Zsolnay. Węgierska secesja

Międzynarodowe Centrum Kultury

Zsolnay. Węgierska secesja

20 kwietnia – 2 lipca 2017 r.

(wernisaż: 19 kwietnia, godz. 18.00)

Galeria Międzynarodowego Centrum Kultury

Kraków, Rynek Główny 25

Fenomen Zsolnay pierwszy raz w Polsce.

Firma, którą odwiedził sam cesarz Franciszek Józef i odznaczył ją swoim medalem.

Rodzina, która swe życie poświęciła firmie.

Niezwykła technika okryta tajemnicą.

Nieznane oblicze secesji.

Pecz – miasto najsłynniejszej ceramiki artystycznej Węgier.

Kolejny raz MCK odkrywa przed polską publicznością znakomitą sztukę sąsiadów. Od 20 kwietnia prezentowanych będzie ponad 100 obiektów ze słynnej manufaktury ceramiki Zsolnay, która jest jednym z synonimów węgierskiej secesji. Różnorodność wzorów i innowacyjność stosowanych technologii sprawiły, że fabryka Zsolnay znana była nie tylko w Austro-Węgrzech, ale i w całej Europie, a jej wyroby porównywane są z pracami Massiera czy Tiffany’ego. Na krakowskiej wystawie, obok urzekającej ceramiki dekoracyjnej o charakterystycznych miękkich liniach i iryzująco-metalicznych barwach, znajdują się także rysunki i detale architektoniczne z kolekcji Muzeum Janusa Pannoniusa w Peczu. To pierwsza prezentacja zbiorów i samego zjawiska w Polsce.

Fenomen Zsolnay stanowi ważny rozdział w historii węgierskiej secesji. Manufaktura, założona przez Mikołaja Zsolnaya w połowie XIX wieku w położonym na południu Węgier Peczu, prawdziwy rozkwit zaczęła przeżywać za czasów jego syna – Wilhelma. Kolejne generacje rodziny Zsolnay rozwijały działalność fabryki – włączając się aktywnie nie tylko w zarządzanie obiektem i jego rozbudowę, ale również w proces koncepcyjny i projektowy wytwarzanych przedmiotów. Ważną rolę w historii fabryki odegrał też polski architekt Tadeusz (Tádé) Sikorski, który poślubił Julię Zsolnay i wraz z nią zajął się projektowaniem dla manufaktury, pełnił też funkcję dyrektora artystycznego.

Czas największego rozkwitu manufaktury przypadł na okres Art Nouveau. Głoszony wówczas postulat syntezy sztuk i odrodzenia rzemiosł zaowocował nie tylko włączeniem się artystów w projektowanie przedmiotów codziennego użytku, ale też przyczynił się do zmian w obrębie stosowanych procesów technologicznych. Okres secesji wiązał się także z intensywnym rozwojem ceramiki, która ze względu na plastyczność wykorzystywanego w jej produkcji tworzywa dawała doskonałe możliwości kreowania form odpowiadających stylowym preferencjom epoki. Te tendencje doskonale obrazuje manufaktura Zsolnay, której wyroby nie tylko odzwierciedlały popularną wówczas stylistykę (miękkie linie, niemal rzeźbiarskie formy, kwiatowo-organiczna ornamentyka), ale również odznaczały się zastosowaniem innowacyjnej technologii.

O sukcesie Zsolnoy – obok wysmakowanej formy obiektów, będących dziełem wykształconych w Budapeszcie czy Wiedniu projektantów – zadecydowało wprowadzenie m.in. techniki eosynowej i techniki pirogranitu. Pierwsza z nich związana była z unikatowym sposobem barwienia wyrobów, który nadawał im fosforyzujący, metaliczny odcień. Druga wpływała na ich trwałość, wytrzymałość i odporność na działanie warunków atmosferycznych. Ciesząca się międzynarodową renomą manufaktura Zsolnay zdobywała liczne nagrody na wystawach światowych (m.in. w Wiedniu w 1873 r. i Paryżu w 1878 oraz 1900 r.).

