Jesteś tutaj: Ogłoszenia i aktualności » Konferencje i prelekcje » Warszawa: Przesilenie. Malarstwo Północy 1880–1910
Pod koniec 2022 roku w Muzeum Narodowym w Warszawie będzie można podziwiać arcydzieła malarstwa nordyckiego. Przesilenie. Malarstwo Północy 1880–1910 to pierwsza w Europie Środkowo-Wschodniej przekrojowa prezentacja twórczości artystów ze Szwecji, Danii, Norwegii, Finlandii i Islandii. Wśród pokazywanych prac znajdzie się m.in. obraz Melancholia Edwarda Muncha. Wystawa będzie dostępna od 18 listopada 2022 do 5 marca 2023 r.
Jej tytuł odnosi się do przesilenia letniego, które ma szczególne znaczenie w tamtejszej kulturze. Wskazuje również na zmiany w sztuce tego regionu na przełomie XIX i XX wieku: drogę od akademizmu, przez realizm i impresjonizm, w stronę symbolizmu i ekspresji. Tytuł nawiązuje ponadto do przemian, które zaszły w relacjach między europejskimi „peryferiami” kulturalnymi a ówczesnym centrum świata sztuki – Paryżem.
Rozpocznij weekend ze sztuką. W piątki Muzeum jest otwarte do godz. 20.00, dzięki czemu można zwiedzać wystawę bez pośpiechu. Wizyta na Przesileniu to doskonały pomysł na spędzenie czasu z bliskimi. Dodatkową zachętą do odwiedzin jest wieczorna oferta biletowa.
W weekend finisażowy, czyli 3, 4 i 5 marca, wystawa będzie otwarta do godz. 20.00.
W siedmiu salach znajdzie się aż 105 dzieł, które przyjadą z 22 muzeów i galerii w Szwecji, Norwegii, Danii, Finlandii i Islandii. Poza wspomnianym obrazem Edwarda Muncha na wystawie zobaczymy prace takich artystów, jak: Anna Ancher, Michał Ancher, Mikołaj Astrup, Ryszard Bergh, Axel Gallen-Kallela, Piotr Halonen, Wilhelm Hammershøi, Hanna Hirsch-Pauli, Maria Krøyer, Piotr Seweryn Krøyer, Karol Larsson, Eryk Werenskiold, Andrzej Zorn.
Emocjonalny wymiar malarstwa oraz relacja człowieka z przyrodą to główne wątki ekspozycji. Jej narracja skoncentruje się wokół tematów charakterystycznych dla sztuki Północy, takich jak przyroda, dom i rodzina, mity i legendy, ludowość, pejzaż nastrojowy oraz psychika człowieka. Poruszone zostaną dwa zagadnienia z pogranicza kultury artystycznej i życia społecznego: działalność malarek oraz kolonii artystów w Skagen.
Przyroda: surowa, piękna i jednocześnie tajemnicza, krajobrazy pełne jezior, rzek, skał, świetlistych plaż, podmokłych łąk i zaśnieżonych lasów – to główne motywy, którymi inspirowali się nordyccy artyści. Wybór rodzimych krajobrazów podkreślał narodowy charakter ich sztuki. Charakterystycznym dla nich tematem był pejzaż zimowy. Artyści wydobywali jego dekoracyjność i rytm, dążyli do ukazywania majestatu przyrody i ujawniania jej tajemnic. W kontemplacyjnych przedstawieniach ukazywali relację człowieka z naturą. Część twórców antropomorfizowała przyrodę, czerpiąc tematy z lokalnych baśni i legend. Przyroda jawi się w ich dziełach jako obdarzona zagadkową, a czasem mroczną siłą. Przedstawienia pejzaży często wizualizowały nastrój i emocje, a malarze podkreślali związek ducha natury i duchowości człowieka.
