Instytut Misesa przywraca pamięć o zapomnianym polskim ekonomiście

Bartosz Wilk

Rozwój myśli wolnorynkowej w Polsce, począwszy od początków II Rzeczpospolitej, a na okresie powojennym skończywszy, był cały czas mocno ograniczany, a wręcz tłamszony przez ówczesnych rządzących. Etatystyczna propaganda w okresie rządów sanacyjnych i podporządkowanie niemalże każdej sfery życia marksizmowi w czasach PRL sprawiły, że w społecznej świadomości zapisały się przede wszystkim takie nazwiska jak Oskar Lange czy Stanisław Krusiński. Mało kto jednak pamięta, że możemy poszczycić się rodakiem, który dysponował talentem analitycznym Misesa i rozmachem intelektualnym Hayeka — czyli najwybitniejszych ekonomistów z tak zwanej szkoły austriackiej, w miejsce kolektywizmu propagującej wolność gospodarczą i indywidualną odpowiedzialność.

Adam Heydel żył w latach 1893-1941, był profesorem ekonomii na Uniwersytecie Jagiellońskim. Za krytykę interwencjonizmu gospodarczego Polski międzywojennej i polityki piłsudczyków został usunięty z katedry ekonomii UJ. Zajmował się takimi zagadnieniami jak pojęcie produktywności czy teoria dochodu społecznego (obydwa zresztą doczekały się odrębnych publikacji). Jego życie i twórczość przerwała II Wojna Światowa — mimo iż mógł podpisać Volkslistę, nie zdecydował się na pohańbienie polskości i swą decyzję przypłacił życiem — zesłany do Auschwitz został rozstrzelany w 1941 r.

Czy gdyby dane mu było przeżyć wojnę, doczekalibyśmy się kolejnych dzieł, które mogłyby w jakiejś mierze przyczynić się do poprawy sytuacji gospodarczej w Polsce, pomóc wykształcić nowe elity? Niestety to pytanie zostawić musimy bez odpowiedzi, natomiast dzięki Instytutowi Ludwiga von Misesa i jego ofiarodawcom po raz pierwszy możemy zapoznać się z całością myśli Heydla, jego krytyką systemu gospodarczego II RP, spojrzeniem na etyczny wymiar aktywności gospodarczej, a także poglądami Heydla na polską tożsamość i tradycję narodową. Wiele artykułów, które trafiły do „Dzieł Zebranych”, zostało odnalezionych w prywatnych archiwach rodzinnych, zbiorach bibliotecznych w Polsce i zagranicą, niektóre z nich ujrzą światło dzienne po raz pierwszy od czasu wybuchu II Wojny Światowej.

Wszystkie najważniejsze prace polskiego ekonomisty możemy znaleźć w dwóch eleganckich tomach (tom trzeci w przygotowaniu), wzbogaconych o zbiory fotografii pochodzących z archiwum rodziny Heydlów. Czytając „Dzieła Zebrane” warto uświadomić sobie, jak bardzo pewne racje i argumenty pozostają uniwersalne niezależnie od zmieniających się czasów. Co więcej, dzięki lekturze twórczości Adama Heydla stwierdzamy, że aby je odkryć, nie musimy wcale szukać daleko.