Aleksander Gierymski 1850-1901

Muzeum Narodowe w Warszawie

Aleksander Gierymski 1850-1901

Muzeum Narodowe w Warszawie, Aleje Jerozolimskie 3

20 marca — 10 sierpnia 2014 r.

Wystawą dzieł jednego z najwybitniejszych malarzy polskich drugiej połowy XIX wieku Muzeum Narodowe w Warszawie powraca do tradycji prezentacji twórczości artystów ze środowiska warszawskiego. Jest to pierwszy po 76 latach tak wszechstronny i kompletny pokaz dorobku artystycznego malarza. Wystawą prac Aleksandra Gierymskiego zainaugurowano w 1938 roku działalność Muzeum w nowym gmachu w Alejach Jerozolimskich.

Zaprezentowana zostanie niemal cała dostępna spuścizna Aleksandra Gierymskiego – około 120 obrazów i szkiców olejnych, ok. 70 rysunków, jeden szkicownik, a także blisko 110 drzeworytów wykonanych według rysunków Gierymskiego oraz zespół fotografii modeli pozujących artyście. Większość prac pochodzi ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie, pozostałe wypożyczono z osiemnastu muzeów polskich, dwóch instytucji zagranicznych oraz z wielu kolekcji prywatnych. Układ ekspozycji pozwoli poznać kolejne etapy rozwoju twórczego Gierymskiego. Główny wątek narracji koncentruje się wokół eksperymentów artysty dotyczących analizy zjawisk świetlnych i możliwości ich odwzorowania na powierzchni płótna, a także umiejętności dostosowywania stylistyki oraz cech warsztatowych do charakteru zagadnienia artystycznego, z którym chciał się zmierzyć, tworząc określony obraz. Wokół dzieł o znaczeniu kluczowym dla oceny twórczości Gierymskiego – takich jak: Sjesta włoska, W altanie, Żydówka z pomarańczami (obraz odzyskany w 2011 r. dzięki staraniom MKiDN oraz funduszom przekazanym przez Fundację PZU), Święto Trąbek, Wieczór nad Sekwaną czy Wnętrze Bazyliki św. Marka w Wenecji – zestawione zostały szkice przygotowawcze i studia plenerowe, a także inne prace o zbliżonej tematyce. Taki sposób prezentacji pomaga zrozumieć, w jaki sposób artysta dochodził do rozstrzygnięcia problemów malarskich nurtujących jego wyobraźnię w danym okresie życia. Na wystawie, obok powszechnie znanych obrazów, znajdują się również dzieła pokazane publicznie po raz pierwszy od końca XIX wieku. Ich równoczesne wystawienie stworzy okazję do nowego, krytycznego spojrzenia na cały dorobek twórczy artysty. Na uwagę zasługują, dotychczas słabo rozpoznane i niedocenione przez współczesną historię sztuki, a zebrane na ekspozycji w niemal pełnym zakresie, drzeworyty wykonane według rysunków Gierymskiego, dla którego praca ilustratorska stanowiła istotny nurt działalności twórczej i często była jedynym źródłem utrzymania artysty.

Przygotowanie wystawy poprzedził realizowany przez zespół pracowników Muzeum Narodowego w Warszawie program badawczy. Jego celem była weryfikacja istniejącego od dziesięcioleci kanonu wiedzy na temat życia oraz twórczości Aleksandra Gierymskiego: dotarcie do materiałów o charakterze źródłowym, uzupełnienie luk w biografii artysty, ustalenie historii dzieł, ich proweniencji, właściwego datowania, a także przywrócenie pierwotnych, autorskich tytułów. Przeprowadzono również kompleksowe badania konserwatorskie wybranych obrazów, które poszerzyły wiedzę na temat warsztatu i technologii stosowanej przez Gierymskiego. Pozwoliły one też zbliżyć się do wyjaśnienia kwestii od lat wzbudzających dyskusje wśród historyków sztuki. Wyniki trwających wiele miesięcy prac badawczych zostały opublikowane w towarzyszącym wystawie obszernym, bogato ilustrowanym katalogu, uwzględniającym zarówno prace istniejące, jak i uznawane za zaginione. Publikacja w pełni odzwierciedla stan obecnej wiedzy na temat twórczości Gierymskiego.

Warszawska ekspozycja jest częścią projektu Bracia Gierymscy realizowanego przez Muzeum Narodowe w Warszawie i Muzeum Narodowe w Krakowie, na który składają się: wystawa Aleksander Gierymski 1850-1901 (przygotowana przez Muzeum Narodowe w Warszawie i prezentowana w Gmachu Głównym MNW w terminie od 20 marca do 10 sierpnia 2014 roku) oraz wystawa Maksymilian Gierymski. Dzieła, inspiracje, recepcja (przygotowana przez Muzeum Narodowe w Krakowie i prezentowana w Gmachu Głównym MNK w terminie od 25 kwietnia do 10 sierpnia 2014 roku). Obie wystawy stwarzają wyjątkową okazję do podjęcia dyskusji na temat twórczości braci Gierymskich, ich roli w rozwoju sztuki i wzajemnych relacji. Prezentacja twórczości Maksymiliana Gierymskiego (1846-1874) przypada na 140-lecie jego śmierci. Fenomen tego cenionego artysty wciąż pozostaje znany wąskiej grupie odbiorców. Zmarły na gruźlicę w wieku niespełna 28 lat Maksymilian był starszym bratem Aleksandra Gierymskiego (1850-1901). Jeszcze w XIX wieku obaj bracia zostali okrzyknięci twórcami nowoczesnej sztuki polskiej.