Artyści nordyccy przełomu XIX i XX wieku poszukiwali narodowych korzeni w tradycji ludowej. Inspirowali się zwyczajami mieszkańców wsi, ich kulturą materialną oraz życiem bliskim naturze. Dzieła z wystawy ukazują m.in. pracę na roli w rytmie wyznaczanym przez przyrodę, odwieczne przemiany pór roku, dnia i nocy oraz działanie żywiołów powietrza i ziemi. Dużo miejsca zajmują również przedstawienia z życia rybackich osad – sceny z rybakami wypływającymi na połów, odpoczynek na plaży, ludowe zabawy przy muzyce. W wyniku artystycznych poszukiwań wielu tamtejszych twórców przeniosło się na prowincję. Zrobili tak m.in.: Szwed Karol Larsson, Norweg Chrystian Skredsvig i Fin Axel Gallen-Kallela. Na wsi osiadł też Piotr Halonen, którego twórczość – skoncentrowana wokół życia chłopów – jest uznawana za esencję fińskiego malarstwa narodowego. W rybackiej wiosce Skagen w Danii powstała artystyczna kolonia – wokół Michała i Anny Ancherów zgromadzili się malarze, m.in.: Piotr Seweryn Krøyer i jego żona Maria Krøyer, Chrystian Krohg i Oskar Björck. Codzienność okolicznych mieszkańców była głównym tematem twórczości tej grupy.
Wielu tematów dostarczały artystom legendy i wierzenia. Zwłaszcza w krajach pozbawionych w owym czasie suwerenności, jak Finlandia i Norwegia, dążyli do wykazania odrębności i ciągłości narodowej kultury. Szukali jej korzeni w prastarych wierzeniach i opowieściach, które oddziaływały na zbiorową wyobraźnię, wzmacniając poczucie przynależności do miejsca, historii i narodu. Dla Finów eposem narodowym była Kalevala, dzieje legendarnego praojca Finów, spisane i wydane przez poetę Eliasza Lönnrota w 1849 r. Losy bohaterów tego poematu przedstawiał na płótnach Axel Gallen-Kallela. Dzięki niemu utrwaliły się w zbiorowej wyobraźni Finów i umocniły fińską tożsamość narodową. Do legend norweskich odwoływał się z kolei Gerhard Munthe. Czerpał z tradycji narodowej nie tylko treści, lecz także formy: intensywne kolory, ornamenty i uproszczoną stylistykę.
Na wystawie zaprezentowano obrazy przedstawiające wnętrza nordyckich domów. Najczęściej widać na nich kobiety podczas codziennych zajęć, bohaterami są także dzieci, np. na obrazie Kitty Lange Kielland. Jako idylliczna przestrzeń traktowany jest również ogród, który malował sławny Karol Larsson. Artystki, m.in. Wilhelmina „Mina” Carlson-Bredberg i Hanna Hirsch-Pauli, chętnie pokazywały wnętrza swoich malarskich pracowni, czym manifestowały profesjonalny status oraz odcinały się od mieszczańskiego stylu życia i ról społecznych. Wiele kobiet z krajów nordyckich odebrało wykształcenie artystyczne i prowadziło kariery. Bezpieczny świat przytulnego domu i rodziny na prezentowanych płótnach czasami zmienia się jednak w sferę izolacji, niepewności i lęku, co ukazują dzieła Wilhema Hammershøia, Ivara Arosieniusa, Estery Almqvist i Björna Ahlgrenssona. Powszechna w końcu XIX w. postawa pesymizmu i zwątpienia także wywarła duży wpływ na artystów Północy. Mroczne zakamarki duszy ludzkiej, pożądanie, lęk i melancholia, to – dzięki dziełom międzynarodowej sławy malarza Edwarda Muncha, dramatopisarza Augusta Strindberga i rzeźbiarza Gustawa Vigelanda – najbardziej znane tematy sztuki Północy. Zamyślone postaci, pogrążone w smutku i cierpieniu, widoczne są na obrazach m.in. Ernesta Josephsona, Chrystiana Krohga i Marii Wiik.
