Rządzić i olśniewać. Klejnoty i jubilerstwo w Polsce w XVI i XVII wieku

Zamek Królewski w Warszawie — Muzeum

Rządzić i olśniewać. Klejnoty i jubilerstwo w Polsce w XVI i XVII wieku

30 maja – 4 sierpnia 2019 roku

plac Zamkowy 4, Galeria Wystaw Czasowych (II piętro)

Pierwsza w historii polskiego muzealnictwa przekrojowa wystawa poświęcona klejnotom w Polsce w XVI i XVII w. Poprzedzona kilkuletnimi intensywnymi poszukiwaniami i niełatwymi badaniami zasobów muzeów, skarbców i świątyń w Polsce oraz na Litwie, skonfrontowanymi z aktualną wiedzą o nowożytnym jubilerstwie europejskim. Wśród precjozów, które można będzie zobaczyć w stolicy, znajdą się m.in. sukienki diamentowa (po raz pierwszy opuści mury Jasnej Góry) i rubinowa cudownego obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej.

Wśród blisko pięciuset zabytków wypożyczonych od ponad 80 właścicieli znajdą się takie, które bezwzględnie możemy określić jako polskie, dokumentujące kunszt jubilerów z terenów całej Rzeczypospolitej. To one pozwalają na uznanie z dużym prawdopodobieństwem za wyroby miejscowe nadspodziewanie dużej grupy niesygnowanych klejnotów, jednolitych pod względem stylistycznym i technologicznym. Szczęśliwie przetrwały one historyczne zawieruchy, w tym wojny, zabory i wielokrotne grabieże. Operują rozwiązaniami modnymi wśród europejskich elit, przy pewnych zarysowujących się odrębnościach w typach klejnotów, kolorystyce emalii czy rodzaju kameryzacji. Skonfrontowane ze sobą na wystawie, przypomną o wielkich aspiracjach, także artystycznych, naszych utytułowanych przodków. Niejednokrotnie ich ujawnienie było naukową sensacją, jak choćby w przypadku skarbu ukrytego pod posadzką bydgoskiej katedry tuż przed potopem szwedzkim, a odkrytego w styczniu ubiegłego roku.

Towarzyszący wystawie obszerny katalog zilustruje walory tych kosztowności, a także wyjaśni zawiłości ich często skomplikowanej i wyrafinowanej formy. Obok najważniejszych znanych nauce – choć na ogół niepokazywanych publicznie – dzieł o pewnym datowaniu i pochodzeniu, jubilerskich fundacji dworu królewskiego Jagiellonów i Wazów, będzie można podziwiać także kosztowności, które jeszcze niedawno wisiały w kościołach, dyskretnie zdobiąc słynące łaskami obrazy. Kilka wybitnych kreacji wiąże się z peryferiami dawnej Rzeczypospolitej. Z Wilna sprowadzimy cały zespół kosztowności, w tym fundacje rodu Tyszkiewiczów. Z paryskiego Luwru, prywatnej kolekcji w Londynie, a także muzeów we Florencji, Bernie, Monachium, Uppsali i Nowym Jorku dotrą klejnoty fundowane przez polskich monarchów, przede wszystkim Bonę Sforzę i Zygmunta Augusta. Szczególnie ciekawy dokument − barwny rysunek królewskiej korony – wypożyczymy ze zbiorów berlińskich. Nawet dzieła już pokazywane, jak choćby klejnoty i portrety dostojników, pozyskane z Zamku Królewskiego na Wawelu czy Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie – zajaśnieją w nowym, nierzadko zaskakującym świetle. Stanie się tak dzięki konfrontacji z ich równie kosztownymi „bliźniakami”, odkrytymi jako dekoracja naczyń liturgicznych – szczerozłotych kielichów czy monstrancji i relikwiarzy.

Prawdziwym świętem dla amatorów historii i koneserów pięknych przedmiotów stanie się prezentacja najcenniejszych precjozów, o które od kilku lat zabiegaliśmy u ojców paulinów na Jasnej Górze. Po raz pierwszy warszawska publiczność zobaczy z bliska obie najstarsze sukienki cudownego obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej – rubinową i diamentową. Na każdej z nich znajduje się po kilkaset klejnotów, stanowiących wymowne świadectwo pobożnej hojności naszych przodków. Podziwiać można będzie również ponad metrowej wysokości złotą monstrancję z 1672 r., wykonaną z użyciem kilku tysięcy diamentów przez warszawskiego jubilera jako upamiętnienie ocalenia Jasnej Góry przed Szwedami podczas potopu.

Na ekspozycji pojawią się też bardzo nietypowe kosztowności – zdobione kamieniami jubilerskimi i emalią złote amulety, miniaturowe trumienki, uchwyt do bukiecika kwiatów, urządzenie do higieny uszu i zębów czy przyrząd do mierzenia diamentów.

oprac. Danuta Szewczyk-Prokurat (kurator wystawy, Ośrodek Sztuki Zamku Królewskiego)

Wystawa czynna w godzinach otwarcia Zamku:

poniedziałek−czwartek, sobota: 10.00–18.00, piątek: 10.00–20.00, niedziela: 11.00–18.00

Ostatnie wejście godzinę przed zamknięciem. Wystawa nieczynna: 20 czerwca (Boże Ciało).

Wstęp: 20 zł (normalny), 12 zł (ulgowy), 1 zł (dzieci i młodzież do 16 roku życia). Bilety dostępne w kasie Zamku oraz online. Promocyjne ceny biletów przy łączonym zakupie biletu na wystawę oraz Trasę Zamkową: 10 zł (normalny), 6 zł (ulgowy).