Program edukacyjny towarzyszący warszawskiej wystawie jest skierowany do różnorodnych grup odbiorców zorganizowanych i indywidualnych. W MNW odbędą się liczne wykłady, spotkania na wystawie, warsztaty, oprowadzania oraz lekcje muzealne, w tym zajęcia dostosowane do potrzeb grup osób z niepełnosprawnościami. Przygotowane zostały publikacje edukacyjne dla dorosłych i dzieci: bezpłatne i atrakcyjne wizualnie druki edukacyjne z zadaniami, ćwiczeniami i informacjami dotyczącymi wybranych dzieł z wystawy oraz bezpłatny, wydany we współpracy z MNK, folder prezentujący „w pigułce” twórczość braci Gierymskich. Program edukacyjny towarzyszący wystawie w Muzeum Narodowym w Warszawie jest powiązany z wydarzeniami zorganizowanymi przez Muzeum Narodowe w Krakowie.

Aleksander Gierymski – artysta

Aleksander Gierymski to jeden z najwybitniejszych malarzy polskich. Tworzył w drugiej połowie XIX wieku, a swą realistyczną sztukę podporządkował zgłębianiu problematyki światła i koloru. Należał do pokolenia artystów, którzy świadomie zerwali z ustanowionym przez Jana Matejkę prymatem malarstwa historycznego, uznanego za domenę jednoczącą naród w kraju podzielonym między trzech zaborców. Różnorodna, bogata w wątki tematyczne twórczość Gierymskiego kształtowała się pod wpływem profesorów Akademii Sztuk Pięknych w Monachium, a także w kręgu działającej tam polskiej kolonii artystycznej, której głównymi przedstawicielami byli Maksymilian Gierymski (starszy, przedwcześnie zmarły brat artysty), Józef Brandt, Adam Chmielowski (Brat Albert), Alfred Wierusz-Kowalski czy Władysław Czachórski. Aleksander Gierymski bardzo szybko wyzwolił się jednak z dominujących w malarstwie szkoły monachijskiej konwencji tematycznych i stylistycznych. Od wczesnej młodości wyróżniała go bezkompromisowa postawa eksperymentatora, narażonego na momenty zwątpienia zarówno w swoje umiejętności, jak i w słuszność obranej drogi twórczej, jednak wytrwale poszukującego własnych rozwiązań, uwrażliwionego na przemiany zachodzące w tym czasie w sztuce europejskiej. Gierymski jest uważany za jednego z najbardziej świadomych prekursorów realizmu w malarstwie polskim. Prowadzone przez niego eksperymenty w dziedzinie obserwacji zjawisk optycznych i ich rejestracji na płótnie, zwłaszcza w okresie pracy nad cyklem dzieł z kręgu Altany, zbliżyły go do poszukiwań impresjonistów. Natomiast pod koniec życia artysta w sposób intuicyjny nawiązał do problematyki symbolizmu, realizując takie dzieła, jak Morze, Wnętrze Bazyliki św. Marka w Wenecji czy Jezioro po zachodzie słońca.

Różnorodność gatunków występująca w malarstwie Aleksandra Gierymskiego oraz bogactwo środków warsztatowych, jakimi się posługiwał, sprawiają, że wystawa jego twórczości staje się interesująca zarówno dla szerokiej publiczności, jak i historyków czy krytyków sztuki. W jego oeuvre dominują: pejzaże, we wczesnym okresie twórczości sceny rodzajowe o stylizacji historycznej, w późniejszym ukazujące codzienne życie ówczesnych miast, a także studia portretowe charakterystycznych typów ludzkich. W tej kategorii mieszczą się przejmujące siłą wyrazu, pogłębione psychologicznie studia postaci do obrazu Trumna chłopska, a także wizerunek Żydówki z pomarańczami, utracony przez Muzeum Narodowe w czasie II wojny światowej i szczęśliwie odzyskany w 2011 roku. Obraz W altanie, a przede wszystkim zespół studiów plenerowych towarzyszących jego powstawaniu, to dzieła zaliczane do najwybitniejszych osiągnięć Gierymskiego. Były one pierwszą w twórczości artysty, tak świadomie i konsekwentnie przeprowadzoną próbą wykorzystania środków warsztatowych do przetransponowania na płótno wrażenia światła słonecznego i jego barwnych refleksów modelujących formy w naturalnej przestrzeni. Poczynając od powtórzonego w trzech wersjach kompozycyjnych (zachowały się tylko dwie) obrazu Święto Trąbek, emanującego nastrojem kontemplacyjnej zadumy, artysta kilkakrotnie powracał do zagadnienia światła studiowanego nad wodą w porze zmierzchu.

Znaczącą część spuścizny Gierymskiego stanowią pejzaże zarówno ze sztafażem postaciowym, jak też pozbawione obecności człowieka. Wśród nich wyróżnia się specyficzna grupa nokturnów miejskich powstałych w Monachium i Paryżu, które zwracają uwagę ogromną ekspresją kontrastów sztucznego światła lamp rozpraszającego gęsty mrok ulic czy placów, a pod względem warsztatowym świadczą o najdalej posuniętych eksperymentach w zakresie różnicowania materii malarskiej. Artysta tworzył również kompozycje przedstawiające wnętrza zabytkowych kościołów, niekiedy ożywione drobnymi postaciami ludzi, których obecność podkreśla nastrój modlitewnego skupienia i powagi. Tę różnorodność motywów odnajdujemy także w rysunkach, szkicach wykonanych tuszem i gwaszem oraz w studiach olejnych będących nieodzownym etapem opracowywania ostatecznej wersji dzieła.