Sztuka krajów Północy z przełomu XIX i XX wieku cieszy się popularnością wśród odbiorców i uznaniem krytyków na całym świecie. Dzięki wystawom zorganizowanym w Skandynawii, Europie Zachodniej i Stanach Zjednoczonych publiczność mogła się przekonać o najwyższym poziomie artystycznym malarstwa nordyckiego i jego wyjątkowości na tle europejskim. Dzieła z tego regionu można znaleźć w kolekcjach najważniejszych muzeów na świecie. Wystawa przybliży to wyjątkowe malarstwo polskiej publiczności.
Kuratorzy wystawy, pani Agnieszka Bagińska i pan Wojciech Głowacki, zwrócili również uwagę na relacje między twórczością artystów polskich i nordyckich. – Wystawa zostanie wzbogacona o wybrane obrazy polskich artystów tego czasu, żeby zwrócić uwagę na zaskakujące podobieństwa między malarstwem polskim i nordyckim pod względem tematyki, konwencji przedstawiania i źródeł inspiracji. Mamy nadzieję, że prezentacja przyczyni się do zmiany w postrzeganiu sztuki tego okresu, w którym wciąż dominuje perspektywa zachodnioeuropejska – zapowiadają twórcy ekspozycji.
Na wystawie obrazy twórców nordyckich zestawiono z wybranymi pracami polskich artystów, m.in. Olgi Boznańskiej, Józefa Chełmońskiego, Konrada Krzyżanowskiego i Józefa Mehoffera. Pozwala to dostrzec liczne podobieństwa form i motywów oraz wyjątkową wartość malarstwa dwóch odległych, a jednocześnie bliskich obszarów Europy. Także ścieżki edukacji i karier artystów polskich i nordyckich w ostatnich dziesięcioleciach XIX w. przebiegały podobnie. Twórcy wybierali między możliwościami rozwoju oferowanymi im w krajach urodzenia i więzią z ziemią ojczystą a udziałem w międzynarodowym życiu artystycznym, skupionym w metropoliach europejskich.
Nastrojowe malarstwo Północy zaprezentujemy w specjalnie zaprojektowanej przestrzeni. Za projekt architektoniczny wystawy odpowiada pracownia Jana Strumiłły. Autorzy, pragnąc podkreślić więź północnego malarstwa z naturą, wykorzystali naturalne materiały i wybrali subtelną kolorystykę, nawiązującą do północnego nieba. Za koncepcję identyfikacji wizualnej odpowiada pani Magdalena Burdzyńska. Inspiracją dla autorki były przyroda i północne światło – na plakatach przedstawiono elementy z wybranych obrazów spowite gęstą mgłą.
Kulturę i styl życia krajów nordyckich przybliży bogaty program wydarzeń w Muzeum. Będzie można uczestniczyć m.in. w wykładach przybliżających wybrane zagadnienia sztuki, spotkaniach tematycznych na wystawie, warsztatach o emocjach w sztuce i w czytelniczych spotkaniach z panią Edytą Jungowską. Zaplanowano koncert, przegląd kina skandynawskiego (we współpracy z Festiwalem Nowe Horyzonty) i słuchowisko z wykorzystaniem fragmentów literatury Północy. We współpracy z patronami honorowymi odbędzie się debata o sztuce nordyckiej, wprowadzająca w tematykę wystawy.
Wystawa powstała we współpracy z Muzeum Sztuki w Göteborgu. Szwedzka instytucja wspierała projekt od początku, a także wypożyczyła na ekspozycję 35 dzieł sztuki ze swoich zbiorów. Wystawa warszawska została zorganizowana w odpowiedzi na prezentację sztuki polskiej przełomu XIX i XX wieku – Młoda Polska. Polskie malarstwo fin de siècle – zorganizowaną przez Muzeum Sztuki w Göteborgu, Muzeum Narodowe w Warszawie i Instytut Adama Mickiewicza w 2018 r.
Wystawie będzie towarzyszyć bogaty program wydarzeń dotyczących kultury krajów Europy Północnej, tamtejszego designu, relacji człowiek–natura, koncepcji życia i wychowania, sposobu malowania obrazów, w tym oddawania kolorów i gry światła. Zostanie wydany ilustrowany katalog – zaprojektowany przez pana Ryszarda Bienerta – który będzie pierwszą w Polsce publikacją na temat sztuki nordyckiej przełomu XIX i XX wieku: m.in. o nordyckich artystkach i ekspresyjnej twórczości Edwarda Muncha. Na zwiedzających czeka także dwujęzyczny książkowy przewodnik. Zapraszamy do odwiedzenia muzealnej księgarni.
