Skarby Słowacji / Fascynacje kolekcjonerskie Potockich

Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Zamek Orawski, Orawska Kolejka Leśna — skarby Słowacji

Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, Muzeum Orawskie Pawła Országha „Gwiazdosława” w Dolnym Kubinie oraz Instytut Słowacki w Warszawie zapraszają na wystawę prezentującą Zamek Orawski i Orawską Kolejkę Leśną. Planszową ekspozycję można zwiedzać w Oranżerii wilanowskiego pałacu od 23 lutego do 7 marca 2022 roku.

Muzeum Orawskie Pawła Országha „Gwiazdosława” w Dolnym Kubinie, którego organem założycielskim jest Žilinskie Województwo Samorządowe, to muzeum o charakterze krajoznawczym. Korzystając z wyników prowadzonych badań naukowych, systematycznie pozyskuje eksponaty i prezentuje zbiory związane z rozwojem środowiska przyrodniczego oraz działalnością człowieka – ze szczególnym uwzględnieniem regionu Orawy.

Muzeum Orawskie zarządza szesnastoma obiektami, z których siedem zostało uznanych za zabytki kultury o znaczeniu narodowym. Są nimi Zamek Orawski, Orawska Kolejka Leśna, Biblioteka Čaplovičiana, Dom Florina, Gajówka Gwiazdosława, Dom rodzinny M. Kukučína, Budynek renesansowy nr 9 w Orawskim Podzamczu. Najczęściej odwiedzanym z nich są Zamek Orawski i Orawska Kolejka Leśna.

Zamek Orawski

Zamek Orawski to najczęściej odwiedzany słowacki zabytek kultury i historii. Został zbudowany na skale wznoszącej się 112 metrów nad rzeką Orawą w miejscowości Oravský Podzámok. Pierwsza pisemna wzmianka o Zamku Orawskim pochodzi z 1267 r. Zamek należał do wielu rodów szlacheckich i był wielokrotnie przebudowywany. W 1800 r. został strawiony przez pożar. Po pożarze Komposesorat Orawski odbudował zamek. W 1868 r. założono na Zamku Orawskim jedno z pierwszych słowackich muzeów. W XX wieku przeprowadzono remont generalny połączony z renowacją zamku. W latach 2003–2005 odrestaurowano mieszczącą się na Zamku kaplicę św. Michała, która zdobyła prestiżową nagrodę „Zabytek roku 2005”. W kaplicy znajdują się działające barokowe organy, które poddano restauracji w latach 2006–2012. W 2008 r. odnowiono ekspozycję przyrodniczą i archeologiczną oraz zamontowano zewnętrzne oświetlenie. Na parterze Pałacu Thurzonów, po przeprowadzonych w latach 2014–2015 pracach restauratorskich, udostępniono do zwiedzania Skarbiec Zamku Orawskiego, w którym znajdują się wyjątkowe eksponaty z zasobów Muzeum. Od 2013 do 2018 r. trwał remont pierwszej kondygnacji nadziemnej Pałacu Thurzonów, w którego trakcie odkryto niespotykane i cenne renesansowe malowidła, stanowiące unikat na skalę europejską. W latach 2017–2018 odnowiono budynek tzw. Fary, w którym obecnie znajduje się multimedialna ekspozycja Torfowiska Orawy. Do wyboru są trzy trasy zwiedzania: mała, podstawowa i duża. Zwiedzający mogą bezpłatnie ściągnąć na telefony komórkowe aplikację dostępną w sześciu wersjach językowych oraz dostosowaną dla osób ze specjalnymi potrzebami. Podczas letniego sezonu turystycznego są organizowane dla zwiedzających wydarzenia kulturalne oraz nocne tematyczne zwiedzania zamku. Zamek Orawski jest czynny przez cały rok z wyjątkiem kwietnia.

Orawska Kolejka Leśna

Orawska wąskotorowa kolejka leśna z wyjątkowym rozwiązaniem technicznym, jakim jest systemem zakosów, została zbudowana w latach 1914–1918 przez Komposesorat Orawski. Przy jej budowie pracowali włoscy jeńcy wojenni. Początkowo służyła do przewozu drewna z Orawy na Kysuce. W szczytowym okresie Kysucko-Orawska Kolejka Leśna miała długość 110 km. Do czasów obecnych zachowało się tylko 11 km na trasie Chmúra – Beskyd – Tanečník, z czego 3,5 km to wyremontowany odcinek po orawskiej stronie. W 2008 r. Orawska Kolejka Leśna została udostępniona zwiedzającym. W trzy lata później zaczęła nią jeździć odrestaurowana dziewięćdziesięcioletnia lokomotywa parowa Gontkulák. Pasażerowie mogą przejechać się wyremontowanym odcinkiem, który zaczyna się na stacji Tanečník i prowadzi przez Bajkowy Las do stacji Przełęcz Beskyd na wysokości 935 m n.p.m. Podczas krótkiego postoju na Przełęczy Beskyd mogą wejść na trzynastometrową wieżę widokową, zwiedzić drewnianą, góralską chatę oraz przejść się ścieżką edukacyjną wzdłuż trasy kolejki. Orawska Kolejka Leśna kursuje przez niemal cały rok. Na terenie stacji Tanečník znajdują się: ekspozycja historii kolejki pt. Muzeum na szynach, czyli wagon przystosowany na cele wystawiennicze, Dom Rzemiosła oraz prezentacja taboru kolejowego.