Twórczość Aleksandra Gierymskiego oraz jego kontakty z grupą literatów i krytyków z redakcji czasopisma „Wędrowiec” odegrały znaczącą rolę w kształtowaniu teoretycznych podstaw estetyki realizmu w sztuce polskiej. Dla Antoniego Sygietyńskiego i Stanisława Witkiewicza obrazy obydwu braci Gierymskich stały się istotnym argumentem w ich walce o uznanie walorów malarskich za najważniejsze kryterium decydujące o ocenie dzieła, a wraz z tym – o zrozumienie i uznanie przez społeczeństwo uniwersalnej wartości sztuki „nieobciążonej” żadną ideą, narodową, społeczną czy religijną. Aleksander Gierymski współpracował jako ilustrator z „Wędrowcem”, a także z innymi czasopismami warszawskimi: „Tygodnikiem Powszechnym”, „Kłosami”, „Tygodnikiem Ilustrowanym”. Gierymski, który całe swoje życie podporządkował wyłącznie twórczości artystycznej, sam był tej twórczości najsurowszym recenzentem i krytykiem, który – niezadowolony z ostatecznej formy dzieła – potrafił z pełną świadomością je zniszczyć. Jest to jedna z przyczyn zachowania stosunkowo skromnej liczby jego prac, powstających w wyniku żmudnego, często długotrwałego procesu zmagania się z materią i formą malarską. Nie bez znaczenia jest fakt, że życie malarza upłynęło głównie za granicą – w Monachium, Rzymie, Paryżu – i tam, w kolekcjach prywatnych, pozostała zapewne część jego dorobku artystycznego. Wpisane w dramatyczne losy Polski dzieje rodzimego kolekcjonerstwa również przyczyniły się do tego, że po upływie stulecia możemy podziwiać jedynie fragment oeuvre tego wybitnego malarza, ale różnorodność i artystyczna jakość tych dzieł wciąż świadczą o mistrzostwie oka i pędzla.

*****

Program towarzyszący wystawie

Aleksander Gierymski 1850-1901

20 marca – 10 sierpnia 2014 roku

Oprowadzanie kuratorskie

23 marca, godz. 12.00

Spotkanie na wystawie z kuratorem Ewą Micke-Broniarek, kustoszem Zbiorów Sztuki Polskiej do 1914 w Muzeum Narodowym w Warszawie, spotkanie z tłumaczeniem na język migowy (PJM).

zbiórka w holu głównym / obowiązuje bilet wstępu na wystawę / ok. 60 min

Aleksander Gierymski – poeta światła – wykład niedzielny

30 marca, 6, 13, 27 kwietnia, 4, 11, 18, 25 maja, 1, 8, 15, 22, 29 czerwca, 6, 13, 20, 27 lipca, 3, 10 sierpnia, godz. 12.00

Wykład przybliży biografię i artystyczne poszukiwania młodszego z braci Gierymskich. Prelekcje, prowadzone przez historyków sztuki Urszulę Król i Przemysława Głowackiego, wprowadzą w problematykę wystawy – pierwszego od 1938 roku tak wszechstronnego pokazu dorobku artysty.

sala kinowa / wstęp wolny / ok. 50 min

Spotkania i wykłady czwartkowe

27 marca, 3, 10, 17, 24 kwietnia, 8, 15, 22, 29 maja, 5, 12, 26 czerwca, 3, 10, 17, 24, 31 lipca, 7 sierpnia, godz. 18.00

wykłady: sala kinowa / wstęp wolny / ok. 75 min

spotkania: sale wystawowe / zbiórka w holu głównym / obowiązuje bilet wstępu na wystawę / ok. 60 min

Żydówka z pomarańczami – konserwatorska droga przez mękę – wykład

Anna Lewandowska, Pracownia Konserwacji Malarstwa na Płótnie MNW

27 marca, godz. 18.00

Aleksander Gierymski był artystą niekonwencjonalnym pod każdym względem. Łamał stereotypy, do jakich przywykliśmy, myśląc o dziewiętnastowiecznych malarzach. Konserwacja jego dzieł to pasjonująca przygoda i podróż w nieznane. Podczas wykładu przedstawiona zostanie postać twórcy, który przez całe życie dążył do niedościgłego ideału artystycznego. Obserwacje konserwatora pracującego przez wiele miesięcy nad obrazami Gierymskiego ukażą artystę w kontekście metod pracy i rozwiązywania problemów malarskich.

Wykład architekta Tomasza Osięgłowskiego, projektanta aranżacji wystawy, pracownia Ultra Architects

3 kwietnia, godz. 18.00

Gierymski we wspomnieniach współczesnych – wykład

Ewa Micke-Broniarek, kurator wystawy, Zbiory Sztuki Polskiej do 1914 MNW

10 kwietnia, godz. 18.00

Ceniony – niezrozumiany, sławny – nieznany, te stwierdzenia oddają recepcję twórczości Aleksandra Gierymskiego w polskim środowisku artystycznym II połowy XIX wieku. Ówczesna krytyka miała wyraźne kłopoty z określeniem charakteru sztuki nieprzystającej do jednoznacznych opisów i definicji. Podczas wykładu poznamy opinie o dziele artysty wyrażone przez Bolesława Prusa, Stanisława Witkiewicza oraz innych literatów, krytyków i dziennikarzy, którzy próbowali odnaleźć klucz do interpretacji twórczości malarza.

