Golec - nagi kretoszczur

Adam T. Witczak

Golec to bardzo ciekawy gryzoń, żyjący głównie na pustynnych obszarach Afryki Wschodniej (Somalia, Etiopia, także Kenia i Dżibuti). Łacińska nazwa tego stworzonka to „Heterocephalus glaber”, Anglosasi zaś określają je mianem „naked mole-rat” (nagi kretoszczur). Ten ostatni termin jest bardzo trafny – golec bowiem zasadniczo przynależy do gryzoni, ale żyje pod ziemią tak jak krety, a do tego nie posiada futra, jego skóra jest prawie całkiem naga.
Zwierzątka te kopią rozległe podziemne korytarze, a w nich tworzą kolonie liczące od kilkunastu do nawet trzystu osobników. Szczególne jest to, że kolonie te zorganizowane są w sposób podobny do organizacji pszczelego ula – to znaczy istnieje w nich podział na swego rodzaju kasty. Na szczycie hierarchii jest królowa (największa także rozmiarami) oraz jeden do trzech samców – i tylko ta wąska grupka rozmnaża się w stadzie, pozostałe osobniki to robotnice i robotnicy obojga płci. Królowa jest wrogo nastawiona do tych samic, które zaczynają się zachowywać podobnie jak ona, choćby tylko wytwarzając hormony prowadzące do „stania się” królową.
Kiedy królowa zdechnie (a może żyć nawet kilkanaście lat), wówczas pomiędzy robotnicami dochodzi do rywalizacji o to, która przejmie jej rolę.
Taką strukturę społeczną (w której osobniki żyją wspólnie, istnieje ścisły podział ról społecznych, opieka nad potomstwem, hierarchia „kastowa”) nazywa się strukturą eusocjalną. Występuje ona przede wszystkim u owadów (mrówki, pszczoły, termity). Spośród ssaków zorganizowane są tak tylko niektóre kretoszczury – właśnie golce oraz gatunek "Cryptomys damarensis" (który żyje w Afryce sub-saharyjskiej i jest owłosiony).
Metabolizm golców jest bardzo powolny, a poza tym ich skóra nie zawiera tzw. „substancji P”, czyli substancji chemicznej, pełniącej funkcję neuroprzekaźnika, odpowiedzialnego m.in. za odczuwanie bólu. Wskutek tego golec nie czuje bólu kiedy zostanie np. pokropiony kwasem. Co ciekawe, zaczyna reagować, gdy substancja P zostanie mu wstrzyknięta.
Golce mają małe oczy i widzą bardzo słabo (podobnie jak np. krety). Ich siekacze są bardzo duże (w stosunku do rozmiarów całego ciała) i służą m.in. do kopania w glebie.
Ciąża golców trwa 70 dni, miot liczy zwykle od trzech do dwunastu młodych. Przez pierwszy miesiąc zajmuje się nimi królowa, potem zaś pozostali członkowie kolonii karmią je odchodami - do czasu aż młode będą w stanie spożywać normalny pokarm. Podstawą diety golców są korzenie i bulwy roślin.
Co dość niezwykłe dla zwierząt tych rozmiarów, golce niekiedy żyją bardzo długo – nawet do 28 lat.
Jest to bardzo intrygujące i sympatyczne zwierzątko. Należy je sławić i opiewać.

ATW

Nagi kretoszczur...

Ciąg dalszy...