Wrocławska Europa

Muzeum Narodowe we Wrocławiu

Muzeum Narodowe we Wrocławiu

plac Powstańców Warszawy 5

Wrocławska Europa

20 września – 31 grudnia 2016 roku

Kurator: Ewa Houszka

Pierwsza w historii wystawa prezentująca mało znaną dziś twórczość Bartłomieja Strobla – malarza działającego we Wrocławiu w pierwszej połowie XVII w. i uznawanego za jednego z najwybitniejszych artystów Europy Środkowej tego okresu. Przypomniana zostanie również postać biskupa Karola Ferdynanda Wazy, mecenasa sztuki i hojnego ofiarodawcy. Wystawionych będzie około stu dzieł sztuki, wśród nich znajdą się eksponaty tak wyjątkowe, jak prawie nigdy nieopuszczająca Jasnej Góry rubinowa sukienka obrazu częstochowskiej Madonny, po raz pierwszy pokazywane w przestrzeni muzealnej obrazy ołtarzowe i epitafijne, czy wreszcie srebrne i złote precjoza z niedostępnych skarbców katedralnych i klasztornych.

Bohaterowie wystawy

Główny bohater wystawy, Bartłomiej Strobel, był wrocławianinem wyznania luterańskiego, potomkiem malarzy. W rodzinnym mieście spędził kilkadziesiąt lat, obracał się w kręgu miejscowej elity intelektualnej, był ceniony jako malarz i erudyta. Z czasów pobytu Strobla we Wrocławiu i na Śląsku pozostało zaledwie kilka dzieł, wśród nich Ukamienowanie św. Szczepana (Muzeum Narodowe w Poznaniu), Portret Johanna (?) Vogta (Muzeum Narodowego we Wrocławiu). W 1634 r., w czasie wojny trzydziestoletniej, artysta wyemigrował do Rzeczpospolitej, do Prus Królewskich. Tam pracował na zlecenie katolickich duchownych, udało mu się stworzyć własny typ wyobrażeń maryjnych i hagiograficznych, uznawanych niekiedy za zbyt świeckie.

Najznakomitszymi realizacjami artysty były malowidła ołtarzowe dla Fromborka, Włocławka i Pelplina – mówi pani Ewa Houszka, kurator wystawy. – Fromborska św. Anna Samotrzecia, kameralna, liryczna w nastroju scena rodzajowa, została tak dobrze dostosowana do potrzeb polskiej dewocji, że kopiowano ją kilkanaście razy aż po wiek XVIII.

Sławę przyniosły mu także portrety naszej szlachty i magnaterii – dodaje pan Piotr Oszczanowski, dyrektor Muzeum Narodowego we Wrocławiu. – Nikt tak jak on nie potrafił oddać niezwykłego uroku fizjonomii dumnych arystokratów, tak sugestywnie jak on uwieczniać podobizn naszych Sarmatów oraz mieszczan Torunia, Elbląga czy też Gdańska. Także rysunki, jakie po sobie pozostawił, do dziś urzekają nas swoją erudycją i niezwykłą formą plastyczną.

Najokazalszym i najbardziej tajemniczym obrazem Strobla jest Uczta u Heroda i ścięcie św. Jana Chrzciciela (znajdujący się dziś w Muzeum Prado w Madrycie).

Ta imponująca pod względem ideowym i artystycznym alegoryczna panorama, w której odnaleźć można wiele aluzji politycznych do sytuacji panującej wówczas w Europie, pozwala zgłaszać różne próby interpretacji – mówi p. Piotr Oszczanowski. – Intrygującym wątkiem w historii powstania i wymowie tego dzieła pozostaje jego związek z ambitnym kanonikiem oraz dziekanem wrocławskiej kapituły katedralnej Nikolausem von Troilo (1582-1640), który to zastępował przebywającego poza Śląskiem biskupa Karola Ferdynanda Wazę (1613-1655) – drugiego bohatera naszej wystawy.

Karol Ferdynand Waza, syn i brat królów z tej dynastii, prawnuk Zygmunta Starego, biskup wrocławski w latach 1625-1655, jest postacią nieco zapomnianą. Już w młodości przeznaczony został przez rodziców do stanu duchownego. W wieku 12 lat obrano go biskupem wrocławskim (a tym samym został księciem Nysy), w 1640 r. otrzymał tytuł biskupa płockiego. Mimo posiadanych godności duchownych nigdy nie uzyskał odpowiednich święceń kapłańskich. Był za to bardzo poważnym kandydatem do tronu polskiego i tylko interes dynastii sprawił, że zrzekł się tej szansy i ustąpił pierwszeństwa swojemu bratu Janowi Kazimierzowi. Chociaż biskup Karol Ferdynand przebywał osobiście tylko czterokrotnie na terenie diecezji wrocławskiej, to ponosił pełną odpowiedzialność religijną oraz polityczną za losy Kościoła śląskiego. Wystawa i dwa artykuły w towarzyszącym jej katalogu przypominają ikonografię królewicza, a przede wszystkim dzielone z resztą rodziny zamiłowania kolekcjonerskie, zwłaszcza w zakresie złotnictwa, oraz darowizny dla kościołów i zakonów. Poczesne miejsce wśród nich zajmuje legat 240 tysięcy guldenów na budowę kościoła jezuitów w Nysie.