Muzyczne impresje – oprowadzanie po wystawie

Sergiusz Pinkwart, muzyk, dziennikarz i edukator, Dział Edukacji MNW

17 kwietnia, godz. 18.00

Artysta w służbie prasy – prasa w służbie artysty. Aleksander Gierymski i warszawskie czasopisma ilustrowane – wykład

Kamilla Pijanowska, Gabinet Rycin i Rysunków MNW

24 kwietnia, godz. 18.00

Na łamach dziewiętnastowiecznych czasopism warszawskich ukazało się ponad 170 ilustracji wykonanych według prac Aleksandra Gierymskiego. Artysta tworzył rysunki specjalnie na potrzeby prasy. Były to m.in. motywy z Warszawy i innych polskich miast, seria przedstawiająca polskie pamiątki we Włoszech oraz liczne wizerunki młodych kobiet, spośród których wiele spełniło rolę „dziewczyn z okładki”. Osobną grupę ilustracji stanowiły reprodukcje obrazów olejnych malarza. Artysta często sam brał udział w ich przygotowaniu, wykonując rysunki według własnych płócien, a wtedy zdarzało się, że drzeworyty różniły się detalami od oryginałów. Popularność malarstwa Gierymskiego była tak duża, że niektóre czasopisma zamieszczały „pirackie” reprodukcje jego dzieł.

Sportowa Warszawa w czasach Aleksandra Gierymskiego – wykład

dr Magdalena Bialic, Dział Edukacji MNW

8 maja, godz. 18.00

Warszawskie obrazy Aleksandra Gierymskiego ukazują różne oblicza stolicy u schyłku XIX wieku. Kilka z nich to sceny ujęte nad Wisłą, przyciągającą w czasach artysty rzesze wodniaków, członków Warszawskiego Towarzystwa Wioślarskiego, którzy tworzyli podwaliny różnych dyscyplin sportowych w Warszawie. Zapraszamy na opowieść o stołecznych wielbicielach aktywności fizycznej, miejscach, gdzie mogli się jej oddawać oraz o strojach, które nosili.

„…Nic dla efektu, wszystko dla prawdy” – wyjątkowe miejsce Aleksandra Gierymskiego w dziejach polskiej kultury artystycznej – wykład

dr hab. Anna Lewicka-Morawska, ASP

15 maja, godz. 18.00

Wykład dotyczyć będzie recepcji sztuki Aleksandra Gierymskiego na gruncie kultury artystycznej. Obecność dzieł artysty w przestrzeni publicznej w Polsce, jak i refleksja o sztuce w końcu XIX i w XX wieku zostaną przedstawione w kontekście życia artystycznego we Francji i we Włoszech w tym czasie. W ten sposób będzie można pokazać szczególne miejsce Aleksandra Gierymskiego w dziejach polskiego malarstwa.

We wspólnym grobie – wykład i dyskusja

dr Michał Laszczkowski, Fundacja Dziedzictwa Kulturowego; Ewa Prządka, dziennikarka; Anna Rudzka, Wydział Zarządzania Kulturą Wizualną ASP; Janusz Smaza, Wydział Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki ASP

22 maja, godz. 18.00

Grób Aleksandra Gierymskiego na cmentarzu Campo Verano w Rzymie stał się miejscem wiecznego spoczynku dla kilkorga polskich artystów – Wiktora Brodzkiego, Antoniego Madeyskiego i Jadwigi Bohdanowiczowej, a czasowo także Jana Styki. Związki między tymi osobami tworzą niezwykłą historię o polskim życiu artystycznym w Wiecznym Mieście. Przeprowadzona w ubiegłym roku renowacja nagrobka przywróciła mu stan pierwotny, łącznie z odtworzeniem skradzionego ongiś popiersia Aleksandra Gierymskiego dłuta Antoniego Madeyskiego.

Od świtu do zmierzchu – spotkanie na wystawie

Karolina Zalewska, historyk sztuki, Dział Edukacji MNW

29 maja, godz. 18.00

Czy Gierymski był genialnym artystą? – wykład

Anna Lewandowska, Pracownia Konserwacji Malarstwa na Płótnie MNW

5 czerwca, godz. 18.00

Zobaczymy, jak dzięki analizie ponad 100 obrazów olejnych, szkiców, rysunków i fotografii udało się odtworzyć sposób i metody pracy Aleksandra Gierymskiego oraz poznać indywidualizm artysty w podejściu do rozwiązywania problemów malarskich. Dlaczego Gierymski niszczył płótna, a później je naprawiał? Co było przyczyną, że wiele jego dzieł zostało zdublowanych albo otrzymało wtórne podobrazia? Skąd się wzięły siatki spękań na powierzchniach obrazów? Konserwacja prac Aleksandra Gierymskiego to wyjątkowe wyzwanie dla konserwatorów.

Malarz i fotografia. O wykorzystaniu fotografii w warsztacie twórczym Aleksandra Gierymskiego – wykład

Anna Masłowska, Zbiory Ikonograficzne i Fotograficzne MNW

12 czerwca, godz. 18.00

Wynalazek fotografii, ogłoszony w 1839 roku, był jednym z najbardziej rewolucyjnych odkryć XIX wieku. Wpłynął także bardzo znacząco na świat sztuki. To malarze należeli do grona pierwszych użytkowników i admiratorów nowego medium. Fotografia stała się szybko niezwykle pomocnym elementem w pracy twórczej artystów. Była nie tylko nowym, doskonalszym sposobem pozyskiwania perfekcyjnych szkiców z natury, ale też źródłem ikonograficznym, inspiracją wyobraźni, narzędziem odkrywania rzeczywistości i środkiem rekonstrukcji formalnego języka tradycyjnych sztuk. Podczas wykładu poznamy związki Aleksandra Gierymskiego z fotografią i dowiemy się, jak kontakt z tym medium wpłynął na jego malarstwo.

