Przeciw przełomowi - za krytyczną kontynuacją

 Bolesław Piasecki

(fragment książki „Siły Rozwoju”, PAX 1971)

Na poprzednim zebraniu rozszerzonego Zarządu analizowaliśmy krytycznie tezy książki Adama Schaffa: "Marksizm a jednostka ludzka". Analizowaliśmy je jako propozycje rozwojowe socjalizmu oraz jako pamflet polityczny skierowany przeciwko praktyce politycznej w naszym państwie. Analiza ta była przesłanką dla kierunków ruchu umysłowego, w którym uczestniczymy, który staramy się animować. Sądzę, że drugą niezbędną przesłanką będzie zanalizowanie szeregu innych wypowiedzi, takich jak broszura Mijala pt. "Odbudowa Komunistycznej Partii Polski" z grudnia 1965 r.; list otwarty do partii - Kuronia i Modzelewskiego; wystąpienie Leszka Kołakowskiego z dnia 20 pażdziernika 1966 r.

Dokumenty te - nielegalne, półlegalne i legalne - tworzą wachlarz sformułowanych opozycyjnych tez i programów, krążących w rozmaitych fragmentach, i dlatego powinny być przedmiotem naszej analizy i oceny. Oczywiście istnieje niewspółmierność dopracowania i wagi tych dokumentów, ponadto inspirowane są one przez różne środowiska ideowo polityczne. Pomimo, że dokumenty te są wyrazem różnolitych stanowisk ideowo-politycznych - można je analizować łącznie, dlatego że łączy je koncepcja zerwania z krytyczną kontynuacją zarówno władzy, jak ustroju, koncepcja przełomu, koncepcja jakiegoś nowego "października", choć oczywiście w dokumentach tych sam "październik" 1956 r. jest bardzo różnie oceniany.
Najpierw trzeba przedstawić możliwie wiernie, choć syntetycznie poglądy poszczególnych autorów.

Jeśli chodzi np. o zagadnienia polityki wewnętrznej, to dokument Mijala ujmuje je w następujących tezach: klasa robotnicza i masy pracujące na wsi i w mieście są systematycznie pozbawiane zdobyczy wywalczonych przez nie w ciężkim trudzie po okresie odbudowy kraju ze zniszczeń wojennych. Ocenę tę uzupełnia twierdzenie, że po roku 1956 zaniechano budowy socjalizmu na wsi i rozpoczęto odwrót od socjalizmu w mieście. Polskę Ludową dokument uważa nie za państwo robotników i chłopów, ale za państwo dyktatury sprzedajnej biurokracji i elementów burżuazyjnych. Obecną sytuację partii przeciwstawia sytuacji partii sprzed 1956 r. i twierdzi, że ówczesna polityka partii cieszyła się poparciem mas pracujących, tymczasem w obecnej sytuacji występują skutki nie przezwyciężonego wówczas odchylenia prawicowo-nacjonalistycznego.
Środki masowego oddziaływania zarówno propagandowego, jak też kulturalnego, nie wpajają socjalizmu, przeciwnie - stanowią dywersję w stosunku do jego założeń. Twierdzi dalej, że syjonistyczna agentura w kierownictwie partii, rekrutująca się z burżuazji i drobnomieszczaństwa, popierana przez Izrael oraz imperializm amerykański, chce pod płaszczykiem równouprawnienia zagarnąć władzę nad narodem polskim. Twierdzi, że centralizm demokratyczny został zastąpiony centralizmem biurokratycznym. Dochód narodowy, jak się ocenia, jest przechwytywany przez elementy burżuazyjne i pasożytnicze ze szkodą dla klasy robotniczej.
Jeśli chodzi o problematykę międzynarodową, to dokument mówi, że na XX Zjeździe KPZR Chruszczow dał sygnał do działania elementom rewizjonistycznym i burżuazyjnym w kręgach socjalistycznych. Ocenia, że Chruszczow nie krytykował Stalina, ale go opluł. Historia potwierdzi, że Stalin mimo pewnych błędów konsekwentnie budował socjalizm oraz obronił go przed trockizmem. Chruszczow wywołał rozłam w obozie, gdyż po jednej stronie znaleźli się rewizjoniści, a po drugiej przeciwnicy Chruszczowa - prawdziwi rewolucjoniści, klasa robotnicza i masy pracujące.

Jaki jest program tego dokumentu? Potrzebna jest jedność obozu socjalistycznego, twierdzi się w nim, ale trzeba wiedzieć, gdzie jest swój, a gdzie wróg. Dlatego powstały nowe rewolucyjne partie, bo trzeba się było oddzielić od rewizjonistów. Nowa "Komunistyczna Partia Polski" musi być nielegalna, bo zniszczyłby ją aparat przemocy pozostający w rękach rewizjonistów, i przygotowana na ponoszenie wielkich ofiar, bo zagrożony jest zarówno los socjalizmu w Polsce, jak i los całego kraju. W tym kontekście znajdujemy zdanie, bardzo tajemnicze i eufemiczne w sensie politycznych: "Trzeba utrzymywać jak największą przyjaźń z nierewizjonistyczną postawą narodów radzieckich, klasą robotniczą narodów radzieckich i Chinami Ludowymi".
Wizja dobrobytu obywatela w Polsce winna się realizować poprzez wspólny trud i sprawiedliwie dzielony dochód narodowy, co wymaga likwidacji dysproporcji w płacach. Należy postawić na gospodarkę planową i zerwać ze wszystkimi tendencjami i nadziejami na rozwiązanie zagadnień postępu przez żywiołowy rozwój gospodarczy. Podstawowym zadaniem jest przywrócenie władzy proletariatu, klasy robotniczej. W zamian za zrezygnowanie przez Kościół z prowadzenia akcji politycznej, do której przecież nie jest on powołany, socjalistyczne państwo może zagwarantować pełne zrozumienie istotnych potrzeb Kościoła w ramach prowadzonej przez niego działalności religijnej.
Trzeba walczyć z rzeczywistym, tj. rasistowskim antysemityzmem, oddzielając go od syjonizmu. Zamiast popierania ZSL i SD - należy powołać Front Narodowy z rzeczywistymi uprawnieniami współudziału w rządzeniu krajem. Front Jedności Narodu przy obecnym ustawieniu dezorientuje politycznie masy, jest koncepcją fałszywą i zakłamaną. Takie są tezy, streszczone tu syntetycznie, ale możliwie ściśle, zawarte w broszurze nielegalnej "Komunistycznej Partii Polski", którą symbolizuje nazwisko Mijala.

