Żelazny świat

Muzeum Narodowe we Wrocławiu

Muzeum Narodowe we Wrocławiu

plac Powstańców Warszawy 5

Żelazny świat. Zabytki ślusarskie – zamki, klucze, kłódki, skrzynie…
ze zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu

5 lipca – 23 października 2022 roku

Kurator wystawy: Tadeusz Fercowicz

Późnogotyckie klucze z kościoła pw. św. Marii Magdaleny, pięknie zdobiona kołatka z Wenecji, klucz z epoki wikingów – to tylko niektóre z zabytków pokazywanych na tej wystawie. W sumie wystawiono kilkaset przedmiotów służących do zamykania, a większość z nich powstała na Śląsku w ciągu ostatniego tysiąclecia. Dzięki ekspozycji można prześledzić, jak zmieniały się ich konstrukcje i zasady działania, a także zachwycić się ich pięknem.

Wystawa prezentuje zamki, klucze, kłódki i okucia, takie jak kołatki, zawiasy i skrzynie pochodzące z okresu od VIII do XX w. Najstarszym z eksponatów jest klucz do zamka z epoki wikingów (VIII/X w.), a najmłodsze to kłódki i klamka zamkowa z warsztatu Jarosława Vonki, znanego mistrza kowalstwa artystycznego, działającego we Wrocławiu od 1903 r. do lat 40. XX wieku.

Pokazujemy wynalazki typowe dla danej epoki, np. średniowieczny zamek zatrzaskowy wraz z prowadnicą kluczową (osobno montowana kapsuła z układem zastawek pasującym do wycięć w piórze klucza przeznaczonego do otwierania danego zamka), francuski zamek zasuwowo-zapadkowy z około 1720 roku – wyjaśnia pan Tadeusz Fercowicz, kurator wystawy. – Natomiast starożytne systemy zamknięć, takie jak zamek egipski, zamek homerycki oraz zamek rzymski, będzie można podziwiać na wystawie dzięki rekonstrukcjom współczesnego metaloplastyka holenderskiego Marona Muldera.

Zamek skrzynkowy wykonany w 1720 r. przez wrocławskiego mistrza ślusarskiego Alberta Nicolausa Spihrmana jest niewątpliwie jednym z najciekawszych obiektów na wystawie. Ozdobiony grawerowaną kompozycją herbową, jako jedyny zamek w zbiorach Muzeum opatrzony został datą, nazwiskiem ślusarza i miejscem wytworzenia. Świadczy to o świadomości własnej wartości wrocławskiego mistrza, twórcy zamka.

Po raz pierwszy zwiedzający zobaczą niezwykłe skrzynie pełniące funkcję sejfów, m.in. na kosztowności, broń, dokumenty, pieniądze. Wśród nich – będąca dużą rzadkością – żelazna beczka na żołd z XVII w., a także skrzynie zdobione egzotycznymi motywami i pejzażami.

Klamrą spinającą wystawę są okucia: szyldy kluczowe, klamki z drugiej połowy XIX w. i pierwszej połowy XX w., pochodzące z wrocławskich kamienic, produkowane fabrycznie. Dziś już prawie nieobecne we wrocławskim pejzażu miejskim w wyniku m.in. akcji domofonizacji. Całość uzupełniają wywieszki warsztatowe oraz rzeźbione godło cechu ślusarzy z połowy XVIII w.

Prezentowane artefakty odzwierciedlają odpowiednie dla swoich czasów zdobnictwo, techniki oraz myśl techniczną. Zachwycają zarówno urodą kształtów, jak i zdobnictwem (rytowania, ażurowanie, oksydacja).