Aleksander Gierymski okiem psychiatry i psychologa – wykład

dr n. med. Dorota Parnowska, psycholog kliniczny, prof. Tadeusz Parnowski, psychiatra, Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie

26 czerwca, godz. 18.00

Sposób malowania, zainteresowania twórcze i funkcjonowanie społeczne Aleksandra Gierymskiego stały się podstawą do oceny osobowości i diagnozy zaburzeń psychicznych artysty. Czy drażliwość, wybuchowość, zmienność nastroju, drobiazgowość dają podstawy do wysnucia hipotezy o chorobie? Czy wskazują jedynie na pewien typ osobowości, który pod wpływem niekorzystnych czynników (bieda, złe odżywianie, obcowanie z toksycznymi substancjami) powoduje trudności w funkcjonowaniu społecznym? Zapraszamy do poznania wyników badań psychologicznych i psychiatrycznych wyjątkowego pacjenta – Aleksandra Gierymskiego.

Rysunki dla prasy Aleksandra Gierymskiego – wykład

Anna Rudzińska, Gabinet Rycin i Rysunków MNW

3 lipca, godz. 18.00

Rysunki Aleksandra Gierymskiego, reprodukowane w warszawskich tygodnikach ilustrowanych, stanowią istotną pozycję w dorobku malarza tak ze względu na ich jakość artystyczną, jak i znaczącą liczbę. Podobały się wszystkim, mimo to rzadko były przedmiotem analizy krytyków. Tymczasem Gierymski w rysunkach przeznaczonych dla prasy starał się przekazać własną wizję rodzinnego miasta, jego charakter, klimat i światło. Pokazując współczesne życie i problemy, z jakimi borykała się Warszawa, dał on świadectwo własnej wrażliwości społecznej i politycznej. Podjął też próbę nawiązania kontaktu z czytelnikami i zapisania się w pamięci jako „ich” artysta.

Aleksander Gierymski. W kręgu europejskich inspiracji – wykład

dr Agnieszka Rosales Rodriguez, Instytut Historii Sztuki UW

10 lipca, godz. 18.00

Wykład będzie poświęcony analizie artystycznych związków malarstwa Aleksandra Gierymskiego z europejską sztuką II połowy XIX wieku, akademizmem, realizmem, naturalizmem, impresjonizmem i postimpresjonizmem. Polski malarz nieustannie konfrontował swoją wizję z najnowszymi osiągnięciami artystów niemieckich i francuskich, zwłaszcza podczas pobytu w Monachium i Paryżu. Zagraniczna edukacja, podróże oraz świadomość zachodzących przemian artystycznych uczyniły z Gierymskiego malarza ambitnego, żywo reagującego na współczesne europejskie tendencje.

„Kupiec wenecki” Aleksandra Gierymskiego a idea konwersji – wykład

dr Michał Haake, Instytut Historii Sztuki UAM

17 lipca, godz. 18.00

Dzieło Aleksandra Gierymskiego Kupiec wenecki ukazuje wyjątkowe w tradycji obrazowej ujęcie sceny sądu, opisanej w sztuce Szekspira. Przedstawia ona wydanie nakazu konwersji żyda Shylocka. Wykład będzie propozycją odpowiedzi na pytanie, jaką postawę wobec idei konwersji reprezentował artysta.

Pracownia malarza. U Aleksandra Gierymskiego – wykład

Agnieszka Bagińska, Zbiory Sztuki Polskiej do 1914 MNW

24 lipca, godz. 18.00

Pracownia była wspaniała jako wyraz talentu – bez żadnej meskinerii, bez bibelotów i dywanów, była dostatnia, przepełniona, ale tylko talentem i osobowością malarza – pisał o atelier Aleksandra Gierymskiego Stanisław Witkiewicz. Wykład będzie poświęcony monachijskim i warszawskim pracowniom artysty. Mimo że zachowało się niewiele przekazów ikonograficznych na temat tych miejsc, istnieje kilka opisów, które pozwalają na częściowe odtworzenie ich wyglądu, atmosfery i metod pracy malarza. Atelier malarza zostanie przedstawione na tle innych pracowni polskich artystów tworzących w tym samym czasie w Monachium i w Warszawie.

Artysta przełomu. Życie i twórczość Maksymiliana Gierymskiego – wykład

dr Aleksandra Krypczyk, kurator wystawy Maksymilian Gierymski. Dzieła, inspiracje, recepcja w Muzeum Narodowym w Krakowie, Dział Nowoczesnego Polskiego Malarstwa i Rzeźby MNK

31 lipca, godz. 18.00

„Artystą przełomu” nazwał Maksymiliana historyk sztuki Maciej Masłowski, definiując pozycję malarza w rodzimej sztuce tamtego czasu. Wykład zostanie poświęcony Maksymilianowi Gierymskiemu (1846-1874), przedwcześnie zmarłemu starszemu bratu Aleksandra. Maksymilian związany był z polską kolonią artystyczną w Monachium, wyróżniał się talentem, wywarł istotny wpływ na twórczość pozostałych członków tej społeczności. Jego życie i dorobek artystyczny zostaną omówione w kontekście międzynarodowego środowiska monachijskiego, z uwzględnieniem wpływu sztuki Gierymskiego na rozwój malarstwa polskiego w II połowie XIX wieku.

Zaginione obrazy Aleksandra Gierymskiego – wykład

Krystyna Znojewska-Prokop, Zbiory Sztuki Polskiej do 1914 MNW

7 sierpnia, godz. 18.00

Kilkadziesiąt obrazów ze spuścizny Aleksandra Gierymskiego uległo rozproszeniu. Niektóre z nich zaginęły w nieznanych okolicznościach jeszcze przed 1939 rokiem, jednak większość prawdopodobnie została zniszczona w czasie II wojny światowej. Wykład przybliży historię kilku najważniejszych dzieł.

