454 krakowskie prawa miejskie, określony został jako hic natus (tu urodzony). Fakt, że urodzony w Krakowie malarz występował o tutejsze prawa miejskie (tzn. prawa do wykonywania zawodu), oznacza, że wcześniej musiał się ich zrzec. To z kolei mogło mieć związek z wyjazdem i dłuższym pobytem za granicą. Rok 1454, jako termin jego (domniemanego) powrotu i odnowienia przezeń praw miejskich, też wydaje się znamienny: w tymże roku zawarte zostało małżeństwo Kazimierza Jagiellończyka z córką króla Albrechta II Habsburga, Elżbietą. Razem z królową przybyć mieli z krajów austriackich do Krakowa artyści. Wśród nich mógł znajdować się i Nicolaus Haberschrack, jako swoisty repatriant. Za tą tezą przemawiają też związki stylistyczne między Retabulum Augustiańskim a sztuką krajów austriackich, przede wszystkim Wiednia.

Inne określenie mistrza – de nova villa – odnosi się do własności ziemskiej (Nowa Wieś na północno-zachodnim obrzeżu Krakowa), jaką artysta pozyskał. Z jeszcze innych przekazów wynika, że Haberschrack przyjmował także zlecenia na polichromowanie i złocenie rzeźb (imago sculpta Sancte Marie Magdalene, tj. rzeźba św. Marii Magdaleny, figury asystencyjnej w scenie Ukrzyżowania, dla katedry lwowskiej, 1476).

Jawi nam się zatem obraz wszechstronnego warsztatu, czynnego przez kilkadziesiąt lat w Krakowie, prowadzonego przez wykształconego i pracującego czas jakiś za granicą mistrza, który osiągnął wysoki status materialny, a także znaczną sławę, przyciągającą doń zamiejscowych kontrahentów.

opracowanie: KB

*****

Wydarzenia

5 listopada 2015

Koncert duetu gitarowego Michał Lazar & Andrzej Piotrowski

wystąpią: panowie Michał Lazar, Andrzej Piotrowski, gościnnie Radosław Wieczorek

Muzeum Karola Szymanowskiego w willi „Atma” w Zakopanem, ul. Kasprusie 19, godz. 18.00

słowo o muzyce: p. Małgorzata Janicka-Słysz, wstęp wolny

***

Bezcenne. Kolekcja sztuki Ignacego Korwina-Milewskiego

cykl: Czwartki u Matejków

Dom Jana Matejki, ul. Floriańska 41, godz. 18.00

prowadzenie: p. Paulina Adamczyk – historyk sztuki (współpracuje z Gabinetem Rycin i Rysunków MNW), wstęp wolny

***

Rudolfińska Praga i jej artyści (Mecenat artystyczny Rudolfa II Habsburga około 1600 roku – G. Arcimboldo, B. Spranger, R. Savery i inni nadworni twórcy)

cykl: Malarstwo Europy Środkowej w dobie baroku (XVII-XVIII w.)

Ośrodek Kultury Europejskiej EUROPEUM, pl. Władysława Sikorskiego 6, godz. 18.00

prowadzenie: p. Filip Chmielewski – historyk sztuki (pracuje w Dziale Europejskiego Malarstwa i Rzeźby MNK), wstęp wolny

7 listopada 2015

Żeglarz Bagdadu

cykl: Latający dywan. Opowieści przedmiotów – muszelki kauri

Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego, ul. Józefa Piłsudskiego 12, godz. 12.00

prowadzenie: p. Dagmara Żabska – Teatr Figur, wstęp: 8 zł

rezerwacja

***

Drugie życie ubrań

cykl: sztuka chowania się w ubrania (warsztaty dla dzieci 10-13 lat)

Dom Józefa Mehoffera, ul. Krupnicza 26, godz. 10.30-12.15

prowadzenie: p. Anna Pichura – malarka, autorka murali, pedagog, wstęp: 20 zł

rezerwacja

***

Jacek Malczewski (wykład towarzyszący wystawie Niech żyje sztuka! Kolekcja Feliksa Jasieńskiego. Od Japonii do Europy. Rzeczy piękne i użyteczne)

cykl: Artyści i ich dzieła

Kamienica Szołayskich im. Feliksa Jasieńskiego, pl. Szczepański 9, godz. 12.00

prowadzenie: p. Anna Sokulska, wstęp w cenie biletu na wystawę

8 listopada 2015

Przez kolorową szybkę – witraże pana Mehoffera

cykl: Konik muzealny

Dom Józefa Mehoffera, ul. Krupnicza 26, godz. 11.00-14.00

prowadzenie: pp. Joanna Świtała, Hiacynta Sowa, wstęp: 15 zł od dziecka (dla opiekuna wstęp bezpłatny), bilet rodzinny: 30 zł

***

Grafika w kolekcji Feliksa Jasieńskiego (wykład towarzyszący wystawie Niech żyje sztuka! Kolekcja Feliksa Jasieńskiego. Od Japonii do Europy. Rzeczy piękne i użyteczne)

Kamienica Szołayskich im. Feliksa Jasieńskiego, godz. 12.00

prowadzenie: p. Marta Witoń, wstęp w cenie biletu na wystawę

10 listopada 2015

Muzykowanie u Matejków. Polskie pieśni patriotyczne

cykl: Czwartki u Matejków

Polskie pieśni patriotyczne ze śpiewnika Franciszka Matejki w wykonaniu chóru Vox Coelestis i orkiestry Szkoły Muzycznej I stopnia w Dobczycach

Dom Jana Matejki, ul. Floriańska 41, godz. 18.00

wstęp wolny