Drugi opozycyjny wariant ideowo-politycznego opowiadania się za przełomem, to wariant zawarty w piśmie Kuronia i Modzelewskiego. Opis sytuacji brzmi następująco: krajem rządzi centralna biurokracja partyjno-państwowa, elita władzy, wolna od jakiejkolwiek kontroli społecznej. Siły antyrewolucyjne zniszczyły autentyczną lewicę "polskiego października", tzn. że liberalna biurokracja, którą uosabiał Władysław Gomułka, udawała lewicowość - oczywiście lewicowość w rozumieniu tego dokumentu - po czym opanowała autentyczne ruchy lewicowe.

Przeciw przełomowi...

Ciąg dalszy...

Produkcja dla produkcji stanowiąca cel biurokracji politycznej jako klasy (dokument wyraźnie traktuje centralną biurokrację polityczną jako klasę) odpowiadała interesom rozwoju gospodarczego w okresie pierwotnej industrializacji zacofanego kraju, tj. w okresie budowy podstaw przemysłu. Później jednak występuje sprzeczność między rozbudowanym potencjałem wytwórczym a niskim poziomem spożycia. Stanowi to dla centralnej politycznej biurokracji nieusuwalną przyczynę kryzysu ekonomicznego kraju. Kładzie się nacisk na słowo "nieusuwalna", dlatego iż według koncepcji tego dokumentu produkcja dla produkcji łączy się po prostu trwale z klasowym interesem centralnej biurokracji politycznej. Wyzysk robotnika jest podstawą materialnego utrzymania systemu centralnej politycznej biurokracji w kraju. Z powodu kryzysu ekonomicznego o charakterze nieusuwalnym biurokracja nie może zaspokoić nie tylko potrzeb klasy robotniczej, ale również potrzeb innych klas. Obecna płaca pracownicza odpowiada zaledwie historycznie ukształtowanemu minimum egzystencji. Stąd wniosek, że rewolucja w kraju jest nieunikniona.

Jeśli chodzi o program, to stwierdza się, że celem jest produkcja dla zaspokojenia spożycia przez klasę robotniczą; w przedsiębiorstwie rządzi rada robotnicza, a w państwie centralna rada delegatów poszczególnych rad robotniczych. Wielopartyjność robotnicza wyraża się w prawie działania każdej grupy politycznej, która ma oparcie w środowisku robotniczym. Demokracja robotnicza zakłada zniesienie policji politycznej, regularnej armii, cenzury prewencyjnej, frazesów nacjonalistycznych i klerykalnych. Demokracja robotnicza zakłada prawo związków zawodowych do ogłaszania strajków politycznych i ekonomicznych, prawo robotników do nauki ekonomii w ramach godzin pracy, prawo robotników do uzbrojenia przyzakładowych oddziałów milicji robotniczej. Zakładowa milicja robotnicza skupia środki przemocy w państwie ludowym. Należy stworzyć ekonomiczną i polityczną organizację średnich i małych producentów rolnych, tzn. zachować własność prywatną na wsi, ale równocześnie zwalczać tendencje farmerskie. Międzynarodowa biurokracja socjalistyczna i jej siła przewodnia - biurokracja radziecka - obawia się wszelkich autentycznych ruchów rewolucyjnych na świecie. Jednakże przeciwko interwencji czołgów radzieckich wystąpią sojusznicze siły klasy robotniczej Związku Radzieckiego, Czechosłowacji, Rumunii, zaś przeciwko czołgom imperialistycznym, które mogłyby zagrozić naszemu krajowi, mamy sojusznika w postaci rewolucji antykolonialnych. Wrogami klasy robotniczej są: technokratyczny socjalizm dyrektorski, socjalizm farmerski na wsi i chrześcijańsko-demokratyczne drobnomieszczaństwo.

Walka z prawicą rządzącą i prawicą w stanie spoczynku jest nierozdzielna. Przykładem prawicy politycznej jest Pax kolaborujący z centralną biurokracją polityczną. Państwo ogólnonarodowe nie istnieje i nie będzie istniało, jest jedynie iluzją programu KPZR. Program rewolucyjny należy realizować poczynając od uświadomienia politycznego i od organizowania klasy robotniczej. Przewidywane przez autorów, Kuronia i Modzelewskiego, zepchnięcie tej akcji na drogę nielegalną będzie sprzeczne z Konstytucją PRL.

Tak wygląda zaprezentowany program.

(...)

(fragment referatu wygłoszonego na zebraniu poszerzonego Zarządu Stowarzyszenia PAX w dniu 28.I.1967 r.)

Bolesław Piasecki