Niedziele ze sztuką końca wieku

30 marca, 13 kwietnia, 25 maja, 15 czerwca, 20 lipca

W programie: wykład, warsztaty familijne, spotkania tematyczne w Galerii Sztuki XIX Wieku, spacery Warszawa Aleksandra Gierymskiego – śladami miejsc związanych z życiem i twórczością artysty

30 marca, godz. 11.00-17.00

Oleś czy Aleksander? – warsztaty dla rodzin z dziećmi w wieku 5-12 lat*

godz. 11.00

zbiórka w holu głównym / obowiązuje bilet wstępu na wystawę / ok. 90 min

Aleksander Gierymski – poeta światła – wykład wprowadzający w tematykę wystawy

godz. 12.00

sala kinowa / wstęp wolny / ok. 50 min

Sztab i generałowie sztuki, czyli o środowisku artystów polskich w Monachium – spotkanie tematyczne w Galerii Sztuki XIX Wieku

godz. 14.00

zbiórka w holu głównym / obowiązuje bilet wstępu na wystawę / ok. 60 min

Kronikarz dnia codziennego – spacer dla młodzieży i dorosłych*

godz. 15.00

Trasa prowadzi przez położone pod skarpą tereny nadwiślańskie aż na Rynek Starego Miasta. Podczas spaceru poznamy Aleksandra Gierymskiego jako wnikliwego obserwatora codziennego życia miasta. Artystę, który dokumentował postaci z drugiego planu, niemal niezauważalne, a przecież niezbędne w normalnie funkcjonującej metropolii: piaskarzy, handlarki, rybaków, de facto esencję wielkiego miasta. To będzie również dobra okazja, aby poruszyć temat współpracy obu braci Gierymskich z czasopismami.

zbiórka na Dziedzińcu Głównym MNW / obowiązują zapisy / ok. 120 min

*zapisy prowadzimy od 17 marca, od poniedziałku do piątku w godz. 9.00-15.00, pod numerem telefonu +48 22 621 10 31 wew. 246 lub e-mailowo: edukacja@mnw.art.pl

13 kwietnia, godz. 11.00-17.00

W pracowni Aleksandra Gierymskiego – warsztaty dla rodzin z dziećmi w wieku 5–12 lat*

godz. 11.00

zbiórka w holu głównym / obowiązuje bilet wstępu na wystawę / ok. 90 min

Aleksander Gierymski – poeta światła – wykład wprowadzający w tematykę wystawy

godz. 12.00

sala kinowa / wstęp wolny / ok. 50 min

Piętno Matejki i malarskie standardy patriotyzmu – spotkanie tematyczne w Galerii Sztuki XIX Wieku

godz. 14.00

zbiórka w holu głównym / obowiązuje bilet wstępu na wystawę / ok. 60 min

Gierymskich portret podwójny – spacer dla młodzieży i dorosłych*

godz. 15.00

Trasa wiedzie przez miejsca związane z życiem i twórczością starszego z braci, Maksymiliana. Poruszymy temat braterskiej przyjaźni i rywalizacji obu artystów. Podyskutujemy o granicach kompromisu zawodowego i prywatnego, roli mecenatu w życiu twórcy. Poznamy atmosferę warszawskich salonów XIX wieku, centrów życia akademickiego, artystycznego i rozrywkowego „prowincji Imperium” lub też, jak mówili inni, „Paryża Północy”.

zbiórka na Dziedzińcu Głównym MNW / obowiązują zapisy / ok.120 min

*zapisy prowadzimy od 31 marca, od poniedziałku do piątku w godz. 9.00-15.00, pod numerem telefonu +48 22 621 10 31 wew. 246 lub mailowo: edukacja@mnw.art.pl

25 maja, godz. 11.00-22.00

Artysta w podróży – warsztaty dla rodzin z dziećmi w wieku 5-12 lat*

godz. 11.00

zbiórka w holu głównym / obowiązuje bilet wstępu na wystawę / ok. 90 min

Aleksander Gierymski – poeta światła – wykład wprowadzający w tematykę wystawy

godz. 12.00

sala kinowa / wstęp wolny / ok. 50 min

Lepiej być koniem wyścigowym w Polsce niż malarzem – o sytuacji artystów w II połowie XIX wieku – spotkanie tematyczne w Galerii Sztuki XIX Wieku

godz. 14.00

zbiórka w holu głównym / obowiązuje bilet wstępu na wystawę / ok. 60 min

Światła Wielkiego Miasta – spacer dla młodzieży i dorosłych*

godz. 20.00

Trasa prowadzi przez północne Śródmieście, poznamy miejsca związane z życiem Aleksandra Gierymskiego, porównamy, jak artysta przedstawiał Warszawę i inne miasta, w których przebywał, np. Monachium, Paryż, Rzym. Powiemy o nokturnach i roli światła w wedutach.

zbiórka na Dziedzińcu Lorentza MNW / obowiązują zapisy / ok. 120 min

*zapisy prowadzimy od 12 maja, od poniedziałku do piątku w godz. 9.00-15.00, pod numerem telefonu +48 22 621 10 31 wew. 246 lub e-mailowo: edukacja@mnw.art.pl