Ważny obszar aktywności manufaktury Zsolnay, obok ceramiki dekoracyjnej i użytkowej, stanowiła produkcja elementów wykorzystywanych w dekoracji architektonicznej licznych budynków na terenie dawnej monarchii austro-węgierskiej – wielobarwne okładziny zdobiły dachy, fasady i wnętrza gmachów publicznych, świątyń i budynków mieszkalnych. Do dzisiaj można je spotkać w licznych miastach na terenie Węgier, Austrii, Serbii czy Rumunii. Wśród nich do ważniejszych przykładów należą realizacje Odona Lechnera – jednego z kluczowych węgierskich twórców, łączącego elementy secesji i stylu narodowego.

Fenomen fabryki Zsolnay odsłania także szerszy kontekst procesów społeczno-kulturowych zachodzących na Węgrzech przełomu XIX i XX wieku. Powstanie dualistycznej monarchii Austro-Węgier zapoczątkowało trwający do końca I wojny światowej okres zwany „złotym półwieczem”. To także czas wzrostu znaczenia i kulturotwórczej roli mieszczaństwa. Potwierdzeniem statusu społecznego było upodobanie do towarów luksusowych – takich jak te produkowane przez fabrykę Zsolnay. Stała się ona również ważnym elementem krajobrazu i tożsamości Peczu. Obecne spotkać tam można zarówno zabytkowe realizacje wykorzystujące elementy architektoniczne produkowane przez słynną manufakturę, jak i współczesne budynki nawiązujące do estetyki Zsolnay, która rozsławiła miasto. W 2010 roku tereny dawnej fabryki zostały zrewitalizowane, utworzono Dzielnicę Kultury – tym samym dając zabytkowemu obiektowi drugie życie. Od wielu lat sztukę Zsolnay przybliża Muzeum Janusa Pannoniusa.

Kluczową determinantą funkcjonowania fabryki Zsolnay był jej rodzinny charakter – pisze w katalogu wystawy jej współkuratorka, pani Natalia Żak. – Vilmosa wspierały, a później kontynuowały jego dzieło dzieci – córki Teréz, Julia, i syn Miklós, a następnie ich małżonkowie i dzieci. Etos pracy i wartości, które najpełniej reprezentował swoją postawą nestor rodu, podporządkowanie życia interesom fabryki wpisane były w historie każdego z nich. Krwioobieg Zsolnay napędzany był energią i zaangażowaniem wszystkich członków rodziny, którzy od najmłodszych lat przygotowywani byli do prowadzenia rodzinnego biznesu. To zaangażowanie w sprawy fabryki odbywało się na wielu poziomach – przez kwestie związane z zarządzaniem, modernizacją kompleksu, transakcjami handlowymi po sprawy związane z projektowaniem i opracowywaniem szczegółów technologii produkcji.

Wystawa realizowana w ramach Roku Kultury Węgierskiej w Polsce. Kuratorki wystawy: pp. Natalia Żak, dr Urszula Kovács. Koordynatorka: p. Regina Pytlik. Aranżacja: p. Anna Wisz. Organizatorzy: Międzynarodowe Centrum Kultury, Muzeum Janusa Pannoniusa.

Zapraszamy: wtorek-niedziela, godz. 10.00-18.00 (ostatnie wejście: godz. 17.30).

Ceny biletów: 12 zł, 7 zł (ulgowy), 20 zł (rodzinny). W każdy wtorek i środę w godz. 10.00-11.00 Happy Hour – wstęp na wystawę za 1 zł. W każdą niedzielę w cenie biletu zwiedzanie wystawy z przewodnikiem: o godz. 12.00 w języku polskim i o godz. 16.00 w języku angielskim.

Zsolnay Węgierska secesja