Francisco Javier CONDE GARCÍA

Jacek Bartyzel

Hiszpański filozof prawa i polityki. Urodził się w 1908 roku w Burgos. Po uzyskaniu doktoratu z prawa otrzymał w 1933 roku stypendium na ich kontynuowanie we Francji i w Niemczech. Na Uniwersytecie Berlińskim był słuchaczem Carla Schmitta, którego główne dzieła przetłumaczył później na hiszpański.

Po powrocie do kraju został urzędnikiem ministerstwa oświaty Republiki, lecz gdy wybuchła wojna domowa przeszedł na stronę nacjonalistów i wstąpił do Falangi. Od 1939 roku pracował w nowopowstałym Instytucie Studiów Politycznych. W 1941 roku otrzymał katedrę prawa politycznego na Uniwersytecie Centralnym w Madrycie; wykładał też na uniwersytecie w Santiago de Compostella. Po wyborze w 1957 roku do Królewskiej Akademii Nauk Moralnych i Politycznych przeszedł do służby dyplomatycznej. Był ambasadorem w Manili, Montevideo, Ottawie i Bonn, gdzie zmarł w 1975 roku.

Jego główne prace to: Myśl polityczna Bodina (1935), Zwierciadło wodzostwa (1941), Reprezentacja polityczna i ustrój hiszpański (1945), Wiedza polityczna Machiavellego (1948), Człowiek jako zwierzę polityczne (1957), Dwie drogi procesu modernizacji politycznej: konstytucjonalizacja i totalizacja (1960), Pisma i fragmenty polityczne (1974).

Jako myśliciel polityczny Conde przyznawał się do pokrewieństwa z „rodziną duchową” europejskich realistów politycznych, do której zaliczał Arystotelesa, Bodina, Makiawela, Hobbesa i Schmitta. Zarazem pozostawał pod wpływem pesymistycznego teoretyka dyktatury J. Donoso Cortésa i metafizyki tomistycznej w ujęciu Xaviera Zubiri. Był jednym z głównych teoretyków ustroju autorytarnego frankistowskiej Hiszpanii (jak również faktycznym autorem jednego z aktów konstytucyjnych Estado Español – Prawa o Zasadach Ruchu [Narodowego]). Uzasadniał przewrót wojskowy niezgodnością konstytucjonalizmu liberalnego z „substancjalną” konstytucją hiszpańską oraz degeneracją formalistycznej i bezosobowej „nomokracji” w czerwoną anarchię. Teorię „wodzostwa” (caudillaje) budował w oparciu o decyzjonistyczną koncepcję dyktatora, jednak nie tylko – jak u Schmitta – „komisarycznego”, lecz suwerennego i przywracającego nie porządek jakikolwiek, lecz naturalny. Odwołując się do zakorzenionej w tradycjonalizmie hiszpańskim analogii „dwóch mieczy” (Kościoła i państwa), rolę Caudilla w państwie ujmował jako świecki odpowiednik papieża, zaś organiczną wspólnotę narodu jako polityczne corpus mysticum. Wbrew tradycjonalistom głosił natomiast konieczność ogarnięcia przez państwo jak najszerszej sfery życia społecznego, ponieważ uważał, że powrotowi do anarchicznego stanu natury – ku któremu wiedzie, oznaczająca „dekompozycję” mądrości politycznej, demokracja – może zapobiec tylko władza totalitarna.

Człowiek współczesny zajmuje pozycje skrajne, i konsekwencją siły tej radykalizacji jest jego nieuleczalna choroba, która czyni dzisiejszą sytuację niezwykle dramatyczną. Myśl polityczna punkt końcowy na tej trajektorii odnajduje w definicji przerażającej i pozbawiającej pocieszenia: dystynkcją czysto polityczną jest rozróżnienie między przyjacielem a wrogiem.