Przesilenie zachęca do zanurzenia się w barwach Północy. Aby każdy sam mógł stać się częścią malowniczego, nordyckiego krajobrazu, Muzeum zorganizowało konkurs fotograficzny. Wystarczy przyjść na wystawę w stylizacji nawiązującej do wybranego obrazu, zrobić sobie zdjęcie na jego tle i opublikować je w komentarzu pod postem na profilu Muzeum na Facebooku. Na zwycięzców czekają nagrody związane z malarstwem nordyckim: katalog wystawy, przewodnik, plakat, puzzle lub kalendarz.
Nastrojowe pejzaże pojawiają się także w filmach skandynawskich, cyklicznie wyświetlanych w Kinie MUZ. 7 i 10 lutego odbędą się dwa pokazy filmowe wieńczące cykl współpracy Muzeum ze Stowarzyszeniem Nowe Horyzonty. Na muzealnym ekranie zagości Chora na siebie w reżyserii Krzysztofa Borgliego – czarna komedia i zarazem bezlitosna satyra społeczna.
Zachęcamy, by zaplanować wizytę już teraz, zanim do Muzeum ustawi się długa kolejka. Spacer po wystawie warto odbyć z bezpłatnym audioprzewodnikiem lub w rytm utworów wybranych przez panią Melę Koteluk.
Młodzież i dorosłych zapraszamy na warsztaty malarskie inspirowane twórczością duńskiego malarza Teodora Philipsena, którego obraz Dojenie krów w Meilgård można zobaczyć na wystawie. Artystę w sposób szczególny interesowało światło – mocne, jaskrawe i wyraziste. Uczestnicy warsztatów spróbują oddać ten nastrój w swoich pracach. Będziemy szkicować węglem, malować pastelami na papierze i farbami akrylowymi na płótnie. Spotkanie odbędzie się 11 lutego o godz. 14.30.
Pani Edyta Jungowska, która nagrała audioprzewodnik dla dzieci, tym razem zaprasza najmłodszych do zaczarowanego świata książek Astrydy Lindgren. Rodzinne spotkanie czytelnicze odbędzie się 18 lutego o godz. 15.30. Na dzieci i ich opiekunów czekają: Lotta z ulicy Awanturników, Emil ze Smalandii i rudowłosa Pippi.
Starsze dzieci (w wieku od ośmiu do czternastu lat) mogą wziąć udział w warsztatach animacji poklatkowej i stworzyć etiudy filmowe inspirowane wystawą. Pierwsza część spotkania rozpocznie się spacerem po ekspozycji. Poszukamy na obrazach scen, które będziemy mogli wykorzystać do animacji. Następnie, korzystając z metody piksilacji i kolażu, uczestnicy warsztatów stworzą animowane dzieła. Zapraszamy 25 lutego o godz. 12.00.
Na wystawie znajdują się dodatkowe atrakcje dla najmłodszych. Przez dziurkę od klucza można zajrzeć do wnętrza szwedzkiego domu, a przy wyjściu ułożyć skandynawski pejzaż z różnokolorowych figurek.
Oprowadzania po wystawie z przewodnikiem to doskonała okazja do rozmów o sztuce skandynawskiej. Do zwiedzania zapraszamy rodziny – można skorzystać z rodzinnej oferty biletowej. Osoby z niepełnosprawnościami słuchu mogą skorzystać z bezpłatnych treści w polskim języku migowym, przygotowaliśmy także audiodeskrypcje dla osób niedowidzących.
Muzeum Narodowe w Warszawie, al. Jerozolimskie 3
Koncert Languoria | |
Nordycki cykl filmowy | |
Program edukacyjny „Przesilenie” | |
Nadchodzi zimowe przesilenie |