Wystawa

Na wystawie można będzie zobaczyć obrazy i przedmioty rzemiosła artystycznego pochodzące z 26 instytucji kościelnych oraz wielu muzeów polskich i zagranicznych. Pokazanych zostanie kilkanaście prac Bartłomieja Strobla, m.in. Matka Boska ze świętym Dominikiem i świętym Mikołajem (1634-1635) z kościoła w Grodzisku Wielkopolskim (podczas konserwacji usunięto dziewiętnastowieczne przemalowania i odsłonięto właściwe, ukryte pod nimi dzieło Strobla wraz z jego sygnaturą), Portret Martina Opitza (1636-1637) z Biblioteki PAN w Gdańsku. Dzięki wypożyczeniom z Oxfordu, Berlina, Kórnika i Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu można zobaczyć także religijne i alegoryczne rysunki tego artysty. Oprócz dzieł Strobla i jego warsztatu zwiedzający zobaczą m.in. prace Wilhema Hondiusa, Tobiasa Kramera, Hansa Riegera czy Johanna Pfistera. Wśród prezentowanych zabytków rzemiosła artystycznego znajdą się tak niezwykłe przedmioty, jak słynna rubinowa sukienka częstochowskiej Madonny, złocona plakieta Wizja cesarza Konstantyna (1615-1620) pochodząca również ze skarbca jasnogórskiego, medal koronacyjny króla Władysława IV Wazy (1633) z Muzeum Narodowego w Krakowie oraz zabytki złotnictwa sakralnego z wrocławskiej katedry.

W czasie trwających ponad rok przygotowań do wystawy Muzeum Narodowe we Wrocławiu poddało profesjonalnej konserwacji kilkanaście obrazów, w tym wiele wypożyczonych z kościołów i klasztorów.

Podczas wernisażu odbędzie się premiera videoartu przygotowanego przez pana Lecha Majewskiego specjalnie na Wrocławską Europę i inspirowanego obrazem Bartłomieja Strobla pt. Uczta u Heroda i ścięcie św. Jana Chrzciciela (videoart będzie można oglądać przez cały czas trwania ekspozycji). Wystawie towarzyszy katalog, w którym znajdują się eseje dotyczące malarstwa, złotnictwa, kostiumologii, literatury i muzyki z epoki wojny trzydziestoletniej.

Więcej o Wrocławskiej Europie – biogramy bohaterów wystawy, reprodukcje pokazywanych dzieł, program imprez towarzyszących oraz blog prowadzony przez Piotra Oszczanowskiego, dyrektora Muzeum Narodowego we Wrocławiu.

Wydarzenia towarzyszące wystawie

24 września, godz. 13.00

Między Warszawą, Płockiem i Wrocławiem. Fundacje artystyczne biskupa Karola Ferdynanda Wazy – wykład wygłosi pan dr Dariusz Galewski, sala 116, wstęp wolny

1 października, godz. 13.00

Dlaczego „Wrocławska Europa”? – oprowadza pan dr hab. Piotr Oszczanowski, dyrektor Muzeum Narodowego we Wrocławiu, wstęp z biletem na wystawę

8 października, godz. 10.00-16.00

Dzień poświęcony wystawie „Wrocławska Europa” (wykłady, pokazy, zajęcia dla dzieci)

8 października, godz. 13.00

Warstwa po warstwie… O konserwacji dzieł Strobla – oprowadza konserwator, pani Joanna Zyzik-Lubasińska, wstęp z biletem na wystawę

15 października, godz. 13.00

Karol Ferdynand Waza – fundator i darczyńca. Złotnictwo na wystawie „Wrocławska Europa” – oprowadza pan Jacek Witecki, wstęp z biletem na wystawę

22 października, godz. 13.00

Pod płaszczem Marii i skrzydłem anioła – odcienie wczesnobarokowej pobożności – oprowadza pani Zuzanna Mikołajek, wstęp z biletem na wystawę

19 listopada, godz. 13.00

Geopolityka mody. Stroje w malarstwie Strobla – oprowadza pani Małgorzata Możdżyńska-Nawotka, wstęp z biletem na wystawę

3 grudnia, godz. 13.00

Karol Ferdynand Waza i Hans Rieger – biskup i jego medalier – wykład wygłosi pani Magdalena Karnicka, sala 116, wstęp wolny

10 grudnia, godz. 13.00

Wystawa z przygodami – oprowadzają pani Ewa Houszka i pan Marek Pierzchała, wstęp z biletem na wystawę

Zajęcia dla dzieci

Zajęcia przeznaczone są dla dzieci w wieku od 6 do 12 lat. Zapisy przyjmuje Dział Oświatowy w godz. 9.00-15.00, tel. 71 372 51 48. Wstęp wolny.

24 września, godz. 10.00 – O dawnych strojach złotem i srebrem przetykanych (B. Przerwa)

8 października, godz. 10.00 – Autoportrety w strojach retro (G. Wojturski)

15 października, godz. 10.00 – Na tropie świętych w sztuce (M. Pieczka)

19 listopada, godz. 10.00 – Tworzymy własny gabinet osobliwości (G. Wojturski)

10 grudnia, godz. 10.00 – Przygody poszukiwaczy skarbów wystawy „Wrocławska Europa” (S. Ortyl)