15 czerwca, godz. 11.00-17.00

Nocne życie miasta – warsztaty dla rodzin z dziećmi w wieku 5-12 lat*

godz. 11.00

zbiórka w holu głównym / obowiązuje bilet wstępu na wystawę / ok. 90 min

Aleksander Gierymski – poeta światła – wykład wprowadzający w tematykę wystawy

godz. 12.00

sala kinowa / wstęp wolny / ok. 50 min

Fascynujące Bronowice, zjawisko chłopomanii w sztuce polskiej II połowy XIX wieku – spotkanie tematyczne w Galerii Sztuki XIX Wieku

godz. 14.00

zbiórka w holu głównym / obowiązuje bilet wstępu na wystawę / ok. 60 min

Kronikarz dnia codziennego – spacer dla młodzieży i dorosłych*

godz. 15.00

Trasa prowadzi przez położone pod skarpą tereny nadwiślańskie aż na Rynek Starego Miasta. Podczas spaceru poznamy Aleksandra Gierymskiego jako wnikliwego obserwatora codziennego życia miasta. Artystę, który dokumentował postaci z drugiego planu, niemal niezauważalne, a przecież niezbędne w normalnie funkcjonującej metropolii: piaskarzy, handlarki, rybaków, de facto esencję wielkiego miasta. To będzie również dobra okazja, aby poruszyć temat współpracy obu braci Gierymskich z czasopismami.

zbiórka na Dziedzińcu Głównym MNW / obowiązują zapisy / ok. 120 min

*zapisy prowadzimy od 2 czerwca, od poniedziałku do piątku w godz. 9.00-15.00, pod numerem telefonu +48 22 621 10 31 wew. 246 lub e-mailowo: edukacja@mnw.art.pl

20 lipca, godz. 11.00-17.00

Pan w cylindrze maluje Warszawę – warsztaty dla rodzin z dziećmi w wieku 5–12 lat*

godz. 11.00

zbiórka w holu głównym / obowiązuje bilet wstępu na wystawę / ok. 90 min

Aleksander Gierymski – poeta światła – wykład wprowadzający w tematykę wystawy

godz. 12.00

sala kinowa / wstęp wolny / ok. 50 min

Patrząc w słońce, patrząc w mrok. Efekty luministyczne w malarstwie polskim XIX wieku – spotkanie tematyczne w Galerii Sztuki XIX Wieku

godz. 14.00

zbiórka w holu głównym / obowiązuje bilet wstępu na wystawę / ok. 60 min

Gierymskich portret podwójny – spacer dla młodzieży i dorosłych*

godz. 15.00

Trasa wiedzie przez miejsca związane z życiem i twórczością starszego z braci, Maksymiliana. Poruszymy temat braterskiej przyjaźni i rywalizacji obu artystów. Podyskutujemy o granicach kompromisu zawodowego i prywatnego, roli mecenatu w życiu twórcy. Poznamy atmosferę warszawskich salonów XIX wieku, centrów życia akademickiego, artystycznego i rozrywkowego „prowincji Imperium” lub też, jak mówili inni, „Paryża Północy”.

zbiórka na Dziedzińcu Głównym MNW / obowiązują zapisy / ok. 120 min

*zapisy prowadzimy od 7 lipca, od poniedziałku do piątku w godz. 9.00-15.00, pod numerem telefonu +48 22 621 10 31 wew. 246 lub mailowo: edukacja@mnw.art.pl

Finisaż wystawy

9 i 10 sierpnia

W programie: wykłady, warsztaty familijne, spotkania na wystawie, spacer Światła Wielkiego Miasta, śladami miejsc związanych z życiem i twórczością artysty

Szczegóły: www.mnw.art.pl

Do biegu, gotowi, start! Gierymski gra

29 marca, 12 kwietnia, 24 maja, 14 czerwca, godz. 12.00

Muzeum Narodowe w Warszawie oraz portal kulturalny Magazyn zapraszają na grę miejską, której trasę wyznaczył sam Aleksander Gierymski. Zobaczymy miasto, jakiego nie znamy, Warszawę widzianą oczami autora Pomarańczarki. Na drużynę, która najlepiej poradzi sobie w rywalizacji, czekają atrakcyjne nagrody!

zbiórka na Dziedzińcu Głównym MNW / obowiązują zapisy / wstęp wolny / ok. 4 godz.

Szczegóły: www.gierymski.pl

Dwudniowe warsztaty dla nauczycieli

„Lepiej być koniem wyścigowym w Polsce niż malarzem”. Aleksander Gierymski i sztuka XIX wieku

10-11 kwietnia, 8-9 maja, 5-6 czerwca, godz. 16.00-18.00

W twórczości Aleksandra Gierymskiego odnajdujemy różne tendencje i kierunki panujące w sztuce II połowy XIX wieku. Artysta dążył to stworzenia nowych jakości niemieszczących się w granicach realizmu, impresjonizmu czy symbolizmu. Przekraczał też malarskie standardy patriotyzmu, jakie narzucił sztuce polskiej Jan Matejko. Gierymskiego nie interesowały szlacheckie mity, legendy ludowe, historie królów i bitew. Wybierał tematy codzienności, które stawały się pretekstem do artystycznych eksperymentów z kompozycją, światłem i materią malarską.

Zapraszamy na warsztaty dla nauczycieli, w czasie których poddamy analizie twórczość Aleksandra Gierymskiego oraz przyjrzymy się kierunkom rozwoju sztuki polskiej i europejskiej w XIX wieku. Warsztaty poprowadzą: Przemysław Głowacki, Bożena Pysiewicz i Edyta Rubka-Kostyra, Dział Edukacji MNW.

zapisy od poniedziałku do piątku w godz. 9.00-15.00, pod numerem telefonu +48 22 621 10 31 wew. 246 lub e-mailowo: edukacja@mnw.art.pl

Spotkanie na wystawie w ramach cyklu „Mamy w Muzeum”

10 kwietnia, godz. 11.00

Spotkanie dla rodziców na urlopach macierzyńskich i ojcowskich.