Zapraszamy: 23–27 lutego: godz. 10.00–15.00; 28 lutego – 7 marca: godz. 10.00–16.00. Wstęp z biletem do parku.

Fascynacje kolekcjonerskie Potockich — nowa ekspozycja

Na piętrze pałacu wilanowskiego oglądać można znakomite obrazy z kolekcji zapoczątkowanej przez Stanisława Kostkę i Aleksandrę Potockich – m.in. słynnego Salvatora Mundi (Zbawiciela Świata), uznawanego niegdyś za dzieło Leonarda da Vinci.

Ekspozycja malarstwa podąża możliwie wiernie śladem fascynacji kolekcjonerskich Stanisława Kostki Potockiego, który w czasie licznych podróży po Europie odwiedzał najważniejsze galerie sztuki i inspirował się ich zbiorami. Lektura jego dzienników podróży zaświadcza o tym, że już na etapie zakupów malarstwa różnych epok historycznych planował kształt swojej galerii. W podręcznym notesie z kopiami sygnatur artystów (Steganographie des Peintres) Potocki wartościuje dorobek malarzy, przyznając im punkty w czterech dziedzinach: kompozycja, rysunek, koloryt, ekspresja (kopia jednej z kart w gablocie). Kolekcja wilanowska, udostępniona publiczności przez Aleksandrę i Stanisława Kostkę Potockich w 1805 r., nie jest zatem dziełem przypadku, lecz wyrazem rzetelnie budowanej koncepcji kolekcjonowania, urzeczywistnionej w stosownym otoczeniu, w poszanowaniu genius loci miejsca – historycznej rezydencji królewskiej. W powstanie kolekcji zaangażowane były nie tylko środki materialne, lecz przede wszystkim kapitał intelektu, wiedzy i emocji.

Co widzimy w galerii? Dzieła artystów z kręgu Leonarda da Vinci, w tym niezwykłą wersję Zbawiciela Świata zakupioną przed 1798 r. jako dzieło samego mistrza, a także ściśle z nim związanych Luinich (dwa amorki – fragment większego obrazu). Ponadto obrazy Andrei del Sarta, Cimy de Conegliana i Jana Gossaerta zw. Mabuse (kilka wizerunków Madonn).

Znaczący zbiór stanowią dzieła związane z warsztatem Rubensa, niewykluczone, że wykończone ręką mistrza. Na tle innych wyróżnia się przepyszny wizerunek Madonny z Dzieciątkiem. Równie ciekawy jest podwójny portret świętych Pepina i Begi – wnikliwe studium psychologiczne dwojga ludzi w wyszukanych średniowiecznych strojach. Przejmujący obraz Śmierć Seneki ukazuje dramat świadomego odchodzenia wielkiego myśliciela. Nurt malarski wykorzystujący mocne kontrasty światłocieniowe, zapoczątkowany przez Caravaggia, reprezentują dwa obrazy Jana Lievensa, wyeksponowane po obu stronach kominka. Warta uwagi jest niewielka, lecz wysmakowana reprezentacja twórczości Łukasza Cranacha Starszego i jego warsztatu – Dziewczyna z niezapominajkami, Lukrecja i Salome z głową Jana Chrzciciela. Prezentowane w galerii pejzaże idealne, najliczniej reprezentowane przez dzieła z kręgu Mikołaja Poussina, przywodzą na myśl mityczną krainę szczęścia i dobrobytu – Arkadię.

Obrazy te, ułożone w pełne skondensowanej treści i spójne kompozycyjnie moduły, są rdzeniem badań w ramach rozpoczętej już przez wystawę Leonardiana w kolekcjach polskich dyskusji na temat relacji: oryginał – kopia – naśladownictwo – inspiracja.

W Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie trwa przygotowywanie nowych wystaw stałych w wyremontowanych pomieszczeniach na piętrze pałacu. W ramach programu Infrastruktura kultury Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu muzeum pozyskało dotację na zakup i montaż etalażu ekspozycyjnego do gabinetu z minterowską kolekcją przedmiotów o wymowie patriotycznej (tzw. minterów), gabinetu z rycinami oraz gabinetu z dawnymi przedstawieniami rezydencji wilanowskiej.

Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, ul. Stanisława Kostki Potockiego 10/16, Warszawa