Skarby Stanisława Augusta

Zamek Królewski w Warszawie — Muzeum

Skarby Stanisława Augusta.

Złote monety kolekcjonerskie Narodowego Banku Polskiego

Pokój Marmurowy

15 czerwca – 31 sierpnia 2021 r.

Król Stanisław August, mecenas sztuki i kolekcjoner numizmatów, pod koniec panowania zlecił wykonanie serii medalierskiej z wizerunkami władców Polski. Wzorował się w tym na innych monarchach europejskich, którzy hołdując ówczesnej modzie, zamawiali podobne monety z podobiznami swych poprzedników. Prace nad monetami ruszyły w 1791 r., a projektantem i wykonawcą stempli został nadworny medalier Jan Filip Holzhaeusser. Stanisław August żywo interesował się powstawaniem serii, o czym świadczy jego korespondencja. W sierpniu 1792 r. Holzhaeusser zmarł, pozostawiając 11 ukończonych par stempli przedstawiających polskich monarchów, od Bolesława Chrobrego poczynając, na Aleksandrze kończąc. Śmierć zastała go przy pracy nad tłokami do dwunastego medalu z Zygmuntem Starym, który ukończył już jego następca – Jan Jakub Reichel. Do 1797 lub 1798 r. zdołał on wykonać kolejnych 11 par tłoków, z których ostatnia przedstawiała Augusta III. Nie powstał jedynie medal z wizerunkiem samego Stanisława Augusta.

Tworząc suitę królewską, obaj artyści wzorowali się na portretach Marcella Bacciarellego, stanowiących wystrój Pokoju Marmurowego w Zamku Królewskim w Warszawie. Jedynie medal przedstawiający Stanisława Leszczyńskiego powstał najprawdopodobniej na podstawie konterfektu namalowanego przez Jana Bogumiła Plerscha. Niekompletna, bo licząca jedynie 20 egzemplarzy suita medalierska wykonana w złocie, wedle tradycji przeznaczona dla króla, podzieliła los kolekcji numizmatycznej Stanisława Augusta. Została zakupiona przez Tadeusza Czackiego i na początku XIX w. trafiła do Gimnazjum Wołyńskiego w Krzemieńcu. Po powstaniu listopadowym przeniesiono ją do Kijowa, gdzie znajduje się do dzisiaj. Wyjątek stanowi medal z wizerunkiem Zygmunta III, który jest jednym z najcenniejszych zabytków numizmatycznych Zamku Królewskiego w Warszawie (na wystawie). Ocalały również tłoki mennicze wywiezione w 1868 r. z Warszawy do Petersburga. Rewindykowane później z Rosji, znajdują się w zbiorach Mennicy Polskiej SA (pięć par na wystawie).

Nawiązując do idei Stanisława Augusta, Narodowy Bank Polski podjął w 2013 r. emisję monet wzorowanych na dawnych medalach ostatniego króla. Są one wiernymi replikami, zachowują tę samą średnicę i wysokość reliefu królewskich portretów. Strona z życiorysami władców została pomniejszona, tak by zmieścić otok z nazwą państwa i nominałem oraz wizerunkiem orła, ustalonego dla godła Rzeczypospolitej Polskiej, wraz z rokiem emisji. Zarówno imiona władców ze strony portretowej, jak i opisy ich życia wzorem oryginałów zapisano po łacinie. Natomiast na boku monet zamieszczono imiona monarchów w języku polskim wraz z nazwą serii – Skarby Stanisława Augusta.

Na wystawie znajdą się złote monety o nominale 500 zł, prezentowane od strony ukazującej popiersia władców, oraz srebrne monety o nominale 50 zł, prezentowane od strony zawierającej życiorys monarchy. Dotychczas ukazało się 18 monet z serii Skarby Stanisława Augusta Narodowego Banku Polskiego. Pięć pozostałych, które dopiero zostaną wyemitowane, reprezentują srebrne odbitki oryginalnych medali ze zbiorów Mennicy Polskiej SA.

Serię kończyć będzie 24. moneta z wizerunkiem Stanisława Augusta, nieposiadająca oryginalnego wzorca i zaprojektowana na podstawie medali z epoki.

Zamek Królewski w Warszawie, plac Zamkowy 4