Warsztaty dla osób z dysfunkcją wzroku

3 kwietnia, 12 czerwca, godz. 17.00

Spotkania z wykorzystaniem audiodeskrypcji, elementów muzycznych i ćwiczeń dotykowych dla osób z niepełnosprawnością wzroku.

zbiórka w holu głównym / wstęp wolny / ok. 90 min

Zorganizowane grupy osób niewidzących i niedowidzących zapraszamy na bezpłatne spotkania, w dogodnym terminie. Zapisy w Dziale Edukacji Muzeum Narodowego w Warszawie od poniedziałku do piątku w godz. 9.00-15.00 pod numerem telefonu +48 22 621 10 31 wew. 246. Wystawie towarzyszą audiodeskrypcje. Urządzenia z nagraniami można bezpłatnie pobrać w punkcie informacji MNW.

Spotkania i wykłady dla osób z dysfunkcją słuchu

Spotkanie na wystawie z kuratorem wystawy Ewą Micke-Broniarek – z tłumaczeniem na język migowy (PJM).

23 marca, godz. 12.00

zbiórka w holu głównym / obowiązuje bilet wstępu na wystawę / ok. 60 min

Aleksander Gierymski – poeta światła – wykład wprowadzający w tematykę wystawy

Urszula Król, historyk sztuki, Dział Edukacji MNW

27 kwietnia, godz. 12.00

sala kinowa / wstęp wolny / ok. 60 min

Od świtu do zmierzchu – spotkanie na wystawie

Karolina Zalewska, historyk sztuki, Dział Edukacji MNW

29 maja, godz. 18.00

Zorganizowane grupy osób z dysfunkcją słuchu zapraszamy na bezpłatne spotkania, w dogodnym terminie. Zapisy w Dziale Edukacji Muzeum Narodowego w Warszawie od poniedziałku do piątku w godz. 9.00-15.00 pod numerem telefonu +48 22 621 10 31 wew. 246.

Lekcje muzealne, zwiedzanie z przewodnikiem i spacery Warszawa Aleksandra Gierymskiego

Zapraszamy grupy przedszkolne i szkolne wszystkich poziomów nauczania oraz osoby dorosłe na lekcje muzealne, zwiedzanie z przewodnikiem i oprowadzania muzyczne na wystawie Aleksander Gierymski 1850-1901. Oferujemy oprowadzania po wystawie w językach: polskim, angielskim, francuskim, niemieckim i włoskim. Grupy dzieci i młodzieży, rodziny i odbiorców indywidualnych zapraszamy na spacery po Warszawie.

Tematy lekcji muzealnych:

Malowanie, drapanie, skrobanie. W pracowni Aleksandra Gierymskiego – lekcja dla przedszkoli i klas I-III szkół podstawowych

Namalowanie obrazu to nie lada wyzwanie. Nie wystarczą płótno, farby i pędzle. Niektóre obrazy powstają miesiącami, a nawet latami. Aleksander Gierymski był artystą, który wielokrotnie przemalowywał swoje dzieła w poszukiwaniu niedościgłego ideału. Oglądając rysunki, szkice i prace skończone, sprawdzimy, czy udało mu się go osiągnąć.

Genialny outsider sztuki – lekcja dla klas IV-VI szkół podstawowych i gimnazjów

„Genialny outsider”, tak Aleksandra Gierymskiego nazwał Jan Cybis, oglądając jego wystawę w 1938 roku. Czy jest to określenie trafne w stosunku do artysty, który nie miał prowokacyjnej natury? Gierymski nie starał się obalać norm i kanonów, jednak stał się wzorem niezłomności, bezkompromisowości i prawdy. Poznajmy paradoksy, eksperymenty i nowoczesne dążenia artysty.

Artystyczny intruz czy Gerymius Dux? Aleksander Gierymski i sztuka polska XIX wieku – lekcja dla szkół ponadgimnazjalnych

Aleksander Gierymski w twórczości przekraczał malarskie standardy patriotyzmu, jakie narzucił sztuce polskiej Jan Matejko. Artystę nie interesowały szlacheckie mity, legendy ludowe, historie królów i bitew. Malarz wybierał tematy codzienności, które stawały się pretekstem do artystycznych eksperymentów z kompozycją, światłem i materią malarską. Mistrz Matejko nie rozumiał sztuki Gierymskiego, widział w niej „zagraniczną bezmyślność”, przestrzegał twórców, aby nie szli drogą, po której stąpa malarz. Zapraszamy, aby wbrew zakazom Matejki poznać artystyczne eksperymenty Gierymskiego, zwanego przez młodych artystów Gerymius Dux.

*****

Zapisy na lekcje, zwiedzanie z przewodnikiem oraz spacery przyjmujemy w Dziale Edukacji Muzeum Narodowego w Warszawie od poniedziałku do piątku w godz. 9.00-15.00 pod numerem tel. +48 22 621 10 31 wew. 246.

To register for a guided tour at exibition in English, French, German and Italian please call: +48 22 621 10 31 ext. 246 – from Monday to Friday, from 9 a.m. to 3 p.m.

Szczegółowe informacje dotyczące programu MNW znajdują się na www.mnw.art.pl. Koordynator programu edukacyjnego: Bożena Pysiewicz, Edyta Rubka-Kostyra, Dział Edukacji MNW.

Zapraszamy do korzystania z audioprzewodników do wybranych dzieł z wystawy i obejrzenia na tabletach filmu z rejestracją konserwacji obrazów Aleksandra Gierymskiego oraz oprowadzania kuratorskiego. Dostępne są również audiodeskrypcje (przeznaczone dla osób z dysfunkcją wzroku) oraz muzyczne ścieżki zwiedzania. Audioprzewodniki i tablety można bezpłatnie wypożyczyć w punkcie informacji MNW. Audiodeskrypcje i tłumaczenia na język migowy powstały we współpracy z Fundacją Kultura bez Barier.