Szopki. Od dolnośląskiej do krakowskiej

Muzeum Miejskie Wrocławia

Muzeum Miejskie Wrocławia od 3 grudnia 2021 do 27 lutego 2022 roku zaprasza na wystawę związaną z pięknym czasem świąt Bożego Narodzenia.

Ojczyzną szopek są Włochy, a za ich pierwszego twórcę uważa się św. Franciszka z Asyżu. Jednak tradycja wykonywania i ustawiania szopek najbardziej rozwinęła się na niemieckojęzycznych obszarach górskich, w Tyrolu, Bawarii i na Śląsku. Pierwsze szopki na Śląsku pojawiły się w drugiej połowie XVI wieku. Początkowo ustawiano je w kościołach i magnackich rezydencjach, ale nie minęło wiele czasu i zaczęły pojawiać się także w domach mieszczan. Ukochali oni szczególnie szopki skrzynkowe, których popularność nie może dziwić, gdyż wykonujący je sudeccy rzemieślnicy osiągnęli w tych małych, niemal teatralnych przedstawieniach prawdziwe mistrzostwo. Szczególnie piękne szopki powstawały w Kotlinie Kłodzkiej i na przedgórzu Karkonoszy. Wykonywali je zarówno znani artyści, jak i cała rzesza zdolnych rzeźbiarzy amatorów.

Oprócz Świętej Rodziny i orszaku Trzech Króli w szopkach skrzynkowych umieszczano postacie mieszczan, często ubranych w noszone wówczas stroje. Coraz więcej miejsca zajmowały figury przedstawiające różne grupy społeczne i zawody. Często towarzyszyły im także postaci charakterystyczne dla Śląska, mnisi z zakonu cystersów, a nawet duch Karkonoszy – Liczyrzepa. Ważne było również tło głównego motywu. Twórca takiej szopki przedstawiał to, co znał najlepiej, zatem najczęściej scenę Narodzenia umieszczano w górskiej perspektywie, którą dodatkowo okraszano widokami inspirowanymi wyglądem dolnośląskich wsi lub miast. Pojawiają się w nich znajomo wyglądające zamki, kamieniczki i domy.

Choć większość tego typu szopek była rzeźbiona w drewnie, nie stroniono także od innych technik. Czasem zamiast drewna używano wosku, a szatę roślinną wykonywano z barwionego mchu lub polnych roślin. W skromniejszej wersji figurki wycinano z papieru. Poza szopkami skrzynkowymi, które zdobiły prywatne domy, tradycją było też ustawianie szopek w kościołach i klasztorach. Te były często znacznie bardziej okazałe, z wolnostojącymi figurami umieszczonymi w imitującej prawdziwą szopkę drewnianej skrzyni lub kamiennej grocie. Wykonywali je zawodowi rzeźbiarze, absolwenci najlepszych szkół plastycznych w Europie. Pod względem formy odzwierciedlały panujące wówczas w sztuce mody i nurty, m.in. historyzm czy art déco. O różnorodności śląskich szopek najlepiej świadczą wspomnienia dawnych mieszkańców regionu:

Były tam kolorowe, ruchome szopki z zabawkowymi figurkami obok jednoznacznie archaicznych bądź ludowo prostych. Jedne typowo niemieckie, inne egzotycznie wschodnie, to znów typowo śląskie, gdzie Liczyrzepa i koboldy wślizgują się w ziemski orszak Marii i Józefa. Albo też style mieszają się tak dziwacznie, że palmy Galilei wzrastają obok górskiego szałasu albo śnieg leży na architektonicznych snach z 1001 nocy.

Tradycja śląskich szopek zanikła po 1945 roku. Ponieważ wystawiano je co roku, narażone były na zniszczenia i zużycie, dlatego do dziś ocalała jedynie znikoma ich liczba, szczególnie tych domowych – skrzynkowych.

Na wystawie we wrocławskim Pałacu Królewskim zaprezentowanych zostanie kilkadziesiąt szopek śląskich, w tym niezwykle rzadkie szopki skrzynkowe z kolekcji Henryka Tomaszewskiego, twórcy wrocławskiej pantomimy. Część szopek śląskich została wypożyczona z Domu Śląskiego (Haus Schlesien) koło Bonn. Ekspozycje uzupełniają słynne szopki krakowskie.

Kuratorka wystawy: Magdalena Szmida-Półbratek.

Bilet normalny: 15 zł, ulgowy: 10 zł. Zapraszamy: Pałac Królewski, ul. Kazimierza Wielkiego 35, Wrocław.

Oprowadzanie po wystawie: 18 grudnia. Dla rodzin z dziećmi: godz. 12.00, dla młodzieży i dorosłych: godz. 15.00. Rezerwacja: tel. 71 391 69 40.

Edycja karnawałowa

15, 22, 29 stycznia, 5 lutego, godz. 15.00

Święta już za nami, ale nadal w świątecznym klimacie zapraszamy na kolejne atrakcje przygotowane przez Muzeum Miejskie Wrocławia. Oprowadzania dla dorosłych: jak zmieniał się w ciągu wieków wygląd szopek? Podczas spaceru po wystawie poznamy szopki w tradycji dolnośląskiej oraz szopki w tradycji krakowskiej, ich różnice i podobieństwa. Dowiemy się, na czym polega fenomen krakowskiego konkursu szopkarskiego. Oprowadza pani Magdalena Szmida-Półbratek.

Czas trwania ok. 60 minut. Rezerwacje: tel. 71 391 69 40 wew. 113 i 116. Liczba miejsc na oprowadzanie: 12 osób (limit nie dotyczy osób zaszczepionych).

Oprowadzania dla rodzin z dziećmi: godz. 12.00. Czas trwania ok. 50 minut. Rezerwacje: tel. 71 391 69 40 wew. 113 i 116. Zapraszamy dzieci w wieku od 5 do 13 lat z opiekunami. Liczba miejsc na oprowadzanie: 12 osób (limit nie dotyczy osób zaszczepionych).

Warsztaty rodzinne Szopka bożonarodzeniowa oglądana przez dziurkę od klucza

W trakcie warsztatów uczestnicy – dzieci w wieku od 6 do 12 lat – zapoznają się z historią szopki bożonarodzeniowej, a także dowiedzą się, jak powstały szopka śląska i krakowska. W drugiej części zajęć dzieci wezmą udział w zabawie plastycznej w uzupełnianie brakujących elementów oglądanych szopek.

Zapraszamy: 22 stycznia, godz. 10.00. Czas trwania ok. 90 minut.

Bilety: 5 zł od dziecka (opiekunowie: wstęp wolny). Rezerwacje: tel. 71 347 16 90 w. 27 (Dział Pedagogiczny).

*****

Guided tour in English around the exhibition “Lower Silesian and Cracovian Nativity Scenes”: Polish nativity scenes are of great cultural significance. Their tradition dates back to the 19th century. During the tour, we will pay attention to differences between traditional Cracovian and Lower Silesian crèches.

29th Jan 2022, at 2:00 PM. Duration: about 60 minutes.

The fee for the tour is included in the ticket price to the exhibition. Ticket prices: 10 zlotys (reduced) and 15 zlotys (normal). Reservations. The limit of people for the tour: 12 people (the limit does not apply to the vaccinated people).

The tour guided by Aneta Ziółkowska. Historical Museum (Royal Palace), 35 Kazimierza Wielkiego Str.